FILM 
De Engelse taal telt vele mooie woorden die onvertaalbaar zijn in het Nederlands en een van de allermooiste is ongetwijfeld 'curmudgeon'. De term slaat op een (vaak iets oudere) persoon die vaak klagend en grommend door het leven gaat en is perfect van toepassing op het hoofdpersonage van Mr. Turner, een biografische film over de befaamde Engelse landschapsschilder, wiens schilderijen de kiem bevatten van het impressionisme. Het contrast tussen de sublieme poëtische nuances in Joseph Mallard William Turners werken en zijn ruwe, onbehouwen levenswandel was ongetwijfeld een van de voornaamste redenen voor cineast Mike Leigh - zelf een notoir 'curmudgeon' - om een film aan hem te wijden. En wat voor een film, want Mr. Turner is ondanks een gebrek aan een meeslepende plot en een onderaanbod aan sympathieke personages een fascinerende en verbluffend in beeld gebrachte karakterstudie.

De prent focust op de laatste twintig jaar in het leven van de schilder - een periode waarin hij naam en faam genoot in Britse kunstmilieus, maar zijn privéleven grote veranderingen doormaakte. Mike Leigh is echter niet geïnteresseerd in de typische spanningsboog van een biografische film: Mr. Turner is opgebouw als een aaneenschakeling van vignettes (quasi anecdotes) die steeds een nieuw stukje van de persoonlijkheid van de kunstenaar ontrafelen, tot op het einde van de film alle puzzelstukjes in elkaar passen. Er zit een rode draad in de prent - de fluctuerende verstandhouding tussen Turner en overige schilders en kunstminaars enerzijds, zijn romantische escapades met twee vrouwen anderzijds - maar het zijn vooral de op zichzelf staande scènes die het meeste beklijven en het meeste onthullen over Turners persoonlijkheid, zoals een sequentie waarin hij zich aan de mast van een schip laat vastbinden om met eigen ogen de lichtschakeringen van een winterse storm op zee te aanschouwen.

Als een enorme fan van Turner keek ik al een paar jaar uit naar deze verfilming en het resultaat overtreft mijn stoutste verwachtingen. Leigh heeft met Mr. Turner niet alleen een prent gemaakt die een inzichtelijk licht werp op het creatieve proces van de schilder, hij brengt een ode aan artiesten als noodzakelijke outsiders in de maatschappij in het algemeen. In elke frame van de prent voel je en zie je dat de filmmaker in Turner een geestesverwant ziet: een artiest die wars van alle conventies toch grootse kunst uit zijn hoed tovert en daarmee nieuwe paden bewandelt. De sympathie die Leigh voor de schilder koestert, wordt op die manier gemakkelijk overgedragen op het publiek.

Dat is nochtans geen sinecure, want het hoofdpersonage is vaak nukkig, tactloos en bot. Een man die zich geen zier aantrekt van wat anderen over hem denken. De sublieme vertolking van Tomothy Spall - hij hield er op een Festival van Cannes een palm als beste acteur aan over - onthult echter geregeld kleine stukjes van een blanke pit onder de ruwe bolster. Net als je denkt dat je zijn personage doorhebt, verrast Spall, of hij nu plotseling in zingen uitbarst als de dochter van een van zijn patroons op de piano speelt of de nakende dood van zijn vader van zich af huilt terwijl hij een hoertje schetst. De acteur slaagt er zelfs in nuances aan te brengen in het oer-gegrom waarmee hij zich door het leven sleurt. Spall wordt overigens omringd door een schare klasbakken, met aan de kop Marion Bailley, die zich in de laatste jaren van Turners leven opwerpt als de liefde van zijn leven en die met haar openheid en vriendelijkheid een perfecte tegenpool is voor de schilder.

In een film over de artiest verwacht je ook beelden die zijn schilderijen evoceren - en onder meer een scène op het water waarin één van Turners beroemdste onderwerpen, nl. de 'fighting Temeraire', voorbij vaart, gebeurt dat ook - maar Mike Leigh en vooral zijn oude getrouwe cameraman Dick Pope kiezen grotendeels bewust niet voor kadrages die knipogen naar zijn werken. Wat ze wel doen is, net als Turner, spelen met licht. Vanaf een van de eerste scènes, waarin de schilder de luiken van zijn atelier opent en de ruimte zo baadt in het diffuse licht dat zijn schilderijen kenmerkt, is Mr. Turner een pareltje: nagenoeg elk frame van de film zou niet misstaan aan de muren van een museum. Pope had zonder meer een Oscar verdient voor zijn schitterende werk, maar hoewel hij een nominatie ontving, ging het beeldje naar de iets opzichtigere cinematografie van Birdman.

Mr. Turner is geen korte film - de prent duurt exact 2,5 uur - en door de anekdotische vertelstijl zou je verwachten dat de aandacht dan al eens verslapt, maar dat is niet het geval. Integendeel: de film boeit van de eerste minuut tot de laatste, dankzij de uitmuntende vertolkingen, de curieuze regie en de beklijvende beelden. Biopics van artiesten zijn van alle tijden, maar het gebeurt zelden dat een film evenveel zegt over het bestaan van de kunstenaar in het algemeen als over de specifieke protagonist. Zelfs extreem geslaagde films in het genre - denk aan Amadeus, Lust for Life of Fear and Loathing in Las Vegas - doen dat niet. Maar Mr. Turner overstijgt wel degelijk het genre. Dit is een film die de kunstenaar op een piedestal zet zonder zijn zwakke plekken te verdoezelen. Dit is grootse klasse.

BEELD EN GELUID
Een film over een van de meest iconische schilders aller tijden, dat vraagt om een beeldtransfer die je van je sokken blaast. En dat is precies wat Entertainment One aflevert op deze Blu-ray. De contrasten zijn fenomenaal goed, de kleuren zijn een lust voor het oog en ook op de scherpte valt werkelijk niets af te dingen. Een van de betere beeldtransfers die ik dit jaar zag. De soundtrack doet daar overigens niet voor onder. Hoewel de film niet grossiert in de opzichtige audio-momenten, vallen er veel nuances te ontdekken in het geluidsspoor, nuances die je meesleuren in de film, net zoals de minimalistische (en voor een Oscar genomineerde) muziek van Gery Yershon.

EXTRA'S
Behalve de Trailers waarmee de schijf opstart, staan er geen extra's op de disk.

CONCLUSIE
Mr. Turner is een van de beste biopics over een kunstenaar die ik al heb gezien, een film die ondanks een ogenschijnlijk ondoorgrondelijke protagonist ontroert met zijn eerlijk en verrassend portret van een man die binnenkort wellicht op een Brits bankbriefje te zien zal zijn. Beeld en geluid zijn bovendien van absolute topklasse. Enkel het ontbreken van een bonussectie vergalt een beetje deze release.