FILM
Op het Festival van Cannes (2016) groeide Toni Erdmann uit tot de film die op ieders lippen lag. Regisseur Maren Ade (spreek uit: MAA-ren aDEE) viel niet in de prijzen, maar dat was niet nodig, want ook zonder officiële erkenning begon haar film meteen aan een succesvolle carrière en dat heeft alles te maken met de perfecte mix van drama en komedie, een genre dat we zelden associëren met onze oosterburen, want in Duitse producties ontaardt comedy vaak in platte en smaakloze humor over worsten, zuurkool en lederhosen. In die val is Maren Ade dus niet getrapt, want de humoristische interventies van haar hoofdpersonage Winfried Conradi/Toni Erdmann situeren zich vaak op het absurde niveau waarop ook regisseur Ulrich Seidl (Paradies Trilogie, 2012-2013; Hundstage, 2001) zich beweegt, zij het dat de Oostenrijker eerder het genre (gefingeerde) documentaire als medium gebruikt.

We leren Winfried/Toni kennen op het moment dat de postbode bij hem aanbelt met een pakketje. Dat is vast voor mijn broer Toni, de bombriefmaker, is zijn reactie waarop hij zich naar binnen spoedt waar zich een discussie ontspint en we kort daarop iemand te zien krijgen die duidelijk dezelfde man is in andere kleren met een wat vreemd gebit en een ouderwetse hartritmemeter om zijn buik en borst. Ondertussen doet de postbode het bijna in zijn broek, want bombriefmakers gaat hij uiteraard liever uit de weg... waarmee Maden Ade de kijker op een grappige manier laat kennis maken met de aparte wereld van haar hoofdpersonage, een gescheiden, hippieachtige en gepensioneerde muziekleraar die voor zijn oude moeder zorgt en wiens enige gezelschap zijn hond Willie is, want dochter Ines ziet hij zelden. Die werkt en woont namelijk in Boekarest als consulente in de olie-industrie. Voor haar verjaardag heeft Ines evenwel vrij genomen en dus ontmoeten vader en dochter elkaar op het feestje bij haar moeder. Maar van een fatsoenlijk contact is geen sprake, want Ines hangt bijna voortdurend aan haar mobiel...
 

Omdat hij geen verjaardagscadeau heeft gekocht, besluit Winfried om zijn dochter te verrassen in Boekarest. Ines heeft het evenwel veel te druk om zich met haar vader bezig te houden. De onderhandelingen over een outsourcingcontract met de Roemeense autoriteiten zitten in een finale maar moeilijke fase en dus sleept ze haar vader noodgedwongen mee naar een receptie op de ambassade en later naar een besloten feestje bij de Roemeense minister die ze over de streep hoopt te trekken. Na een paar dagen beseft Winfried dat zijn dochter zich uitslooft voor haar werkgever en ondertussen vergeet om van het leven te profiteren. Hij besluit om in te grijpen door haar tegenspelers te beïnvloeden en op die manier haar professionele problemen dichter bij een oplossing te brengen. Met een pruik en valse tanden geeft hij zich uit als consulent Toni Erdmann én een keer als de Duitse ambassadeur... als dat maar goed komt…
 

Regisseur Maren Ade neemt haar tijd om het verhaal over Winfried/Toni en zijn dochter Ines te vertellen: 155 minuten is een lange zit, maar verrassend genoeg heb je nooit het gevoel dat je aan het lijntje wordt gehouden, al past Toni zijn standaardgrapje misschien wel net een keertje te veel toe. Maar Ade zorgt ervoor dat de situaties verschillend genoeg zijn om het één en ander te verdoezelen. Het is trouwens een uitstekende keuze om Toni of Ines ook in beeld te houden nadat een belangrijke scène is afgelopen, want dan zie je de reacties die de personages niet graag met elkaar delen: ongerustheid, onzekerheid, onmacht, boosheid... het maakt ze zo veel menselijker, vooral de ambitieuze Ines, die zich vaak als een robot gedraagt en zichzelf voortdurend wegcijfert voor het geoogde doel. Sandra Hüller (Requiem, 2006) levert een formidabele prestatie als de gestreste en opgejaagde Ines Conradi die het spelletje van haar vader  met tegenzin meespeelt, maar die geen andere keuze heeft omdat ze beseft dat hij zich wellicht moeilijk op andere gedachten laat brengen en dat ontmaskering vooral voor haarzelf een groot gezichtsverlies zou zijn. Hoe het één en ander leidt tot een verjaardagsfeestje waarop iedereen poedelnaakt wordt verwacht, het is ons niet helemaal duidelijk, maar het zorgt wel voor hilarische situaties!
 

Peter Simonischek kruipt in de huid van Winfried Conradi/Toni Erdmann en hij doet dat op een overtuigende manier, want zowel de (redelijk) serieuze Winfried als de zeer grappige Toni  brengt hij op een voorbeeldige manier tot leven. Ondanks een carrière van meer dan 30 jaar is Simonischek buiten het Duitse taalgebied nauwelijks bekend. Naast een aantal optredens in bioscoopfilms was hij vooral actief in tv-films en sporadisch in Der Alte of Tatort. Met een beetje geluk krijgt hij via Toni Erdmann nu ook internationale bekendheid.
 

Vijf European Film Awards (2016) én een Oscarnominatie (2017) vielen de Duitse regisseur Maren Ade in de schoot voor haar derde film Toni Erdmann waarin drama en komedie naadloos aan elkaar worden gekoppeld: verrassend, grappig en intelligent.