FILM
Regisseur Cynthia Morts Nina-project – ze schreef zelf het scenario op basis van Nina Simone’s autobiografie I Put a Spell on You (1992) – had al vanaf het prille begin af te rekenen met tegenwerking. Simone’s dochter plaatste in augustus 2012 een bericht op haar Facebook-pagina waarin ze verdoken kritiek uitte op de keuze van de actrice (Zoe Saldana heeft een lichtere huidskleur dan Nina Simone) en ontkende dat haar moeder een relatie zou hebben gehad met haar veel jongere manager Clifton Henderson, want zo schreef ze: Henderson was een homo die alleen maar had geprobeerd om na de dood van haar moeder geld te slaan uit wat niet meer was dan een zakelijke relatie. Bovendien was de Nina Simone Estate op geen enkele manier betrokken bij dit project, wat Simone’s dochter wellicht nog het meeste stak, want wellicht had ze liever een hagiografie dan een realistisch portret van haar moeder gezien. Als gevolg van de heisa kreeg Cynthia Morts het tijdens de montage van Nina aan de stok met de productiemaatschappij en werd ze van het project gehaald. Uiteindelijk bleef de film vier jaar stof vergaren en kreeg hij uiteindelijk een zeer beperkte release in de VS.

De Amerikaanse kritiek reageerde unaniem negatief. Rotten Tomatoes – een site die de filmrecensies van grote media verzamelt – kende Nina een score toe van 3/10 op basis van 30 belangrijke Amerikaanse recensies die geen spaan heel lieten van Cynthia Morts project – zij had zich van de film inmiddels gedistantieerd – dat naar verluidt slecht geacteerd, slecht gefilmd en slecht gemonteerd was op een scenario dat een totaal foute voorstelling geeft van het hoofdpersonage. Maar uiteraard had niemand het biografisch portret Nina Simone – Une Vie (Flammarion, 2005) van de Fransman David Brun-Lambert gelezen, waarvan de Engelse vertaling sinds 2009 in de Amerikaanse boekhandels lag…
 

Nina Simone is een icoon en voor fans en bewonderaars is het vaak moeilijk om te accepteren dat iconen ook maar mensen zijn met goede en slechte eigenschappen, met goed en slechte dagen. Wie Liz Garbus’ documentaire What Happened, Miss Simone? (2015) gezien heeft, die weet dat Nina Simone inderdaad geen gemakkelijke vrouw was, wat trouwens niets af doet aan het feit dat ze intelligent was en over een uitzonderlijk muzikaal talent beschikte. Maar als gevolg van haar onberekenbaarheid (drugs, alcohol, psychische problemen) wilde geen enkele Parijse concertzaal of nachtclub haar na 1995 nog boeken. En de onberekenbaarheid strekte zich uit tot haar privéleven, want haar relatie met manager Clifton Henderson – nergens wordt in Nina overigens gesuggereerd dat hij een amoureuze relatie had met de zangeres, noch dat hij homoseksueel zou zijn – was er eentje van veel ruzies, misverstanden en emotionele confrontaties.
 

Cynthia Mort maakt van Nina geen biografisch portret van de wieg tot het graf. Ze gebruikt de verhaallijn Simone-Henderson als wasdraad voor flashbacks uit de lange carrière van de artieste, waarbij belangrijke momenten niet noodzakelijk aan bod komen, zoals bijv. Simone’s engagement voor de zwarte emancipatiestrijd in de tweede helft van de jaren zestig of haar jarenlange verblijf in Afrika. Je kan je voorstellen dat fans en bewonderaars het ervaren als een schromelijke tekortkoming of misschien zelfs een flagrante blunder, maar dan gaat men voorbij aan het feit dat de regisseur andere en wellicht minder bekende details wél een plaatsje geeft. Cynthia Mort heeft trouwens nooit beweerd dat ze de definitieve Nina Simone-biografie ambieerde, wellicht omdat ze besefte dat je die niet in een bioscoopfilm van 87 minuten kan stoppen, maar misschien wel in een tv-serie van 10 afleveringen.
 

Zelf een grote Nina Simone-fan zijnde, kan ik overigens uitstekend leven met deze film. Hij  laat wat ruim bekend is misschien net iets te veel links liggen, maar bevat ook nieuwe details die het bekende feitenmateriaal aanvullen, terwijl de manier waarop het hoofdpersonage wordt geportretteerd veel minder overdreven is dan de recensenten beweren, getuige de biografie van David Brun-Lambert waarvoor ontelbare figuren uit Simone’s omgeving zijn geïnterviewd. Dat sommige flashbacks nauwelijks zijn uitgewerkt, is evenmin een bezwaar, want het gaat vaak om minder interessante issues waarmee eerder op sfeer wordt gemikt.
 

Oorspronkelijk zou Mary J. Blige de hoofdrol in Nina voor haar rekening nemen, maar de keuze viel uiteindelijk op Zoe Saldana (Avatar, 2009; Star Trek Beyond, 2016) waardoor de makers veel kritiek oogstten, want Saldana is van Dominicaans-Puerto Ricaanse afkomst. Haar acteerprestatie is zwaar bekritiseerd, maar eigenlijk is hier opnieuw sprake van een zeer subjectieve benadering, want qua mimiek en gebarentaal benadert ze heel dicht de onvoorspelbare en meer dan lichtjes excentrieke Nina Simone uit de Liveshows. David Oyelowo (The Paperboy, 2012) kruipt in de huid van de zwijgzame Clifton Henderson, een jonge verpleger die Nina Simone tijdens een ziekenhuisopname in Chicago leert kennen en die ze uiteindelijk engageert als manager, maar het is wel duidelijk dat ze hem eerder als haar persoonlijke manusje-van-alles beschouwt, een rol waarvoor haar blanke manager heeft bedankt. Clifton heeft niet veel om handen, maar hij is duidelijk de stabiliserende factor in de totaal ontregelde wereld van een artieste wier hoogtepunt voorbij is en die er niet in slaagt om haar carrière weer op het goede spoor te krijgen. Van een intieme relatie is geen sprake, al is het duidelijk dat Nina Simone de aantrekkelijke jonge zwarte minstens gedeeltelijk met dat doel heeft aangeworven. Oyelowo is in topvorm en hij hoeft er dit keer weinig voor te doen.
 

Regisseur Cynthia Mort steekt uiteraard heel veel muziekfragmenten tussen de scènes en ze begint de film met een scène uit 1945 waarin we een zeer jonge Nina Simone zien optreden voor een uitsluitend blank publiek. Haar ouders staan achter in de zaal, maar wegens de segregatiewetten mogen ze niet gaan zitten. Meteen demonstreert ze één van haar koppige karaktertrekjes: ik speel alleen als ze mogen gaan zitten, zegt ze tegen de blanke bejaarde vrouw die haar probeert te kalmeren, waarop een deel van het publiek de zaal verlaat… Het is het begin van een sociaal en politiek engagement met grote consequenties, maar de regisseur gaat er nauwelijks verder op in, want het is duidelijk de bedoeling dat de nadruk op Simone’s zangcarrière ligt. Jammer, maar ook begrijpelijk, want het kan nu eenmaal niet allemaal in 87 minuten.