FILM
Het mag al een wonder heten dat Arthur Fleck (Joaquin Phoenix) überhaupt een baan heeft. Hij klust als clown for hire, en keert elke avond terug naar zijn gedelapideerd appartement waartegen de koten van de beruchte kotbaas Appeltans in vergelijking nog op luxe-paleizen lijken (voor de Nederlanders: google de naam Appeltans en Leuven eens). Daar brengt hij zijn avonden door met zijn zenuwzieke moeder Penny (Frances Conroy), terwijl hij naar de praatshow van Murray Franklin (Robert De Niro) kijkt, hopend dat hij zelf op een dag zou doorbreken als stand-up comedian, en ook eens naast zijn idool zou mogen verschijnen op televisie. Hij hunkert verder naar de liefde van Sophie Dumont (Zazie Beetz), de alleenstaande moeder die verderop op de gang woont, maar hij is te bedeesd om haar aan te spreken.




Wanneer hij door een bende krapuleuze jeugd in elkaar wordt geslagen, stopt zijn collega-clown Randall (Glenn Fleshler) hem een pistool toe, om zich te kunnen verdedigen. Het is het begin van alle ellende, want een psychiatrische patiënt als Arthur zou beter geen wapen hebben. Arthur lijdt aan oncontroleerbare lachbuien, en is sociaal een paria. Als hij het wapen uit zijn zak laat glijden tijdens een rondje cliniclownen, wordt hij stante pede ontslagen. De sociale dienst van Gotham moet overigens bezuinigen, en Arthur wordt van de éne dag op de andere afgesneden van psychologische hulp én zeven verschillende soorten kalmeertabletten.




Op een avond wordt een vrouw in de metro lastiggevallen door drie wat Arthur noemt Wall Street-types. Nadat de vrouw in een andere wagon vlucht, richt de aandacht van het drietal zich op Arthur, en ze beginnen hem een potje te jennen. Arthur, in vol clownornaat, schiet het drietal morsdood, en veroorzaakt hiermee een rel in de media. De baas van het drietal, de rijke industrieel Thomas Wayne (Brett Cullen), heeft ambities om een gooi te doen naar het burgemeesterschap van Gotham, waar intussen een staking van de vuilophaaldiensten de stad heeft getransformeerd in een derdewereldland. Het is duidelijk dat Wayne probeert de dood van zijn drie ondergeschikten politiek te verzilveren. Arthurs moeder, die ooit voor Wayne Enterprises werkte, is echter van het dwangidee bezeten dat Wayne de onwettige vader van Arthur is. Talloze keren heeft ze de rijke zakenman aangeschreven om hulp, even veel keren is haar brief onbeantwoord gebleven. Arthur besluit om in Arkham Asylum eens een blik te gaan werpen in haar dossiers. Intussen sluit het net zich rondom hem inzake de moord op de drie yuppies, een moord die in de media alvast een storm van protest heeft losgeweekt waarbij de have nots van de maatschappij de moord net vergoelijken en massaal verkleed als clown op straat komen voor hervormingen.




Wanneer dan ook nog eens een video van een try-outoptreden van Arthur in een comedy club, net op het moment dat hij een lachaanval krijgt, op TV belachelijk gemaakt wordt door Murray Franklin, en de presentator het onzalige idee in het hoofd haalt om de freak live op televisie uit te nodigen om zijn kunstje nog eens te herhalen, slaan Arthurs stoppen helemaal door...

Is dit de grote winnaar van de Oscars van 2020? Superheldenfilms zijn meestal geen spek voor de bek van de Academy, maar deze Batmanfilm zonder Batman is allicht een serieuze kanshebber. Joaquin Phoenix, die in Gladiator er nog uitzag als een lekker in het vlees zittende keizer Commodus, is in deze film getransformeerd tot een uitgemergeld levend lijk, en de acteur die niet vies is van wat method acting levert een performance af waarmee hij zelfs de betreurde Heath Ledger uit The Dark Knight naar de kroon steekt. We zien de man op twee uur tijd transformeren tot de krankzinnige Joker zoals we hem uit al zijn vorige incarnaties kennen, de belachelijke interpretatie van Jack Nicholson uit Tim Burtons Batman even niet meegerekend, en het is ronduit spectaculair om te zien hoe die handschoen Phoenix hoe langer hoe beter past. In een vorig leven maakte Todd Phillips al een ontluisterende documentaire over de suïcidale rocker GG Allin, en in zekere zin zijn er parallellen te trekken met de manier waarop hij hier de fictieve Joker documenteert.




Joker is zeker geen gratuïet figuur; zonder te gaan moraliseren, is het duidelijk dat de man een product van de maatschappij is, een maatschappij waarin hij onderaan de ladder staat en wordt uitgespuwd. Een koude, harde maatschappij waarbij de zorg voor mentaal zwakkeren met één pennentrek wordt wegbezuinigd, terwijl de machthebbers in hun ivoren toren genieten van een galavoorstelling van Chaplins Modern Times terwijl ze zalig onwetend zijn over het volk dat aan de poorten staat te kloppen en mort. Totdat de ketel overkookt, natuurlijk, en Joker ongewild het symbool van de onvrede wordt. In de televisiestudio's van Murray Franklin verklaart Arthur nog onomwonden dat hij géén politiek figuur wenst te zijn, en dat hij met zijn verkleedpartij als clown geen enkel politiek statement wenst te maken. De film kent dan ook een apotheose in een orgie van geweld, met Joker die eindelijk het applaus van de menigte ontvangt waar hij al de hele film naar hunkert. Er wordt bovendien op het einde een mooi bruggetje gelegd naar de Batman-mythe door ons een blik te bieden op een scène uit het leven van de jonge Bruce Wayne (Dante Pereira-Olson) waar andere Batmanfilms gewoonlijk mee beginnen.




BEELD EN GELUID
Ondanks het feit dat we dit al verschillende keren hebben aangekaart, ook bij de maatschappij zelf, volhardt Warner in de boosheid en brengen ze voor de zoveelste keer een film uit waarbij de Engelse geluidstrack slechts is uitgevoerd in Dolby Digital Plus, terwijl er blijkbaar wel plaats is voor een Franse Dolby TrueHD Atmos-track. U wílt gewoon deze film niet bekijken met een Franse dubbing, en ook in Franstalige contreien slinkt in deze geglobaliseerde wereld de interesse voor gedubde films met de dag. Beschikt u over een Atmos-installatie, dan kunnen we deze release alleen maar afraden, en u aanraden om ofwel een 4K-versie te kopen, ofwel een buitenlandse versie, in welk geval u dan ook wel de Nederlandse ondertiteling moet missen. Warner rammelt hier duidelijk met de voeten van de consument. De track mist daardoor heel wat punch en subtiliteit; blijkbaar was er nog wel plaats voor een Engelse Dolby Digital 5.1-track, die mogelijk nóg oppervlakkiger en dunner klinkt. De beeldkwaliteit is aan de andere kant dan weer heel goed, met zeer veel aandacht voor het grauwe en ongezellige Gotham in verval. Er is echter flink wat aliasing te zien op de ijzeren sporen in de scène waarbij Arthur een metro neemt naar het stadscentrum. De kleuren zijn grauw en er hangt een waas van ziekelijk blauwgroen neonlicht over de film, die sterk contrasteert met de fel belichte scènes in het filmtheater en in de opnamestudio's van Murray Franklins TV-show. De soundtrack van Hildur Guðnadóttir, waarbij de componist blijkbaar over een viool strijkt met een levende kat of zo, klinkt al even misselijkmakend als de lach van een krankzinnige Fleck.




EXTRA'S
Het bonusmateriaal valt een beetje tegen, zeker bij een film waar zoveel over te analyseren valt als Joker. In Becoming Joker (1:25) zien we op muziek hoe Joaquin Phoenix transformeert tot zijn griezelig titelfiguur. Joker: Vision & Fury (22:25) is wellicht de beste featurette, waarin onder meer Todd Phillips, ster Joaquin Phoenix, componist Hildur Guðnadóttir en vele andere aan het woord komen, die de insteek van de film verantwoorden en trachten te duiden waar deze zich in het DC-universum situeert. We leren dat de opnames van Gotham in New York hebben plaatsgevonden, dat Phoenix een crashdieet heeft gevolgd, alsook danschoreografie voor de beruchte scène op de trappen, en veel meer. Probleem met deze documentaire is dat die makkelijk drie keer zo lang had mogen duren, en waarschijnlijk geen seconde zou verveeld hebben. Please Welcome... Joker (2:44) bevat een reeks takes van een welbepaalde scène uit de film, en de fotogalerij "A Chronicle of Chaos" (3:04) bevat nog wat stills. Onze conclusie: we hebben nog honger naar meer!

CONCLUSIE
Joker is een film die ons ongegeneerd een spiegel voorhoudt, en ons perfect laat begrijpen hoe extremistische figuren worden gekweekt in de modderpoel van de maatschappij, en die u moet gezien hebben, zelfs als het Batmanuniversum u vreemd is. Warner heeft van de geluidstrack naar (slechte) gewoonte opnieuw een potje gemaakt, waardoor we deze release met spijt in het hart moeten afraden als u niet gebonden bent aan Nederlandse ondertiteling en het maximum uit uw dure Atmos-versterker wil halen.