FILM
De Fransen hebben een uitstekend middeltje om zich te ontdoen van ongewenste individuen: op de eilanden die Frankrijk in Guyana als kolonies heeft, hebben ze een onmenselijk strafkamp, waar alleen maar een weg heen is, en geen terug. Brandkastenkraker Henri "Papillon" Charrière (Steve McQueen) werd recent veroordeeld voor een moord op een pooier, die hij niet gepleegd heeft, en wordt zonder pardon naar Guyana versleept. Eén van zijn medegevangenen is de notoire oplichter annex witteboordencrimineel Louis Dega (Dustin Hoffman), die ontelbare mensen hun portefeuille heeft gelicht met uitgave van vervalste obligaties. Op weg naar Guyana biedt Papillon hem "bescherming" aan, want de gevangenen, die hun kostbaarheden verbergen in kokers in hun euh, digestief systeem, worden 's nachts regelmatig in reepjes gesneden. Op Guyana wordt hen duidelijk gemaakt dat het regime niet om mee te spotten is: een ontsnappingspoging "kost" twee jaar isolatiecel, een tweede poging vijf jaar, en voor de meer weerbarstige elementen is er nog altijd een goed functionerende guillotine aanwezig.




Papillon blijft echter ontsnappingsplannetjes smeden, en wanneer hij Dega moet verdedigen tegen een sadistische bewaker, moet hij zijn plan vervroegd uitvoeren. Uiteraard wordt hij gesnapt, en vliegt hij twee jaar op sekreet, met de bedoeling zijn geest en lichaam te breken. Dega stuurt hem kokosnoten, om de nodige vitaminen op te doen, maar wanneer de leveringen onderschept worden, laar Papillon nog liever zijn rantsoenen halveren dan zijn vriend te verraden. Na twee jaar komt Papillon gebroken uit de isoleercel. Gebroken? Niet echt, want ditmaal bereidt hij een tweede, veel beter ontsnappingsplan voor. Samen met Dega en een derde medegevangene gaat hij aan de haal. Onderweg geraken ze gescheiden, en Papillon belandt na tal van omzwervingen bij een indianenstam, waar hij geaccepteerd wordt. De roep van het vaderland blijft hem nochtans achtervolgen, ondanks het gevaar om weer gesnapt te worden.




Papillon is de verfilming van de autobiografie van Henri Charrière, en is naast een aminose verfilming van de levenswandel van deze notoire dief tevens een striemende aanklacht tegen de onmenselijke behandeling van gevangenen in de strafkolonie van Frans‑Guyana. Het boek bracht eertijds zoveel deining teweeg dat de Franse regering zich genoodzaakt zag het penitentiair beleid te herzien. Alle onsmakelijke details, zoals het feit dat de gevangenen insecten moesten eten om hun proteïneniveau op peil te houden, en het feit dat ze door de bewakers met de blote handen de moerassen werden ingestuurd om krokodillen te vangen, worden in geuren en kleuren weergegeven (wat ons in sommige scènes een zucht van verlichting doet slaken dat er nog geen Blu-rays met geur‑opties verkrijgbaar zijn). De film heeft met zijn tweeëneenhalf uur een meer dan redelijke speelduur, en toch is er ten opzichte van het lijvige boek toch nog heel wat ingekort. Dankzij regisseur Franklin J. Schaffner is de film ook op artistiek niveau voldragen, door de unieke lokatie van een tropisch zwemparadijs dat tegelijkertijd een levende hel is, maar ook door enkele mooie cinematografische hoogstandjes, zoals Papillons waanideeën, en het redelijk lange dialoogloze stuk waarbij Papillon in de indianenstam verblijft ‑ en hij geen woord van de inheemse taal spreekt. Steve McQueen zet in deze film mogelijk één van zijn sterkste rollen uit zijn spijtig genoeg te vroeg afgebroken carrière neer, en kan zijn karakter zonder moeite laten heen en weer zwalpen tussen een ijzersterke persoonlijkheid en een persoon op de rand van de waanzin. Hem tegenover Dustin Hoffman plaatsen was mogelijk de beste zet van de film, want het charisma van beide acteurs zorgt voor een spetterende chemie.




BEELD EN GELUID
Na een versie van het ter ziele gegane A-Film zijn de rechten van deze film in de schoot van Sony gevallen na een ommetje via Warner, dat geen brood zag in de film hier uit te brengen. Mee door de overbodige remake uit 2018 is het origineel weer onder de aandacht geraakt. Sony heeft vooral de beeldkwaliteit zeer mooi opgepoetst en een nieuwe scan laten maken, waarbij de ouderdom niet onder stoelen of banken wordt gestoken, wat we onder meer zien aan het zeer softe uitzicht van de beeldband, maar de details, onder meer in de jungle waar Charrière naartoe vlucht, het interieur van Dega's woning op Duivelseiland en de onfrisse muren van de isoleercellen, spreken boekdelen. Printbeschadigingen zijn zo goed als allemaal geëlimineerd, en de kleuren zijn zeer levendig en mooi gesatureerd. In dezelfde junglescènes valt bovendien het contrast in positieve zin op. De DTS-HD MA 5.1-geluidstrack bevat natuurlijk niet dezelfde surroundeffecten als de eerste de beste recente blockbuster, maar biedt wel mooi onderscheiden details, zoals de claustrofobische sfeer in de isoleercellen, een paar jump scares in het gevecht met de krokodil en het roffelende gemarcheer van de troepen die de gevangenen escorteren. De filmscore van Jerry Goldsmith is zeer minimaal; er zitten stukken film van meer dan tien minuten in zonder begeleidende muziek. Die soundtrack was overigens gek genoeg de enige Oscarnominatie die de prent ten deel viel. Steve McQueen had meer verdiend. De ondertiteling is bovendien wat aan de kleine kant.

EXTRA'S
Het nadeel van deze versie is dat ze zo bare bones is als maar kan zijn. U hebt de keuze tussen ondertiteling en géén ondertiteling, en dat is alles.

CONCLUSIE
Voor een versie die enkel en alleen voor de Nederlandstalige markt bestemd is, heeft Sony zijn best gedaan om de prent in een zo goed mogelijke presentatie op de markt te brengen. Voor ons mag Sony nog meer catalogustitels opkopen.