FILM
Of humor nu het beste wapen tegen de vijand is of niet, valt nog altijd te bezien. Feit is dat de nazi’s in filmland het meer dan eens hebben moeten bekopen. De laatste jaren zagen we in het verlengde van de nazi-exploitationfilms een heleboel zombiefilms met SS'ers. De ene was al beter (of zo u wil slechter) dan de andere. Maar ook de mainstream draagt zijn steentje bij om de übermenschen een loer te draaien. Het bekendste voorbeeld is de nogal altijd de meest grappige: Allo Allo. En hoe beter de terreur van de vernietigingskampen met een lach verslaan dan Roberto Benigni dat deed in La Vita È Bella, hoewel oompje tijd niet echt lief is geweest voor deze tragikomedie. En ook ene Chaplin veegde in The Great Dictator met plezier de vloer met de Führer. De laatste telg in de serie is Jojo Rabbit. Een van de mooiste films van de afgelopen jaren, zowel qua stijl, verhaal en boodschap.

De bedenker van dit alles is de excentrieke Nieuw-Zeelander Taika Waititi die met What We Do In The Shadows een hele nieuwe schwung gaf aan het horrorgenre, of hoe vampiers eigenlijk ook maar een stelletje zieligaards zijn. Door dit succes mocht Taiki in Hollywood gaan tonen wat hij kon, en dat werd meteen de superheldenfilm Thor: Ragnarok. Het resultaat leverde zeer gemengde gevoelens op, ook bij collega Werner die dit Thor-avontuur eerder als een Monty Python-trip zag. Aan welke kant je ook staat, niemand die kan zeggen hij zijn ziel verkocht aan Tinseltown. Dat doet hij met Jojo Rabbit nog minder. Ook met Jojo Rabbit lokte Waititi de nodige controverse uit. Je lacht niet met de holocaust. Politieke correctheid, weet je wel. Om daar meteen een streep onder te trekken: wie niet ziet dat dit een satire is die gemaakt is door iemand die walgt van het fascisme, stelt maar beter zichzelf in vraag. De film is dus duidelijk niet gemaakt voor zageventen die er hun levensdoel van hebben gemaakt om Zwarte Piet van de aardbol te rijden. Wel is het een ontzettend mooi, triest sprookje geworden van een jongen die aan alles twijfelt (ook aan zichzelf), en dat in een setting van een land dat verscheurd is door het nazisme. De lach en de traan die in perfect evenwicht staan en waar je na afloop niet goed van bent.

Johannes "Jojo" Betzler (Roman Griffin Davis) is een Duits ventje van tien dat nergens bij hoort. Zijn grootste vriend, ten minste in zijn gedachten toch, is niemand minder dan Adolf Hitler (Taika Waititi). Niet de brulaap zoals we hem kennen, maar eerder een losgeslagen dorpsgek die zichzelf niet onder controle heeft. Geen enkel probleem, vindt Waititi, want voor een onmens als Hitler moet je nu eenmaal geen respect aan de dag leggen. Maar het is wel de held van Jojo en dus is het zijn droom om deel uit te maken van de elitaire Deutsches Jungvolk. Jojo komt op het trainingskamp van kapitein Klenzendorf  (Sam Rockwell) terecht, een homofiele aan de fles hangende SS'er die kindjes moet omvormen tot voorbeeldige nazi’s. Jojo is vol enthousiasme, maar wanneer hem gevraagd wordt om een konijn de nek om te wringen, breekt de jongen en weigert hij de opdracht wat hem de spottende bijnaam "Jojo Rabbit" oplevert. Het gaat van kwaad naar erger als hij een handgranaat uit de handen van de officier rukt, die in zijn gezicht ontploft. Jojo’s moeder (Scarlett Johansson) eist dat de jongen mag blijven en hij krijgt de opdracht om propagandafolders te verspreiden. Wat Jojo niet weet is dat zijn moeder bij het verzet zit, en dat er bij hem thuis een Joods meisje (Thomasin McKenzie) verborgen zit.

Zoals dat bij alle originele films het geval is, is het bijzonder moeilijk om de sfeer van deze film in woorden weer te geven. De humor leunt zeker en vast aan bij Begnini’s film omdat je ook hier bijna alles ziet door de onschuldige ogen van een kind en hij niet goed weet wat er rondom hem gebeurt. Wat de nazi’s doen weet hij nauwelijks, en wat hij ervan opgevangen heeft, vertaalt hij met zijn eigen kinderlijk brein. Het is pas als zijn eigen leven op indringende wijze veranderd wordt, dat hij zich bewust wordt van de wreedheden van zijn idolen. Het zijn dat soort beelden die ervoor zorgen dat je best het nodige papier in je broekzak hebt om de tranen mee droog te wrijven. Maar Waititi is geen Spielberg die Schindler’s List achterna wil. Na een traan mag er ook wel best een lach komen en dat doet de Nieuw-Zeelander op zijn manier. Waititi zoekt steeds de uitersten op, maar weet zich perfect te beheersen zoals door bijv. plots Helden in de film te steken, wat de Duitstalige versie is van David Bowies Heroes en die je na het zien van deze film toch anders zal blijven herinneren of een nazi die één of ander aerodynamisch kostuum heeft uitgevonden. Kolder en om onze collega nog maar eens aan te halen, bij moment niet zo ver weg van Monty Python.

De acteerprestaties zijn één voor één verbluffend, niet in het minst Roman Griffin Davis die een natuurtalent lijkt te zijn. Een kind dat alles in huis heeft om cinema te maken zoals je die als filmliefhebber het liefst hebt. Ook de Nieuw-Zeelandse Thomasin McKenzie die het Joodse meisje vertolkt en al te zien was in de indiehit Leave No Trance, maakt indruk. Taika Waititi die zichzelf in de bonussectie een genie noemt, speelt de rol van Adolf Hitler op zo’n weergaloze manier dat de grootste boeman uit de geschiedenis via hem een leuke stripfiguur wordt. Il faut le faire, en Waititi doet het! Rebel Wilson, het bekende gezicht uit de Pitch Perfect-franchise schittert als Fräulein Rahm. Droog, maar oh zo effectief. Sam Rockwell is briljant en Scarlett Johansson bewijst nog maar eens waarom de helft van de wereld aan haar schone voeten ligt.

Jojo Rabbit is een cinefiel festijn. Een frisse film van een al even frisse regisseur die de meest trieste bladzijde uit de geschiedenis weet om te buigen tot een hilarische komedie, maar met een boodschap die je niet loslaat.

BEELD EN GELUID