FILM
Een naamloze protagonist (John David Washington) wordt na zijn stoer optreden bij een terreuraanslag op de opera van Kiev gerekruteerd door de schimmige organisatie Tenet. Ergens in de toekomst heeft de mensheid een soort draaideur uitgevonden, waarbij, eens je daardoor loopt, je je achteruit in de tijd kan voortbewegen. De technologie is in handen gekomen van de Russische wapenhandelaar Sator (Kenneth Branagh), die daarmee onder meer wapens uit de toekomst kan ontwerpen, waarbij de kogels onder meer achteruit uit het wapen komen. Sator is groot geworden met radioactief afval te ruimen op sites waar zelfs de Russen niet durven komen, en spijtig genoeg voor hem heeft hij alvleesklierkanker opgelopen. Sator is echter niet van plan zijn verscheiden onopgemerkt voorbij te laten gaan: hij ligt voortdurend aan een hartslagmeter. Als die stopt, gaat er ergens een bom af waarbij de vooruitlopende en achteruitlopende materie tegen elkaar wordt gekwakt, met een apocalyptische explosie tot gevolg. Met andere woorden: als hij gaat, dan gaat heel de wereld mee. De protagonist moet proberen samen met zijn partner Neil (Robert Pattinson) de bom uit te schakelen alvorens Sator zijn dreigement uitvoert. De protagonist geraakt betrokken bij de echtelijke ruzie tussen Sator en zijn vrouw Kat (Elizabeth Debicki), en wanneer deze laatste dodelijk gewond raakt in de schermutseling, heeft de protagonist geen andere keuze dan de draaideur in te gaan en de bizarre wereld te betreden waarin de tijd vanuit zijn standpunt achteruit loopt. Bovendien moet hij vermijden om in contact te komen met zichzelf, anders... boem, u raadt het al.




Een nieuwe film van Christopher Nolan is altijd een belevenis. Al van in zijn debuut bij het grote publiek, Memento, speelde hij met het idee een film te maken die in omgekeerd chronologische volgorde wordt verteld. In zijn later oeuvre stelde hij die techniek op punt met talloze variaties op hetzelfde thema: in The Prestige wordt het verhaal niet chronologisch verteld, maar in de volgorde die voor het begrip van de kijker belangrijk is, in Inception ging het over dromen binnen dromen binnen... enfin, enzovoort, en in Interstellar tastte hij de mogelijkheden van de relativiteitstheorie af. Elke film ging daarbij steevast gepaard met waanzinnige speciale effecten, die elke opeenvolgende keer duurder werden naarmate Nolans films succes hadden en de regisseur een grotere gage toegespeeld kreeg.




Nu is er dus Tenet. Critici vallen over elkaar over het feit dat de wetenschappelijke achtergrond deze keer rammelt als een losse vijs, maar laten we nu eerlijk zijn, heeft Nolan nu al ooit een film gemaakt die wetenschappelijk verantwoord is? De eerste helft van de film is een thrill ride waarbij er onder meer een vliegtuig zich in een hangar boort en een spectaculaire achtervolging op de snelweg die die uit The Matrix Reloaded laat verbleken, maar die ogenschijnlijk ontsierd wordt door bizarre beelden waarbij er mensen achteruit door het beeld lopen. Wanneer dan in de helft van de film de protagonist zich door de draaideur gooit, zien we dezelfde film terug, maar dan vanuit zijn standpunt, waarbij alle losse puzzelstukjes op hun plaats vallen. Het einde is misschien iets te geforceerd, en bij de laatste aanval gooit Nolan zijn trukendoos helemaal open in die mate dat er compleet geen rem meer op staat, maar Tenet - het woord is opzettelijk een palindroom - lost de verwachtingen ruimschoots in.




Tenet is de eerste in een lange rij films die ik persoonlijk in de bioscoop gemist heb omwille van de Covid 19-pandemie, en ik moet het bijgevolg stellen met een home theatre-release - nee, ik ga geen tweeëneenhalf uur met een smoelenlap in de bioscoop zitten. Sommige van de scènes zijn gefilmd in het IMAX-formaat, nog zo'n dada van Nolan, en ik kan me inderdaad indenken dat de spektakelwaarde op groot scherm nog eens flink wat wordt opgeschroefd. Een interessant weetje is dat het woord "tenet" afkomstig is van een Latijns palindroomvierkant dat onder meer terug te vinden is in de ruïnes van Pompeii, met daarin de woorden Sator, Arepo, Tenet, Opera en Rotas - alle vijf woorden die ergens in deze film terugkomen. Hoofdrolspeler John David Washington is de zoon van Denzel, en had vroeger al kleinere rollen in onder meer de serie Ballers. Tenet zou zijn grote doorbraakrol moeten worden, maar de eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat hij vooral gerekruteerd is omwille van zijn knokcapaciteiten, die overigens wel op punt staan. Daarentegen is het verhelderend te zien dat Robert Pattinson wel degelijk behoorlijk kan acteren, iets waar we na de ronduit afschuwelijke Twilight-franchise niet zeker van waren. Christopher Nolan in de regiestoel betekent ook dat Michael Caine noodzakelijk ergens zijn opwachting moet maken, maar meer dan een veredelde cameo zit er deze keer niet in voor de Britse acteur.




Is Tenet nu gewoon een hoop arty-farty pretentie, of is het méér dan dat? Je kan alleszins Nolan niet verwijten dat hij zijn publiek voor dom houdt, en als de man af en toe moet uitweiden over wetenschappelijke mumbo-jumbo die zelfs de intellectuele capaciteiten van een sterregisseur te boven gaat, dan nemen we dat er voor lief bij. Nolans films blijven toegankelijk, lenen zich voor meerdere visies - wat uiteraard mooi meegenomen is als argument om meer cinematickets te verkopen - en zijn fijn gepolijst totdat er geen scherpe kantjes meer aan hangen. Tenet was een relatief groot succes in de zalen, maar in coronatijden betekent dat helaas nog altijd niets. De film haalde ongeveer 360 miljoen dollar op aan de box office, wat vergeleken met Interstellar (700 miljoen) en The Dark Knight (1 miljard) peanuts is. Met de 205 miljoen die de prent gekost heeft, is het alleszins één van de weinige die uit de kosten geraakt.




BEELD EN GELUID
Als Christopher Nolan zich ergens mee bemoeit, dan doet hij het ook goed. De regisseur wilde per se dat de extra's op een aparte schijf zouden staan, wat maakt dat men voor de prent zelf een double layer-schijf heeft gereserveerd die tot de nok vol staat. Het beeld is haarscherp en scènes zoals die waarin twee legereenheden de plek waar Sators bom verstopt zit, in de tang trachten te nemen, leveren spektakel van de bovenste plank. De DTS-HD MA 5.1-track is overdonderend, maar bij momenten worden de speciale effecten ondersteund door een iets te luid soundscape. Nochtans is de ruimtelijke ervaring bij onder meer de openingsscène in de opera van Kiev geweldig. Nolans huiscomponist Hans Zimmer is afwezig, omdat de man verkoos om te werken aan de score van Dune van Denis Villeneuve. Je kan niet alles hebben.




EXTRA'S
Ik ben gewoonlijk de eerste om te klagen wanneer een schijf vergezeld wordt van 175 korte documentaires van gemiddeld één minuut, die beter tot één achtergronddocumentaire waren verwerkt. Nolan heeft die les begrepen, en de bonusschijf bevat dus ook maar één documentaire, maar dan wel een goeie. Looking at the World in a New Way: The Making of Tenet (1:15:22) is een onderhoudende en alles omvattende making of-documentaire die ingaat op zowel de technische aspecten van het 'achteruit filmen' als op de inhoudelijke elementen van de film, voor wie die na één visie niet helemaal duidelijk zouden zijn. Enige andere extra zijn vier trailers (9:41).

CONCLUSIE
Met Tenet bewijst Christopher Nolan nogmaals waarom hij één van de belangrijkste regisseurs van de 21ste eeuw totnogtoe is, en elk van zijn films zijn opnieuw totaalervaringen. De schijf is bovendien technisch puntgaaf afgewerkt. Fuck Covid-19.