FILM
Belle (Paige O'Hara) woont met haar vader Maurice (Rex Everhart), een rare uitvinder, in een Frans boerendorpje. Waar Belle verschijnt, is ze meestal het onderwerp van gesprek; bovendien heeft de macho Gaston (Richard White) een oogje op haar laten vallen, maar Belle ziet door Gastons machogedrag heen, en wat daaronder zit bevalt haar niet zo. Gaston, in wiens ideale toekomst hij na een vermoeiende jachtpartij zijn modderschuiten laat masseren door zijn nieuwbakken vrouw Belle, vindt bijvoorbeeld dat ze maar wat minder boeken moet lezen, waarschijnlijk omdat hij bang is dat zij slimmer zou worden dan hijzelf - wat overigens al te laat is. Wanneer haar vader, op weg naar de kermis om één of andere uitvinding te demonstreren, de weg kwijtspeelt, komt hij op het kasteel van het Beest terecht. Het Beest (Robby Benson) was ooit een hoogmoedige prins, die door zijn krenterigheid de vloek van een heks over zich heeft gehaald, waardoor hijzelf in een afzichtelijk beest en zijn complete huishouding in een huwelijkslijst is veranderd: maitre d'hotel Lumière (Jerry Orbach) de kandelaar, butler Cogsworth (David Ogden Stiers) de klok en huishoudster Mrs. Potts (Angela Lansbury) een theepot (en haar kinderen de kopjes). Alleen als het lelijke Beest erin slaagt om van iemand te houden en ook liefde terug te krijgen, kan de vloek terug ongedaan gemaakt worden. Helaas, naar goede gewoonte zit er ook een tijdslimiet achter dergelijke vloeken, deze keer in de vorm van een zeer fragiele roos: als het Beest zijn ware liefde niet vindt vooraleer die verwelkt is, wordt de vloek onomkeerbaar.




Maar even terug naar Maurice, die op het kasteel gevangen wordt gezet. Belle volgt de sporen van zijn paard, en wanneer ze haar zieke vader in de kerker vindt, stelt ze in een wanhoopsdaad aan het Beest voor zijn plaats in te nemen. Het Beest stemt toe, met in het achterhoofd dat zij wel eens de laatste kans zou kunnen zijn om de vloek te verbreken. Zijn gedrag is er alleszins niet naar om het Belle in haar nieuwe ballingsoord naar haar zin te maken. Belle durft echter, waarschijnlijk als eerste ooit, de ongemanierde bullebak de les te lezen, wat langzaam maar zeker een drastische persoonlijkheidswissel bij het Beest terecht brengt. Maurice is intussen in het dorp verschenen, waar iedereen, Gaston op kop, hem voor gek verslijt als hij met zijn verhaal over het Beest komt aandraven. Gaston meent wel dat de oude man gek laten verklaren het ultieme pressiemiddel zou kunnen zijn om Belle alsnog tot een huwelijk te dwingen.




In een ver verleden, toen Disney nog films maakte die de moeite van het vermelden waard waren, en zich niet onledig hield met alle klassieke tekenfilms bij gebrek aan inspiratie om te toveren tot een live action-vehikel, beleefde de studio een renaissance waarbij de éne kwaliteitsfilm na de andere van de band rolde, meestal dankzij de aanpak van componist Alan Menken, die moeiteloos de éne musical na de andere schreef. Als er één opus uit het oeuvre van het House of the Mouse is dat een perfecte synthese van maakt van tijdloosheid, aantrekkelijke karakters, bijblijvende liedjes en een flamboyante artistieke stijl waar alles perfect op zijn plaats past, moge het dan dit donkere sprookje Beauty And The Beast zijn. Het gracieuze kroonjuweel uit de schatkamer van Disney heeft niets aan fonkeling verloren, en krijgt nu een 4K-release, alhoewel u die uit het buitenland moet halen en u naar Nederlandse ondertiteling kan fluiten.




Toen Beauty And The Beast in 1991 in de zalen verschen, werd ik zelf ook overtuigd van de artistieke kwaliteiten van de - ahum - "kinderfilms", en ben het genre door de jaren alsmaar meer gaan waarderen naarmate zowat alle filmstudio's onder impuls van dit vlaggenschip producties begonnen te ontwikkelen met een meer volwassen randje, bruggenhoofden tussen de clichés die gepaard gaan met de traditie van de avondvullende tekenfilm, en tegelijkertijd de verlangens van de liefhebber van modernere verhaalvertelling vervullend. Dat Belle, toch niet dadelijk het prototype van de damsel in distress, intussen de rangen van Cinderella en Snow White heeft vervoegd in de lijn van de roze en pijnlijk smaakloze merchandising, gericht op commercieel onmondige kleine meisjes, toont alleen maar aan dat het Disney soms pijnlijk respect mankeert voor de kwaliteitsproducten die ze in eigen huis geproduceerd hebben, waar ze beter spaarzamer mee zouden omspringen. Met het aantreden van een nieuwe ploeg regisseurs zoals Gary Trousdale en Kirk Wise, maar ook de hele Pixar-generatie animatoren, en vooral musici als Alan Menken sloeg de Disneystudio sinds The Little Mermaid een andere richting in, wat ze zelf bestempelden als "de renaissance van de tekenfilm", waarbij de aandacht evenredig zou verdeeld worden tussen de kleintjes en de volwassen meerwaardezoekers in het publiek. Beauty And The Beast werd in het pré-Pixartijdperk de toetssteen voor zowat alle animatiefilms die de tien jaren daarna zijn verschenen, en was de eerste animatiefilm die een Oscarnominatie voor beste film tout court op zak mocht steken (de tweede was, iets recenter, Up). De renaissance van de avondvullende tekenfilm had onder meer tot gevolg dat er tegenwoordig een volwaardige Oscar voor geanimeerde producties bestaat (die overigens niet zo heel spannend is want op het einde gaat Pixar altijd met de prijs lopen), waarmee de Academy impliciet erkende dat dit genre was uitgegroeid tot een volwassen industrie. Animatiefilms als deze kan je op meerdere manieren genieten, niet alleen als kindersprookje, maar nog meer als een quasi-Shakespeareaans drama, met alle klassieke elementen zoals liefde, haat, jaloezie, vriendschap, trouw, en zelfs een vleugje erotiek - Belle was zowat de eerste getekende vrouwelijke protagonist die er niet ronduit karikaturaal uitziet als een dom blondje of een vliegdekschip.




De film is met erg veel liefde gemaakt, en besteedt meer dan genoeg aandacht aan de uitwerking van de karakters. Belle is een sterk ego, kwetsbaar en onbevangen maar tegelijkertijd wereldwijs genoeg om voor haar rechten op te komen en het Beest op zijn plaats te zetten. Het personage kan de twee kanten uit, en de regisseurs zijn ervoor beducht om de fijne lijn tussen de twee karaktertrekken met het nodige gevoel voor evenwicht te brengen, zonder overdrijving naar één van beide kanten. Het tragische Beest is typisch lelijk van buiten maar onder de plooien huid zit uiteindelijk een gouden hart, maar pas nadat hij een lang proces van loutering heeft doorstaan, en door zijn beproeving en heeft geleerd zijn haat en zijn woede te kanaliseren, nadat (wie anders?) Belle zijn scherpe kantjes eraf heeft gevijld, en hij heeft leren omgaan met zijn eigen menselijke trekjes. Het maakt er de verhouding tussen de twee alleen maar complexer en minder stereotiep door. Het Beest staat daarentegen in lijnrecht contrast met Gaston, de afgelikte snoever waar alle vrouwen voor vallen, die een door en door rotkarakter heeft. Dat Gaston eigenlijk een verwerpelijk sujet is, schijnt de blonde deernen uit het dorp niet te deren, want ze vallen ervoor als vliegen. Hetgeen van Gaston een interessante schurk maakt is dat hij duidelijk intelligenter is dan de Scars, de Ursula's en Shere Khans uit het Disneyverse. Ook hij wordt gedreven door iets waar hij zelf geen controle meer over heeft, noem het een soort van jaloezie naar het onbereikbare, waardoor hij gekke dingen doet, maar hij is nog niet helemaal verloren. Wanneer hij bijna van de kantelen van het kasteel valt, komt plots een zielige, hulpbehoevende zwakkeling naar boven, die dan weer transformeert in de op bloed beluste machtswellusteling eens hij de kans schoon ziet om voorgoed met Beast af te rekenen.




Op de honderden tot huishoudgerei omgetoverde personeelsleden konden de animatoren hun fantasie botvieren op de Franse hotelmeester Lumière, de stoïcijnse klok Cogsworth, de moederlijke theepot Mrs. Potts en de rest van het meubilair, wat maakt dat de film een visueel overweldigende rollercoaster ride is geworden. De film is echter meer dan de som van zijn bonte verzameling karakters. Naast de goedgeconcipieerde personages, de aanstekelijke liedjes en de zingende klokken en kandelaars is het hele lugubere kasteel van het Beest een gotisch meesterwerk dat sfeer uitademt. De ambachtelijke stijl waarmee de achtergronden minutieus en weloverwogen werden geschilderd, die toch nog altijd domineren op de gebruikte CG-elementen, getuigen van de passie waarmee de stal artiesten van Disney in dit project geloofden om de studio weer op de rails te krijgen. Het huwelijk tussen de traditionele en computergestuurde animatie is geslaagd, en waar misschien de rechte lijntjes niet altijd even recht zijn, is dit euvel ondergeschikt aan het feit dat deze zo naadloos overgaan in de computergegenereerde beelden, dat het geheel uit één virtose pennentrek schijnt te komen. Bovendien werden ook nog eens voor het eerst state-of-the-art computeranimatietechnieken gebruikt in de fameuze balzaalscène, die de kijkers met verstomming deden slaan. Kortom, Beauty And The Beast werd naast het artistieke hoogtepunt van de Disneystudío's ook nog eens een commerciële voltreffer. De trend was gezet voor de komende jaren, en kwaliteitsfilms als Aladdin en The Lion King zouden volgen. Beauty And The Beast was alleszins één van de meest belangrijke exponenten van de vernieuwde wind die door de Disney-studio's waaide.

BEELD EN GELUID
Deze schijf is, naast een inhoudelijke topper, ook gewoon één groot meesterwerk wat de technische specificaties betreft. Vooral de kleuren krijgen alle voordelen van het HDR-palet mee, wat het geheel tot een zeer levendige presentatie maakt. Het contrast is rijk en de meer griezelige scènes, waarin Belles vader 's nachts door wolven wordt belaagd, blijven overeind in de detaillering. Ook de tweede act, die zich vooral in de donkere omgeving van het onverlichte kasteel afspeelt, is goed gedefinieerd, en het is pas wanneer het Beest letterlijk en figuurlijk zijn gordijnen opentrekt, dat er terug kleur in zijn wereld en die van Belle komt. Het beeld bevat dus kort samengevat geen enkele tekortkoming. De Dolby Atmos-track laat vooral de muziek van Alan Menken schitteren, maar heeft ook oog voor het gevoel voor richting, onder meer in de scène waarin de dorpelingen besluiten om het Beest mores te gaan leren. De dialogen zijn zeer goed verstaanbaar en in keurig Engels, wat mooi meegenomen is op een schijf zonder Nederlandse ondertiteling. Toch evenwel een puntje aftrek omdat dit typisch een Disney-geluidstrack is waarbij de volumeknop helemaal moet worden opengedraaid vooraleer de track tot leven komt.




EXTRA'S
Gooi uw Diamond Edition alvast maar niet weg, want de hoeveelheid extra's op de bijhorende Blu-raydisk is om te huilen. Basically krijgt u enkel de eerste schijf van de Diamond Edition. De disk bevat, net als de vorige release van de film, de drie welgekende cuts van de film via seamless branching naast elkaar: de originele bioscooprelease, de speciale editie met de extra Imax-scène erin, en de Work In Progress-versie, een versie waarbij sommige scènes nog werden vervangen door storyboards om de film toch al maar te kunnen schijnen op het New York Filmfestival van 1991. Er zijn echter een paar randbemerkingen bij te maken. Zelfs voor de theatrical cut zijn er een paar kleine correcties aangebracht, zoals het openingslogo, dat vervangen is door Disney's huidige watermerk, een fragmentje uit Steamboat Willie. In de Platinum Edition waren een paar van dergelijke details, zoals het audio-substitueren van een scène waarin het Beest niet meer uit zijn eigen woorden geraakt, een doorn in het oog van puristen; er is gedeeltelijk tegemoet gekomen aan deze kritiek, en qua theatrical cut zal dit nagenoeg het meest gelijkende item zijn dat ooit op de mensheid zal worden losgelaten. Het grootste verschil met de extended edition is de toevoeging van het muzikale nummer Human Again dat een eigen leven is gaan leiden sinds de bewerking van de film voor een Broadwaymusical, en voor de 2002 IMAX-rerelease van de film werd afgewerkt. In het nummer geven de tot huisraad getransformeerde personages het kasteel een opknapbeurt, wat tot gevolg heeft dat de scènes die er chonologisch na volgen, ook een beetje herwerkt zijn, en aangezien de versies met seamless branching aan elkaar hangen, er dus ten opzichte van de werkelijke theaterrelease onder meer kleine verbeteringen aan het interieur zijn aangebracht. De derde versie, de Work In Progess-version, bevat nog een hoop onafgewerkte schetsen en animatics, zij het dat ten opzichte van de werkelijk in New York vertoonde versie een paar scènes naar een verder stadium zijn geëvolueerd, en de storyboardversie via een Picture in Picture-track naar een hoek van het scherm is gestuurd. Alhoewel het dus niet strikt de Work in Progess-versie is, geeft de presentatie toch een idee.

In het audiocommentaar onderwerpen regisseur Gary Trousdale en Kirk Wise samen met producent Don Hahn en componist Alan Menken de film aan een grondig onderzoek, waarin ze enerzijds heel veel aandacht schenken aan de animatietechnieken die speciaal voor de film zijn ontwikkeld, maar anderzijds nooit in een technisch onverteerbare babbeltrack verzeilen. Met hetgeen er aan interessants over de film te vertellen was is het alleen spijtig dat het commentaar zich slechts tot één track beperkt, want een opsplitsing tussen inhoudelijk en technische aspecten zou het geheel een stuk minder complex maken dan het nu is. Er is ook een sing along-track opgenomen.




Vervolgens krijgen we een documentaire Composing a classic (20:18) waarin het trio Alan Menken, Don Hahn en Richard Kraft vertelt over de manier waarop een verhaal wordt opgehangen aan de muzieknummers, en hoe de uitwerking daarvan van belang is. Menken zelf begeleidt de uitleg met piano. Daarna krijg je 2 verwijderde scènes met inleiding (27:59), waarbij je eerst de zogenaamde Purdum Reel te zien, een alternatieve openingsscène waarin onder meer een uit de finale versie geschrapte zuster van Belle, Clarice, figureert, en er gealludeerd wordt op Belles heksachtige moeder. Een tweede verwijderde scène Belle in the Library bevat een animatic waarin Belle in de bibliotheek van het kasteel enkele nieuwe personages ontmoet, zoals de boekenstandaard Oxford en de wereldbol Cambridge. De scène ontspint zich echter als een nogal saai mechanisme om tijd te rekken, waarin enkele goedkope boutades worden verkocht over de vreugde die het boekenlezen met zich meebrengt, en de film is zeker niet slechter geworden door deze passus er uit te laten. De featurette Broadway Beginnings (13:07) is een eerder matte presentatie om de op de film gebaseerde musical te pluggen, en bevat naast de gebruikelijke peptalk geen inhoud van betekenis. Evenmin wordt er voorbijgegaan aan de traditie om een klassieke Disneysong te laten verkrachten door het would-be popsterretje van het moment. Ene Jordin Sparks mag in een muziekvideo (3:26) het vonnis voltrekken en de titelsong van de film vermassacreren. Het is echt verontrustend dat dit soort strapatsen door de vingers wordt gezien, maar de niet zo fijne commerciekant van het moederbedrijf komt weer bovendrijven elke keer wanneer ze een popprinsesje met het allure van een dooie vis trachten te lanceren. Deze featurette is ongeveer het equivalent van in een fijne wijnwinkel met uitgelezen exclusiviteiten een glas antivriesmiddel geserveerd te krijgen. Uiteraard begint de schijf met vervelende cross-promotionele trailers, of wat had u gedacht?

De tweede disk van de Diamond Edition is in rook opgegaan. 

CONCLUSIE
Disney betoont niet het respect voor haar kopers door hun 4K-releases niet te voorzien van Nederlandse ondertitels. Daarnaast is echter deze UHD-versie van Beauty And The Beast een streling voor oog en oor. Qua extra's zijn er meeromvattende versies op de markt.