FILM
Deze TV-film belicht de opkomst van één van de meest controversiële figuren van de 20ste eeuw: Adolf Hitler, de man die op zijn eentje (?) Europa in de bloedigste oorlog uit de menselijke geschiedenis stortte, en aan beide zijden samen 50 miljoen zielen op zijn geweten heeft. Of Hitler dit "op zijn eentje" heeft geklaard, is nu net de vraag die in deze film wordt gesteld; als die geflurkte kunstschilder letterlijk uit de goot is kunnen kruipen en opklimmen tot Rijkspresident van Duitsland, heeft hij op zijn weg toch hulp gehad, of zijn er op zijn minst medestanders geweest die inzagen wat hij van plan was, en schuldig zijn aan het feit dat ze niets hebben gedaan om hem tegen te houden.

Adolf Hitler (Robert Carlyle) verdient zijn sporen in de Belgische loopgraven tijdens de Eerste Wereldoorlog, en wordt onderscheiden, eerder omdat hij het geluk heeft om altijd nét niet door een kogel geraakt te worden. De man is eigenlijk geen Duitser maar Oostenrijker, heet eigenlijk niet Hitler maar Schiklgrüber, en zijn enige familie is zijn halfzuster Klara Hitler (Stockard Channing). Als de oorlog is afgelopen, keert Hitler terug naar Duitsland, waar politieke chaos heerst, en hij voor de eerste keer in aanraking komt met de SA-milities van Ernst Röhm (Peter Stormare), die de straten proberen vrij te houden van "communistisch tuig". Hierbij valt het al dadelijk op hoe ongenuanceerd en compromisloos Hitler in zijn bekrompen visie is: communisten, joden en feitelijk alle politieke tegenstanders zijn voor hem één pot nat. Hij treedt toe tot één van de vele nationalistische partijtjes, de Nationaal-Socialisten, feitelijk een hoopje ongeregelde carnavalvierders die hun vergaderingen houden in een bierkelder! Hitlers talent ligt hem niet zo zeer in het kunstschilderen, maar in zijn opzwepende retoriek. De man kan als hij wil twee stenen laten vechten, en de bierhal barst binnen de kortste keren uit zijn voegen van het volk die speciaal komen voor de Führers toespraken. Hitler pleit voor een sterk gezag dat de hopeloos versnipperde Duitse staten moet verenigen, en hakt voortdurend in op al wie links van hem in het politieke spectrum staat - nagenoeg iedereen dus.


Maar van het bende straattuig van Röhm alleen zal Hitler nooit de macht moeten verwachten, en hij tracht op te klimmen binnen de partij. Hij vindt steun bij onder meer de met een Duitser getrouwde Amerikaanse Helene Hanfstaengl (Julianna Margulies), die voor hem de ideale Arische vrouw symboliseert, en Rudolf Hess (James Babson), die tot het bittere einde zijn trouwe luitenant zal blijven. Helenes man Ernst (Liev Schreiber) begint echter te twijfelen aan de integriteit van het kleine opdringerige mannetje, maar vooraleer hij zijn vrouw en zijn kinderen uit de klauwen van de NSDAP kan krijgen, is het al te laat. Een notoire tegenstander van Hitler is dan weer journalist Fritz Gerlich (Matthew Modine), die het geniale idee heeft opgevat om zijn oppositiekrant Die Rechte Weg te laten drukken op dezelfde persen als de nazi's, omdat ze dan moeilijk de uitgeverij kunnen sluiten. Gerlich stoot op heel wat vuiligheid inzake de manier waarop de NSDAP zich financiert, en ook de SA, die Hitler op den duur meer een blok aan het been worden, heeft behoorlijk wat vuile was buiten hangen.

Na een mislukte alliantie met andere nationalistische partijen belandt Hitler na een spraakmakend proces in 1924 in de gevangenis, maar uit de voorkeursbehandeling en het respect van sommige bewakers blijkt pas hoe veel aanhang hij heeft verworven op korte tijd. Hij schrijft in die periode Mein Kampf, en wanneer hij terug uit de gevangenis wordt losgelaten, trekt hij zich tijdelijk terug uit de politiek en de partij. Hitlers persoonlijke leven wordt gedomineerd door zijn incestueuze liefde voor zijn nichtje Geli (Jena Malone), het plattelandsmeisje dat via haar oom voor het eerst het leven in de stad en de hogere kringen leert kennen, en die uiteindelijk zodanig door Adolfs bezitterigheid verstikt wordt dat ze zichzelf van het leven berooft.


En de partij heeft hem uiteindelijk weer nodig: hun kandidaat, Generaal von Lüdendorff (Friedrich von Thun), die op hetzelfde proces was vrijgesproken, doet een greep naar het kanseliersschap, maar verliest op smadelijke manier, en figuren als het jonge, opkomende talent Josef Goebbels (Justin Salinger) uit het noorden dreigen de partijleiding over te nemen. Hitler stemt toe de partij te helpen, maar alleen als hij de alleenheerschappij over de partij krijgt. Hij benoemt Goebbels tot zijn propagandaleider, en met Helene Hanfstaengl als uithangbord probeert hij zijn boodschap politiek aan de man te brengen. Elke verkiezing wint zijn partij enkele zetels, en elke keer is het ook weer zijn partij die door hun dwars gedrag de Reichsdag laten ontbinden. President von Hindenburg (Peter O'Toole) doet echter al het mogelijke om Hitler van het kanseliersschap te houden. De brandstichting in de Reichsdag, die Hitler gemakkelijk in de schoenen van de joden en de communisten kan schuiven, doet echter von Hindenburg toegeven en hij stelt Hitler als kanselier aan. Direct trekt hij alle macht naar zich, en neemt de presidentiële macht over. Hitler krijgt intussen ook lucht van een moordaanslag die de SA op hem voorbereidt, omdat hij in Röhms weg staat, die de SA wil onderbrengen onder het reguliere leger. De Nacht van de Lange Messen volgt, waarin Hitler komaf maakt met de SA en ze vervangt door zijn "persoonlijke" SS, en wanneer dan ook nog eens von Hindenburg de geest geeft, staat niets zijn alleenheerschappij in de weg...


De mythe en de werkelijkheid over Hitler zijn een halve eeuw na de feiten nog altijd bron van vele speculaties omtrent de geestesgesteldheid van de man. Een biografie, zelfs een gedeeltelijke zoals deze - de film eindigt wanneer Hitler in 1934 Rijkspresident van Duitsland wordt - is altijd een beetje op glad ijs lopen. Films over Hitler zijn natuurlijk per definitie wat controversieel, maar dit is volgens ons de eerste biografie die Hitlers opkomst vóór zijn machtsovername belicht. Hitler: The Rise Of Evil geeft ons het beeld van een seksueel gefrustreerde, gewelddadige driftkikker die geen tegenstand duldt, en al vanaf het begin geleid wordt door zijn blinde nationalistische gevoelens, zich uitend in een haat voor alle in zijn ogen minderwaardige rassen. Eerder nog wordt met de beschuldigende vinger gewezen naar zijn onmiddellijke entourage, die niet alleen de ogen hebben gesloten voor zijn gedrag, maar het op het cruciale moment nog wat aangemoedigd hebben. Om een ongenuanceerde persoonlijkheid als Hitler toch op genuanceerde manier te vertolken, moet de ultieme uitdaging voor elke acteur zijn. Robert Carlyle (Trainspotting, The Full Monty) weet ons wat dat betreft zeer goed te overtuigen, vooral op de manier waarop hij de gestes en tics van de Führer heeft eigen gemaakt. Als men beweert dat het onmogelijk is om een complexe rol als Hitler te spelen, bewijst Carlyle met deze vertolking het tegendeel.Hij maakt van Hitler een schizofreen mannetje, bijna verlegen en timide, totdat hij het podium mag bestijgen en weer eens één van zijn befaamde donderpreken mag afsteken. Als de inhoud van deze minireeks misschien historisch niet volledig correct is, dan wordt dat ruimschoots gecompenseerd door Carlyles bezielde vertolking. Vele mensen storen zich echter aan het feit dat alle acteurs in deze reeks Engels en geen Duits spreken, maar dit is nu eenmaal één van de vrijheden die de filmmaker, in dit geval regisseur Christian Duguay zich mag permitteren; deze film moet je dus niet zien als dé ultieme Hitler-biografie, maar als de visie van Duguay.


Ook heeft de regisseur zeer omzichtig gepoogd om zijn Hitler te ontdoen van alle lieflijke trekjes. Het geaffectioneerde koosnaampje Adi bijvoorbeeld, dat zijn halfzuster gebruikt, of het familiaire Uncle Dolph dat het zoontje van de familie Hanfstaengl hem toebedicht wanneer Hitler hen op kerstavond, na zijn ontslag uit de gevangenis, opzoekt, zijn slechts de paar weinige toegevingen die Duguay op dit gebied heeft toegestaan. En zijn visie legt vooral de klemtoon op de ongebreidelde haat die Hitler heeft gezaaid. We missen wel een beetje de motivatie hierachter, want de kinderjaren vóór de Eerste Wereldoorlog worden nog tijdens de opening credits afgehaspeld, en na een klein halfuurtje zit de Eerste Wereldoorlog zelf er ook al op. Het naar de achtergrond schuiven van enkele van de politieke verwikkelingen ten voordele van het verhaal rond Hitlers obsessie rond zijn nicht, is ook een eerder artistieke keuze, denkelijk om het toch al gauw drie uur durende geheel een beetje beter te laten "glijden".

Voor de rest moet deze voor televisie geschoten miniserie het vooral hebben van de goede vertolkingen, waarbij het opvalt dat - in tegenstelling tot gewoonlijk - de rolverdeling niet wordt gedragen door een hoop nobele onbekende B-acteurs, die soms zich wel aardig uit de slag trekken, maar dat de cast voornamelijk is samengesteld uit acteurs uit de A-list, zoals Julianna Margulies (E.R., Ghost Ship), Stockard Channing (The West Wing), Jena Malone (Life As A House, Donnie Darko), Peter Stormare (Armageddon, Dancer In The Dark, Fargo), Liev Schreiber (The Sum Of All Fears en de Scream-trilogie), Matthew Modine (Full Metal Jacket, Any Given Sunday) en klasbak Peter O'Toole (Lawrence Of Arabia, Troy en alles daar tussenin). De cast op zich is alleen al boeiend genoeg om het bekijken van deze Hitler: The Rise Of Evil te verantwoorden. Ook de decors zijn zo authentiek mogelijk gemaakt, en de fotografie is weldoordacht; de scène waarbij de camera rond Hitler pant tijdens één van zijn speeches in de Bierkeller blijft enorm bij, alsook de manier waarop de mislukte putsch in beeld wordt gebracht.


BEELD EN GELUID
Met Dutch Filmworks is het qua technische kwaliteit van de dvd vaak erop of eronder; de maatschappij durft al eens minderwaardige transfers, slecht gemixte geluidstracks of DTS-tracks die nergens op slaan, uitbrengen. De luxe slipcase waarin deze dubbel-dvd zit verpakt doet echter anders vermoeden, en welbeschouwd is dit toch een transfer die er best mag wezen. Voor "maar" een televisie-minireeks te zijn werd de Dolby Digital 5.1-track optimaal benut. De subwoofer klinkt mooi diep door bij de explosies op het loopgravenslagveld, en de ambiance in Hitlers Bierkeller komt zeer overtuigend over. Ook over het beeld hebben we woorden van lof: een goede scherpte dankzij een mooi anamorfisch beeld, natuurlijk uitbegalanceerde kleurtonen en nauwelijks printbeschadigingen zijn de sleutelwoorden om de beeldkwaliteit te beschrijven. Tweemaal hebben we een kleine storing gezien - of dat denken we toch - in de vorm van een missing frame, maar het was zodanig onopvallend dat het natuurlijk ook onze verbeelding kan geweest zijn. Enige echte probleem is dat er soms wat ruis merkbaar is, maar dit is toch een transfer die gezien mag worden. De reeks is overigens verdeeld in twee secties, die je apart kan bekijken, en die elk op-en aftiteling hebben. Het doet deugd te merken dat men die niet klakkeloos aan elkaar heeft geplakt, want een deel van de actie begint reeds tijdens de begingeneriek. De ondertiteling is netjes geplaatst en dito afgewerkt.

EXTRA'S
Voor deze release heeft Dutch Filmworks gekozen voor kwaliteit boven kwantiteit. Op de eerste disc vinden we nochtans enkel een trailer terug. De tweede disc bevat twee kwalitatief zeer onderbouwde documentaires, beide in 4:3 met 2.0-geluid en voorzien van Nederlandse ondertiteling. Er bestaan natuurlijk ontelbare documentaires over de Tweede Wereldoorlog in het algemeen en Hitler in het bijzonder, maar men heeft toch de moeite genomen om twee documentaires uit te zoeken die inhoudelijk bij de hoofdfilm aansluiten. De eerste, Hitler, Man And Myth (46 min.), is een aflevering uit de documentairereeks Remembering World War II. Aan de hand van een hoop goed gedocumenteerd beeldmateriaal krijgen we een hint van een idee wie Hitler was, hoe de mythen rond hem gegroeid zijn, en hoe hij zich op het einde van de oorlog had verschanst in de bunker waar hij zelfmoord pleegde. Het materiaal bevat onder meer een interview met één van de Sovjetsoldaten die het lijk van Hitler heeft gevonden, en daaraan alleen al zie je welke moeite de documentairemakers hebben gedaan om hun materiaal te stofferen. De tweede documentaire, Hitler's Secret Diaries (44 min.) uit de archieven van de betaalzender The History Channel, gaat over de hype die in 1983 ontstond, toen schijnbaar de dagboeken van Hitler werden teruggevonden, die achteraf echter een vervalsing bleken. Ook hier moeten we toegeven dat het om een zeer informatieve aanvulling gaat. De extensieve documentaire over het maken van de mini-reeks, die onder meer op de Duitse versie terug te vinden is, ontberen we hier jammer genoeg. Wat we verder wensen te melden, is de vervelende trailer voor de MoviePower-reeks, die onveranderlijk op beide discs opstart wanneer de dvd begint af te spelen.

CONCLUSIE
Hitler: The Rise Of Evil steekt boven het niveau van de gemiddelde tv-film uit, en dan vooral dankzij de gedreven cast. Beeld- en geluidskwaliteit van deze disc zijn tiptop in orde, en de documentaires vormen een informatieve aanvulling.