FILM
Sinds de Brit Edgar Rice Burroughs in 1912 het verhaal creëerde van een in de jungle gestrande baby, opgevoed en grootgebracht door een kolonie apen, zijn er ontelbare incarnaties van de Tarzan-legende geweest. Meest bekend zijn waarschijnlijk de Johnny Weissmuller films uit de jaren ’30, die de echoënde kreet van de aapmens voorgoed in het collectieve geheugen brandden. Of de recente Disney-tekenfilm, waarin Tarzan als een volleerde surfer over bemoste boomstronken glijdt. Al deze versies, van de dertiger jaren tot nu, hebben echter één ding gemeen. Geen van hen volgt waarheidsgetrouw de plot van Rice Burroughs’ originele boek. Enige uitzondering op de regel is Greystoke: The Legend of Tarzan, Lord of the Apes, dat in 1984 in de zalen verscheen en bijgevolg zijn twintigjarig jubileum mag vieren op de hier besproken dvd.

Wanneer Lord Jack Greystoke en zijn vrouw Alice schipbreuk lijden voor de kust van zwart Afrika, moeten ze maandenlang in de jungle overleven, in de hoop dat een reddingsmissie hen spoedig vindt. De redding blijft echter uit, en Alice baart in de wildernis een zoon, alvorens zij en haar echtgenoot door razende apen worden gedood. Een apin ontfermt zich echter over hun zoon en voedt de jongen op als volwaardig lid van haar familie. Ruim twee decennia later vindt de Belgische ontdekkingsreiziger Philippe D’Arnot Tarzan terug in het woud. Hij brengt de aapmens in contact met menselijke taal en gewoontes en weet hem te overtuigen de oversteek te maken naar zijn roots, naar Engeland. Daar wacht een emotionele Hertog van Greystoke zijn doodgewaande kleinzoon met open armen op. De intergratie van Tarzan in de high society van Victoriaans Engeland blijkt echter geen sinecure. Want hoezeer de jongeman ook probeert, hij kan zijn jungleverleden maar niet van zich afzetten.

Dat Greystoke tracht een klassieke roman zo eerlijk en compleet mogelijk naar het grote scherm te vertalen, strekt de makers tot eer. Maar wellicht hebben ze zich louter blind gestaard op trouw aan het originele verhaal, want op dramatisch vlak is de film een ondervoed kind, dat teveel nadruk legt op oerklassieke conventies van de epische film. Een eerste indicatie hiervan geven de openingsminuten reeds. Het recept van David Leans epen uit de jaren vijftig en zestig imiterend, wordt de kijker immers op een muzikale pre-film ouverture getrakteerd. De ouderwetsheid hiervan sleept de film gedurende de volgende twee uren als een zware molensteen met zich mee. Greystoke verdrinkt in veel te lang uitgesponnen karakterstudies, waardoor de plot, als ze al beweegt, in ritmisch ongeloofwaardige golven voort schokt. De emotie en spanning die wel degelijk in het verhaal aanwezig zijn, worden bijgevolg genadeloos versmacht onder de druk van elitaire gewichtigheid. Hoe het scenario een Oscar-nominatie kon versieren, is mij dan ook een raadsel.

Op visueel vlak scoort de film dan weer wel. Zowel de intrigerende junglesettings uit het eerste uur als de upper class kasteelsequenties uit het laatste uur, zijn adembenemend mooi in beeld gebracht door cameraman John Alcot, die de opgedane expertise op drie films van visueel genie Stanley Kubrick hier trots tentoon spreidt. Zijn bewegings- en belichtingsvormen vullen bij momenten zelfs het gebrek aan diepte op waar het script onder lijdt. Een speciale pluim eveneens voor Albert Whitlock, wiens op glas geschilderde achtergronden de film openen en sluiten en de productie zo (enigszins onterecht) van een ontroerende ziel voorzien. Last but not least moet het werk van make-up guru Rick Baker aangestipt worden. Bijna twee decennia voor hij met Planet of the Apes zijn jeugddroom verwezenlijkte, mocht hij al experimenteren met geloofwaardige aapmaskers in Greystoke. Het puike resultaat is dat de apen in de film dikwijls meer in staat zijn emoties te vertolken dan de zich aan ofwel overacting ofwel non-acting bezondigende menselijke cast.

Christopher Lambert, bijvoorbeeld, bewijst in deze film waarom hij tegenwoordig enkel nog in straight-to-dvd vehikels aan de bak komt. Door zijn houten vertolking zou je hem nog voor een boom verwarren in de jungle, of een eiken dressoir in het Engelse kasteel. Fysiek voldoet hij weliswaar aan de eisen van een goede Tarzan, maar emotioneel weet hij geen potten te breken. Ook zijn romance met Andie MacDowell, in een ondankbaar geschreven rol, krijgt mede hierdoor een ongeloofwaardige bijklank. Overacting kunnen we dan weer James Fox, als Tarzans liefdesrivaal, en Ian Holm aanwrijven. Holm speelt zijn rol als Belgische avonturier zodanig serieus, dat zijn belachelijke Franse accent continu het onderwerp is van opwellende lachbuien. De enige die nog enigszins zijn gezicht weet te redden, is Ralph Richardson. Als de Hertog van Greystoke, Tarzans grootvader, roept hij positieve herinneringen op aan Nigel Bruce, die in de jaren veertig Sherlock Holmes’ maatje Dr. Watson als een brabbelend warhoofd neerzette, zonder aan sympathie in te boeten.

Dat Greystoke de definitieve versie is van de Tarzanlegende, is wellicht alleen voor Tarzan-o-fielen waarheid. De occasionele filmliefhebber ziet louter een traag kabbelend, te esoterisch verfilmd boek, waaruit het complexloze, lianenslingerende plezier van de Weismullerfilms volledig is geweerd. Het moet ongetwijfeld een goed idee geleken hebben in 1983 om een prestigefilm op poten te zetten rond een van nature volks personage, geschreven door de man achter Chinatown en geregisseerd door de cineast van Oscarwinnaar Chariots of Fire. Maar dit soort films zijn altijd riskant. En in het geval van Greystoke werd er zwaar gegokt. En dito verloren.

BEELD EN GELUID
Tot mijn plezier krijgt John Alcots glorieuze fotografie een degelijke transfer op deze dvd. De klassieke manier van filmen komt perfect tot zijn recht, en de kleuren worden erg natuurlijk gehouden. Zwartniveaus zijn zeker niet perfect, maar overstijgen de minimumnorm probleemloos, terwijl ook het contrast van een goed niveau is, behalve in nachtscènes, die ondermaats presteren. Beschadigingen en vuiltjes zijn zo sporadisch dat ze te verwaarlozen zijn. De print krijgt dus goede, maar geen sublieme cijfers, niet in het minst omwille van de tegenvallende helderheid. Voor een film die in 70mm werd opgenomen, het helderste aller filmformaten, oogt de dvd-transfer simpelweg te duister. Ook op audiovlak zijn er een aantal minpunten. Het geluid wordt gepresenteerd in een 5.1-track die nooit het onderste uit de kan haalt. Je hebt nimmer het gevoel daadwerkelijk in de jungle te vertoeven omdat de achterste speakers te onbeduidend worden geütiliseerd. Ondanks de bevredigende kwaliteit van de geluidssporen op zich, vertaalt zich dat in mijn boek dus als een gemiste kans.

EXTRA’S
Slechts twee extra’s vinden we terug op deze dvd, en de kwaliteit daarvan laat dan nog geen groots enthousiasme toe. Het Audiocommentaar van regisseur Hugh Hudson en producent Garth Thomas lijdt aan dezelfde syndromen die de film tot een droge geschiedenisles maakten. Beide sprekers gedragen zich als wereldvreemde notabelen, die vanuit hun ivoren toren gezellig een kopje thee drinken en af en toe iets vaagweg interessants vermelden, maar vanaf halfweg de film niets meer doen dan de actie op het scherm navertellen. In alle eerlijkheid komt er wel een variatie aan onderwerpen aan bod in hun gesprek, maar de toon is zodanig traag en fluisterend dat je hoofd al snel een kussen zoekt. De tweede bonus is een anamorfisch bewerkte Trailer, waarvan de beeldkwaliteit verbazingwekkend degelijk is, maar de verkooptechniek serieus tekort schiet.

CONCLUSIE
Greystoke: The Legend of Tarzan, Lord of the Apes is zeker niet de beste Tarzanfilm ooit gemaakt. De keuze voor een oerklassieke, vrij saaie vertelling is een berekeningsfout die de film nooit te boven komt, ondanks uitstekende technische kwalificaties. Beeld en geluid op de dvd steken een ietsje boven de middelmaat uit, maar het bonusmateriaal stelt teleur. Als huur-dvd op een regenachtige middag kan Greystoke nog wel door de beugel, maar dat is ongetwijfeld de limiet van zijn aantrekkingskracht.