FILMSERIE
Die Zweite Heimat / Chronik Einer Jugend, gemeenzaam of gemakkelijkheidhalve Heimat 2 genoemd, is de opvolger van Heimat 1: Eine Deutsche Chronik, een indrukwekkende Duitse vervolgfilmreeks over het reilen en zeilen van een familie tussen het einde van de Eerste Wereldoorlog (1918) en het einde van de jaren '60. Voor Die Zweite Heimat gaan we naar München, het verhaal verkast van het platteland op de Hundsrück naar een kleine wereldstad, waar we Hermann Simon (Henry Arnold), het buitenechtelijke kind van Maria Wiegand, volgen tijdens zijn studentenjaren. Om even te recapituleren: Hermann krijgt problemen met zijn moeder over de liefdesaffaire met een dienstbode en wanneer zij het meisje wegstuurt, zweert Hermann om Schabbach voor altijd verlaten wanneer hij van school gaat, zijn eerste liefde voor altijd trouw te blijven en dus nooit te huwen met een ander, én beroemd te worden als musicus en componist.

Net zoals bij Heimat 1 is het onbegonnen werk om over de inhoud van deze tweede reeks te vertellen. Ze duurt ruim 25 uur en is uitgesmeerd over 13 films en 7 dvds in een prachtige blauw-en-grijskleurige box. Eerst wat technische gegevens: voor de opname werd meer dan 370.000 meter belichte 35mm pellicule gebruikt waarvan 48.000 meter in de films terechtkwam; voorts hield men 2870 geluidsbanden over met in totaal 956 uur origineel geluid. Gedurende 117 dagen is aan het draaiboek gewerkt. In de film zitten 71 zgn. spreekrollen naast 310 nevenrollen en 2300 figuranten. Er zijn 31097 klappen gegeven, 5800 uur studiowerk geïnvesteerd over een periode van 6 jaar, 67 maanden nabewerking en meer dan 8500 uur montage. Vertalers componeerden 15.690 Italiaanse en 15548 Engelse ondertitels.

In 1961 vertrekt Hermann Simon dus naar München om er een muziekopleiding te volgen aan de Hochschule für Musik met als specialiteit piano en gitaar. Hij vindt niet meteen een kamer – neemt wel een optie – en komt 's avonds bij Renate (Franziska Traub) terecht. Zij is de eerste die het met hem probeert aan te leggen. In de loop van de komende vier jaar zullen meerdere jonge vrouwen hem in hun netten proberen te vangen. Maar Hermann blijft lange tijd ongevoelig voor hun charmes en verleidingstechnieken: Hij blijft z'n gezworen eed lang trouw. Ondertussen komt hij in contact met de Fuchsbau, de villa van juffrouw Elisabeth Cerphal (Hannelore Hoger), die salons organiseert voor jonge kunstenaars naar Franse voorbeelden uit de 18de en 19de eeuw, bij wie een bont gezelschap jongeren elke nacht bij elkaar komt om te musiceren en te praten: we leren Clarissa (Salome Kammer) kennen die cello studeert, Renate die ambities heeft om actrice te worden, Helga (Noemi Steuer) de dichteres, Volker (Armin Fuchs) die componist wil worden, Jean-Marie (Martin Maria Blau) een toekomstig dirigent, Juan (Daniel Smith) uit Chili die 11 talen spreekt waaronder Nederlands en die het geld niet heeft om z'n studie te bekostigen, Hermanns vrouw Schnüsschen (Anke Sevenich), Reinhard die naar Venetië reist om er het leven van Cerphals joodse nichtje Ester tot een scenario te verwerken, Evelyne, Ansgar, Alex, Olga, Rob, Stefan, Frau Ries, Mutter Lichtblau, Marie-Goot en vele, vele anderen. Net zoals in Heimat 1 bouwt Edgar Reitz in Die Zweite Heimat een soort gezin rond de hoofdpersoon, zodat hij zoals in een moderne soap kan berichten over hun onderlinge relaties en verbanden, hun gelukkige en minder gelukkige dagen, hun liefde, verdriet en heimwee. Hun reilen en zeilen worden door Reitz geïllustreerd met een oneindige stroom anekdotes, op een grappige, humoristische, cynische, sarcastische, aandoenlijke, pijnlijke, emotionele, vulgaire, gewelddadige en altijd optimistische en melancholische wijze. De regisseur doet dat bovendien op een bijzonder hoog kwalitatief niveau waarbij de gemiddelde bioscoopfilm schril afsteekt. Reitz houdt dat ook nog eens 13 films lang vol.

Die Zweite Heimat is een verbluffend portret van een micro-gemeenschap in de jaren '60 vanaf de vijfdaagse studentenopstand in München tot het einde van het decennium. In de loop van het verhaal worden de jonge mensen volwassen en gaan hun paden uit elkaar, ze trouwen, krijgen kinderen, nemen risico’s en gaan voor een abortus, zien het niet meer zitten en proberen zelfmoord, zijn vandaag in de zevende hemel en morgen heel erg down en onzeker. Alles wat menselijk is komt m.a.w. aan bod. De acteurs praten zowel Hoog-Duits als dialect en acteren alsof het hun eigen leven betreft, met een naturel die je nauwelijks voor mogelijk houdt. Edgar Reitz beïnvloedt de sfeer in de films met muziek en met het spel van kleur en zwart/wit. Het is uw dienaar na 20 films nog altijd niet helemaal duidelijk wanneer de kleur verandert en waarom en wanneer het beeld gekleurd is of net niet. Maar het werkt wél: regelmatig wordt de toeschouwer met die overgangen geconfronteerd en wanneer dat in één en hetzelfde fragment gebeurt, valt dat heel erg op. Daarnaast gebruikt Reitz alle mogelijke tinten, natuurelementen (regen, wind, sneeuw, storm), decors en kostumering om tot een grote verscheidenheid van beelden te komen. De casting is zodanig aangepakt dat de vele verschillende karakters duidelijk onderscheidbaar zijn. Hun introductie gebeurt geleidelijk om de absorptie bij de kijker te vergemakkelijken. Ondanks de omvang van de groep hoofdacteurs slaagt Reitz er in om elk personage te typeren en te karakteriseren. Daarvoor heeft hij weinig tijd en beperkte middelen nodig: met een paar goed geplaatste schetsen qua beeld en dialoog beschrijft hij Marie-Goot, de werkster uit het ouderlijke huis, en het zusje van zijn oma als niet tegen te houden praatmoeren met hun eigen plattelandse mentaliteit en eigenaardige gebruiken. Reitz gaat met liefde en betrokkenheid te werk en verplicht de toeschouwer om beide figuren, maar ook alle andere in de loop van de 13 films, in het hart te sluiten als goede vrienden, dierbare vreemdelingen.

In Die Zweite Heimat is de muziek heel erg aanwezig, maar dat zal niemand verbazen gezien we met leerlingen van de muziekacademie te maken hebben. Toch gaat Reitz heel ver en neemt hij grote risico's door zijn personages lange klassieke muziekstukken te laten uitvoeren, niet uit het oude, maar uit het nieuwe repertoire, een genre waarvoor normaliter maar een zeer klein publiek interesse heeft. Maar via de betrokkenheid bij de personages, houdt hij de kijker ook voor die moeilijkere scènes vast. Ze geven de hele reeks een gesofistikeerd aspect, een intellectualistisch tintje, maken van Heimat 2 een kwaliteitssoap (niet denigrerend bedoeld) met een hoog aaibaarheidsgehalte en het zeer toepasselijke warenmerk Deutsche Grundlichkeit. Want het moet gezegd: nooit is er in de filmgeschiedenis een dergelijk project opgezet met een dusdanige kwaliteitsstandaard. Heimat mag dan het levenswerk van Edgar Reitz zijn, het is tegelijk één van de meest indrukwekkende ondernemingen in de naoorlogse filmindustrie.

AFLEVERINGEN
Aflevering 1: De Tijd van de eerste Liederen (119')
Aflevering 2: Twee Vreemde Ogen (115')
Aflevering 3: Trots en Jaloezie (115')
Aflevering 4: De Dood van Ansgar (100')
Aflevering 5: Het Spel met de Vrijheid (119')
Aflevering 6: Kennedy’s Kinderen (107')
Aflevering 7: Kerstwolven (110')
Aflevering 8: De Bruiloft (119')
Aflevering 9: De Eeuwige Dochter (118')
Aflevering 10: Het Einde van de Toekomst (132')
Aflevering 11: Tijd van Zwijgen (120')
Aflevering 12: De Tijd van Veel Woorden (121')
Aflevering 13: Kunst of Leven (132')

BEELD EN GELUID
Het beeld van Die Zweite Heimat is mooi naar dvd getransfereerd zonder verlies aan scherpte en contrast. Het wit/zwart-beeld is gewoon goed, in de kleurenbeelden is er sprake van felle, oververzadigde kleuren met veel geel, rood en bruine tinten, grijs en staalblauw 's nachts. De pellicule is schoongemaakt en alle vuiltjes en beschadigingen verwijderd of gecorrigeerd. Het geluid is eenvoudig. De stemmen zijn naast het acteren Reitz’ belangrijkste tool om het doel te bereiken. De klank is heel natuurlijk met veel origineel geluid. De muziek is opvallend aanwezig met warme en volle klanken van de cello, frisse en intieme pianostrelingen, zijïge strijkers en spetterend slagwerk.

Die Zweite Heimat werd bekroond met de Speciale Prijs Gouden Leeuw 1992 op de Biënnale van Venetië, De Golden-Gate-Award 1994 in San Francisco, de Fernsehpreis 1994 in Baden-Baden, de prestigieuze Luchino Visconti-prijs 1993 in Rome, de Culturele Ereprijs van de stad München 1992 en de Europe d’Honneur 1994 in Cannes.

EXTRA'S
Deze 7-delige dvd-reeks bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Die Zweite Heimat: Chronik Einer Jugend, niet het vervolg, maar de uitbreiding van het originele verhaal naar de studententijd van zoon Hermann in München in de jaren '60, is een spectaculair evenement met een kleine inzinking in film 3-4 en op het einde in film 10-11, maar voor het overige even indrukwekkend en groots als Heimat 1: Eine Deutsche Chronik. Edgar Reitz is een onnavolgbaar en origineel verteller die de kijker boeiend kan onderhouden, emotioneren en laten meeleven met zijn jonge protégés: een divers gezelschap van intellectuele jongens en meisjes met dezelfde problemen als hun tijdgenoten in Vlaanderen en Nederland. Reitz brengt het op een unieke en magistrale wijze in beeld. En nu Heimat 3 nog!