FILM
Begin jaren '90 bereikt de internationale gemeenschap in het zgn. Pakt van Arusha een overeenkomst tussen de politieke leiders van Rwanda en de rebellen (RWP – Rwandees Patriotisch Front) om tot een vredesregeling te komen. De machtsstrijd gaat tussen de Tutsi – de minderheid die tijdens de Belgische koloniale tijd het voor het zeggen heeft – en de Hutu – de meerderheid die pas na de onafhankelijkheid aan de macht komt en zich gefrustreerd voelt door de historische achterstand. De opdeling tussen Hutu en Tutsi is van Belgische makkelijk. Volgens de Belgische kolonisator was de Hutu langer, donkerder van huidskleur met fijnere neusvleugels (in de praktijk is er nauwelijks of heel vaak geen verschil, ook niet qua taalgebruik).

In 1994 – bij de stapsgewijze uitvoerig van de voorwaarden van het Pakt van Arusha, ontstaan er onlusten in Rwanda waarbij slachtoffers vallen. De Hutu vrezen voor hun machtsbasis, de Tutsi voor hun leven. België stuurt op verzoek van de Verenigde naties 370 blauwhelmen. De VN vraagt meer soldaten, maar de Belgen zitten ook al in Joegoslavië en het prijskaartje is voor toenmalig minister van defensie Willy Claes te hoog zonder tussenkomst van de Europese partners. De para’s hebben een beperkt mandaat: ze zijn licht bewapend en mogen zich uitsluitend verdedigen. In de loop van het normalisatieproces wordt het presidentiële vliegtuig neergehaald. President Juvénal Habyarimana overleeft de klap niet en de Hutu’s wijzen als schuldigen de Tutsi-minderheid aan. De extreme Hutu-militie Interhamwe begint – gesteund door Radio Mille Collines van Félicien Kabuga die 24 uur op 24 racistische taal uitbraakt en aanmaant om de 'kakkerlakken' af te slachten – eerst willekeurig en daarna systematisch Tutsi’s af te maken. 10 Belgische blauwhelmen worden in de eerste uren van de moordpartijen op gruwelijke manier om het leven gebracht.

Hotel Rwanda begint met de eerste geruchten van ongecontroleerde acties van Hutu-milities tegen Tutsi-burgers. In Hotel des Mille Collines, het viersterrenhotel van Sabena in de hoofdstad Kigali, loopt alles zoals gewoonlijk gesmeerd: de blanke gasten genieten van een drankje, het zwarte personeel – waaronder manager Paul Rusesabagina (Don Cheadle) - doet zijn best om het iedereen naar de zin te maken. ’s Avonds begint in Pauls woonwijk de opruiming van onschuldige Tutsi-buurtbewoners, de ochtend nadien liggen er al her en der lijken op straat en staan honderden huizen in brand. Milities blokkeren de toegangswegen naar de stad en intimideren de burgerbevolking. Paul probeert nog zolang als mogelijk de schijn op te houden van een perfect functionerend hotel. In de loop van de ochtend en middag arriveren er regelmatig groepjes geterroriseerde Tutsi's, maar ook Hutu's, die vrezen voor hun leven. Paul probeert hun de toegang tot het hotel te ontzeggen, maar de realiteit dwingt hem om de deuren open te zetten. Een verzoek aan de VN-verantwoordelijke militair, Colonel Oliver (Nick Nolte), om de vluchtelingen naar zijn hoofdkwartier over te brengen, wordt afgewezen. De situatie in het hotel wordt dramatisch wanneer de Hutu-milities steeds dichterbij komen en de omgeving onveilig maken.

Tot ieders opluchting verschijnen en na een paar dagen versterkingen, maar de verbijstering bij blanken en zwarten is groot wanneer blijkt dat het alleen maar om een evacuatie van de Europeanen gaat. De zwarte gasten van het Hotel des Mille Collines worden aan hun lot overgelaten. Het aftellen tot de uitroeiing van alle betrokkenen is daarmee begonnen, want de Hutu-milities hebben ondertussen begrepen dat een grote groep Tutsi's zich in het hotel schuilhoudt. Wanneer de voedselvoorraad opraakt, trekt Paul Rusesabagina er opuit om inkopen te doen. bij de groothandelaar ziet hij hoe Tutsi-mannen worden afgeranseld en in een donkere hoek ziet hij naakte Tutsi-vrouwen, wachtend op hun volgende verkrachter. Zijn leverancier vertelt hem dat hij beter kan oppassen met al die ‘kakkerlakken’ in huis,want dat met collaborateurs zal worden afgerekend. Hij realiseert zich pas echt wat er aan de hand is als hij op de terugweg de honderden lijken ziet liggen: vrouwen, kinderen, mannen, een ware genocide.

Paul Rusesabagina, een zwarte man die carrière heeft gemaakt door het zijn blanke meerderen én de zwarte militairen naar de zin te maken, moet nu zijn talenten aanwenden om zichzelf, zijn familie en de meer dan 1250 gasten in zijn hotel tegen de buitenwereld te beschermen. Met geld en juwelen kan hij een eerste inval van de Hutu-milities opvangen en de Sabena-leiding ervan overtuigen dat zonder hun tussenkomst bij de Franse president iedereen in het hotel veroordeeld is (de Fransen steunen de Hutu's militair tijdens het hele conflict), toch lijkt de situatie met het uur hopelozer, terwijl CNN melding maakt van meer dan 250.000 gedode Tutsi’s op drie dagen. Na een mislukte gedeeltelijke evacuatie van het hotel, zal Colonel Oliver erin slagen om tenminste een gedeelte van de hotelgasten in veiligheid te brengen. Maar op dat moment is er al sprake van een miljoen doden.

Hotel Rwanda is een vrij getrouw relaas van de gebeurtenissen in Kigali in het voorjaar en de zomer van 1994 aan de hand van het getuigenis van Paul Kusesabagani, de zwarte Hutu manager van Hotel des Mille Collines, die inmiddels met zijn gezin in België woont. Hij wordt wel eens de Rwandese Schindler genoemd, naar het hoofdpersonage uit Schindler's List van Steven Spielberg die tijdens de Tweede Wereldoorlog een grote groep joden aan de vergassing wist te onttrekken door ze te werk te stellen in zijn fabriek. Terwijl Schindler een zakenman was die zich in het ondernemerschap stortte om rijk en invloedrijk te worden, is Paul Kusesabagani een ambtenaar, een man die uitvoert wat hem wordt opgedragen en die taak zolang mogelijk au sérieux neemt. Terry George, de regisseur, schildert hem af als de brave volgzame zwarte voor wie heden en toekomst rechtstreeks verbonden zijn met het lot van de blanken. Met de Rwandese politiek heeft ie blijkbaar zeer weinig voeling. Terwijl iedereen in zijn omgeving al het besef heeft wat er op handen is, is Paul bezig met zijn hotel, met zijn eigen leven dat stilaan opgeschoven is naar de rand van de afgrond. Colonel Oliver brengt hem met beide voeten weer op de grond wanneer hij aankondigt dat hij, Paul, voor de blanken en voor de Verenigde Naties alleen maar een zielig hoopje modder is, overgelaten aan zijn lot.

Terry George heeft de verhalen van de overlevenden gecombineerd om zijn film te vertellen. Net als Steven Spielberg kiest hij er voor ons het geweld en de moordpartijen onrechtstreeks te tonen, via gesprekken, radioberichten, de footage van een Amerikaanse cameraman. Wanneer hij zich verplicht ziet om ons te laten zien wat Paul ziet, dan gebruikt hij een rivieroever met heel veel mist en vermijdt hij close ups. Alleen wanneer hij een algemeen beeld maakt van de honderden lijken, dan klaart de mist voor heel even op. Maar ook wie destijds de gebeurtenissen in Rwanda niet op televisie of in de kranten heeft gevolgd, beseft gauw wat hier aan de hand is. De politieke constellatie is dan misschien niet eenvoudig, wat duidelijk wordt is dat de westerse landen én de Verenigde Naties met België en in elk geval Frankrijk in koppositie hun verantwoordelijkheid niet hebben opgenomen en rechtstreeks mee schuldig zijn aan de hoge tol van de Rwandese burgeroorlog. Na de Tweede Wereldoorlog zou wat de joden was overkomen nooit meer een kans krijgen. Toch is dit de zoveelste grote volkenmoord sinds 1945: Cambodja, Biafra, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Bosnië, Rwanda, Darfour, allemaal plaatsen waar de internationale gemeenschap toekeek en niet tijdig of niet in voldoende mate ingreep en honderdduizenden onschuldigen aan hun lot overliet ondanks de berichten van journalisten ter plaatse, ondanks CNN, ondanks BBC World, ondanks Deutsche Welle.

Een film over een moordpartij met 1 miljoen slachtoffers is uiteraard geen ontspannende film met een daverend happy end. Het verhaal is doortrokken van bitterheid, racisme, vernedering en geweld. De sfeer klaart voor heel even op in de scènes die Terry George aan Pauls bekommernis om zijn vrouw, kinderen en familieleden besteedt. Er is zelfs sprake van enige mate van romantiek op zulke momenten. Ze zijn spaarzaam tussen scènes met dreigende hutu-milities, corrupte militairen en opgejaagde hotelgasten aangebracht. De zoektocht naar de beide dochtertjes van Pauls schoonbroer is een bezorgdheid die vooral zijn vrouw Tatjana bezighoudt. Tijdens de afwikkeling van de film ontwikkelt zich dat gegeven tot een klein happy end, maar de afdronk blijft bitter, want net zoals in Schindler’s List is er hier sprake van een kleine groep die door de heldendaad van één man wordt gered, terwijl de grote massa als beesten wordt afgeslacht. Terry George weet beide ideeën prachtig te combineren wanneer de witte UN-vrachtwagens met de 1250 beschermelingen van Paul Rusesabagani door een oneindige stroom vluchtelingen de andere kant oprijdt naar het veilige gebied achter de vuurlijn. Don Chandle speelt de rol van Paul Rusesabagina op een briljante manier en werd terecht genomineerd voor een Oscar. Op een zeer aanschouwelijke manier ontwikkelt Terry George zijn personage van een klein zwart mannetje tot een man die de situatie in de hand krijgt en ze ook gaat beïnvloeden, handig gebruikmakend van zijn ervaring als manager. Hij is voor Hotel Rwanda wat Ben Kingsley was voor Gandhi, de onderdanige, de naïeveling, maar tenslotte ook de vechter, degene die geen stap meer opzij zet eens hij zijn doel duidelijk voor ogen heeft. Nick Nolte heeft de ondankbare taak om als tussenpersoon te fungeren tussen Paul en de blanken, zijn handen zijn gebonden door de VN-resoluties, hij moet de vrede bewaren; het is niet zijn opdracht om vrede te stichten. Hij is gefrustreerd en dat lees je voortdurend op zijn gezicht. Hetzelfde geldt voor de bebaarde Amerikaanse cameraman Jack (Joaquin Phoenix), want hij is buiten het hotel geweest en heeft de gruwelijke afslachting van de burgerbevolking door de Hutu-milities als eerste gefilmd. Zijn beelden gaan de wereld rond. Bij de evacuatie is hij beschaamd omdat er voor de VN blijkbaar twee soorten mensen zijn en het onderscheid valt toevallig samen met hun huidskleur.

Sophie Okonedo als Pauls vrouw Tatjana is het zinnebeeld van de doodsangsten die de Tutsi's doorstaan in die drie oneindig lange zomermaanden van 1994. Eén keer probeert ze Paul ervan te overtuigen om met de kinderen naar België te vertrekken en haar achter te laten. Ze wil tenminste de kinderen redden. Maar Paul zegt nee. Hij, de Hutu, zal niet de fouten maken van zijn barbaarse soortgenoten. Een wolk van sentimentaliteit waait door het beeld. Maar daar is niks mis mee: Hotel Rwanda is geen goedkope horror, ook geen droge documentaire met een opsomming van feiten en namen, Hotel Rwanda is een poging om wat meer dan tien jaar geleden in Rwanda is gebeurd op een gepast manier voor een ruim publiek toegankelijk te maken. Daarvoor gebruikt Terry George de middelen en de clichés die het beste resultaat opleveren. Hij zet ze spaarzaam in zonder te overdrijven en hij slaagt er op die manier in om onze aandacht in deze vrij lange film (120 minuten) vast te houden, ons te emotioneren, jawel, waarom niet, en ons even in de sfeer te brengen van wat dié mensen toen hebben meegemaakt.

BEELD EN GELUID
Hotel Rwanda is in Zuid-Afrika gedraaid met sporadisch algemene beelden van Rwanda zelf. De kleuren zijn prachtig zoals het land zelf met veel blauw en geel en de warme interieurtinten van een sjiek viersterrenhotel. Het contrast met wat er buiten gebeurt kon niet groter zijn. Met mist en blauwachtig zwart creëert Terry George de sfeer van voortdurend geweld en dreigend gevaar in de nachtelijke scènes. De transfer is uitstekend met veel details en zonde storingen of beschadigingen. De ondertiteling is verzorgd. Jammer genoeg is er geen selectiescherm. Bij het inbrengen van de dvd start die automatisch met een drietal trailers om vervolgens automatisch de film te lanceren. Het geluid is veelzijdig, met zonnige en opgewekte Afrikaanse klanken die stevig contrasteren met de troosteloosheid van de situatie. Muziek én stemmen worden mooi verdeeld over het home cinema-systeem waardoor het beeld als het ware meer diepte krijgt.

EXTRA'S
Deze dvd bevat als extra een drietal Andere Trailers uit het RCV-aanbod.

CONCLUSIE
Hotel Rwanda is een Hollywood-drama over één van de grootste volkenmoorden van de vorige eeuw. Deze keer niet de Holocaust op de Joden of de Cambodjaanse Killing Fields, maar de genocide die zich in 1994 in het Midden-Afrikaanse land Rwanda afspeelde, waarbij 1 miljoen burgers op amper 13 weken tijd als dieren worden afgemaakt. Het siert Terry George dat hij een spannende en bekijkbare film aflevert, zonder het drama onrecht aan te doen, maar tegelijk rekening houdt met de toeschouwer: iemand die misschien naar de bioscoop gaat om iets bij te leren, maar in elk geval om zich te verstrooien. De indrukwekkende vertolkingen van Don Cheadle en Sophie Okenodo staan evenwel garant voor een vertoning van hoog niveau. Voeg daarbij de gebalanceerde enscenering van Terry George en een bijna geslaagd evenwicht tussen drama en sentiment en Hotel Rwanda behoort zonder meer tot de interessantste film van het voorbije bioscoopseizoen. Eigenlijk behoort ieder welmenend en weldenkend mens deze film te zien, al was het maar uit protest tegen de gang van zaken in de wereld.