FILM
Elke oorlog brengt slachtoffers met zich mee. Dan gaat het in de eerste plaats natuurlijk over de doden, de mensen die hun leven geven voor vaderland en ideaal, neergekogeld door een vijandelijke mitrailleur of aan stukken geblazen door te vroeg ontplofte granaten. Maar ook zij die de gruwel overleven, kunnen vaak als slachtoffer geklasseerd worden. Aan het front is er immers geen plaats voor emoties en medeleven. Er wordt van de soldaten en officieren verwacht dat zij de onmenselijke taferelen om hen heen kunnen afblokken. Gewoon voort kunnen doen, alsof er niets abnormaals gebeurd is. Maar natuurlijk is dat in de praktijk minder eenvoudig dan in theorie. En dus belanden in iedere oorlog mensen met psychische problemen – gekweld door nachtmerries en innerlijke demonen – achter de linies, waar psychologen over hun geestelijke gezondheid waken.

Behind The Lines heeft als protagonisten dan ook Britse strijders die tijdens de afgrijselijkste aller oorlogen – de Eerste Wereldoorlog – kraakten onder de druk en nu in een rustgevend kasteel nabij Edinburgh kunnen bijkomen. Dr. William Rivers is er de behandelende geneesheer, en hij krijgt een grote variatie aan patiënten over de vloer. Een officier die door de gruwel in de loopgraven zijn stem verloren is. Een man die enkel met zichzelf en zijn angstdromen kan leven door naakt en verkleumd de stilte van het bos op te zoeken. Zelfs een soldaat die helemaal niet geestesziek is, maar naar Edinburgh werd gestuurd om hem te ‘genezen’ van zijn opruiende taal, waarbij hij het nut van de oorlog ter discussie stelt. Het is voor dr. Rivers onmogelijk om niet betrokken te worden in de verhalen van zijn patiënten. En beetje bij beetje dreigt ook hij een slachtoffer te worden van de oorlog: de verhaalde gruwelen laten immers zijn sporen op hem na.

Een film over de Groote Oorlog kan altijd op mijn interesse rekenen, en wanneer een prent dan nog eens een originele invalshoek kiest, kan mijn dag niet stuk. Maar toch lost Behind The Lines de verwachtingen niet in. Wat had kunnen uitgroeien tot een ontroerend pleidooi tegen de waanzin van oorlogssituaties en de nutteloosheid van de miljoenen doden, blijft hangen in een theatrale, nogal prekerige film die overdreven de nadruk legt op passieve overpeinzingen. Een belangrijk probleem is eveneens dat de productie een duidelijk doel mist. Nooit is het helder wie nu juist de hoofdrolspeler in het verhaal is, met wie we ons moeten identificeren. Is het dr. Rivers? Een van zijn patiënten? Is het misschien een ensemblefilm? De verwarring hierrond laat de kijker zelden toe écht betrokken te geraken in wat zich op het scherm afspeelt. Een fragmentarische vertelling met meerdere facetten en protagonisten lijkt nochtans de juiste keuze voor deze film, maar de wijze waarop cineast en scenarist de koe bij de horens vatten, getuigt van een gebrek aan dramatische fond.

Dat neemt niet weg dat sommige scènes wel degelijk op het netvlies blijven hangen. Meest in het oog springt een korte zijsprong naar een collega van dr. Rivers, een andere geneesheer, die martelpraktijken toepast om een zieke soldaat van zijn stomheid te genezen. De elektroshocktherapie mist zijn doel niet, maar laat een wrange bijsmaak in de mond van de kijker achter. Even lijkt de boodschap van de filmmakers kristalhelder. Ze stellen de vraag of het doel de middelen heiligt, zowel in geneeskunde, als in oorlog. Maar de scène blijkt slechts een zeldzaam hoogtepunt in een zee van middelmatigheid. Dat laatste vertaalt zich trouwens naar een degelijke cinematografie, die op dramatische momenten naar het cliché overhelt – zo worden de loopgraven in een grauwe, bijna zwart-witte kleur gedompeld – en een onopmerkelijke score van de minimalistische componist Mychael Danna.



Zoals wel vaker bij dit soort ‘kleine maar belangrijke’ films, gokt de regisseur vooral op goed acteerspel van zijn cast. In het geval van Behind The Lines mag cineast MacKinnon vrij tevreden zijn. Jonathan Pryce maakt initieel weinig indruk als dr. Rivers, de man die het narratief bijeen moet houden, maar naarmate de film vordert, besef je dat de ingetogen houding van de acteur een bedoeling heeft en dat de pay-off aan het einde van de rit de moeite waard is. James Wilby legt net het tegenovergestelde parcours af. Hij begint als een fascinerend personages, maar onze interesse voor zijn karakter zwakt af naarmate het einde nadert. Overdreven zwaarwichtig is dan weer de performance van Johnny Lee Miller. Hij speelt de rol alsof er ieder moment een lijk uit zijn kast kan rollen, en als dat lijk maar niet wil vallen, blijft enkel een stereotiepe vertolking achter. In kleinere rollen herkennen we nog semi-bekende Britse acteurs als Julian Fellowes of Dougray Scott, maar hun personages drukken geen stempel op het verhaal.

Dat de Eerste Wereldoorlog een van de zwartste bladzijden uit de geschiedenis van de Westerse samenleving was, weet zo genoegzaam wel iedereen. Daarom was het misschien interessant om, zoals Behind The Lines doet, ook eens een andere kant van de medaille te laten zien. Maar de overdreven zwaarwichtige behandeling van het onderwerp, de weinig visuele vertaling van het boek De Weg Der Geesten naar het scherm en het gebrek aan een duidelijke focus spelen de film parten. Dit is geen slechte prent, dat niet, maar goede bedoelingen alleen volstaan niet om deze reviewer aan zijn zetel gekluisterd te houden. Tenslotte wil ik erop wijzen dat degene die bij het lezen van deze bespreking denkt ‘Tiens, die film lijkt verdomd veel op de prent Regeneration’ het bij het rechte eind heeft. RCV koos ervoor de Amerikaanse titel op de cover te zetten, terwijl de print op de dvd gewoon de Britse naam draagt.

BEELD EN GELUID
Over het geluid weinig slechts. De boxen geven adequaat het stereospoor weer, zonder daarbij in overdrive te gaan. Niet dat dit mogelijk is bij een praatfilm als de deze. Toch worden de occasionele ontploffingen in de flashbacks ruimte weergegeven, zonder noemenswaardige problemen. De beeldkwaliteit daarentegen is problematischer. Nochtans is de print nagenoeg volledig gaaf, zijn constrast en scherpte meer dan behoorlijk en wordt het optimale uit het kleurenpalet gehaald. Dé hoofdzonde die RCV echter beging was het niet hanteren van de juiste aspectratio. De kijker moet het stellen met een full frame pan-en-scan versie, terwijl de film in een 1.85:1-ratio werd opgenomen. Zo verandert een feitelijke beeldscore van 7,5 al snel in een 2,5…

EXTRA’S
Enkel een stel Cross-promotionele Trailers sieren eens te meer een release van RCV, terwijl de trailer van de hoofdfilm sneuvelde op het slagveld.

CONCLUSIE
Behind The Lines vertrekt van een intrigerend gegeven – de verzorging van geestelijk zieken tijdens de Eerste Wereldoorlog – maar de filmmakers buiten dit niet optimaal uit. Een gebrek aan actie en een teveel aan belerende dialoog overschaduwen het handvol goede scènes dat de film telt. Geluid is O.K. op de disc, maar de originele aspectratio van het beeld werd onoordeelkundig naar full screen geformatteerd, terwijl van extra’s geen sprake is.