DOCUMENTAIRE
Hitler – A Career werd voor het eerst uitgezonden op de Duitse televisie in 1977. Het portret dat regisseur Joachim C. Fest (auteur van Der Untergang) borstelt zorgt voor onrust, want het is geen historisch overzicht van de misdaden van het Naziregime, maar een reconstructie van de relatie tussen Adolf Hitler en het Duitse volk. Fest vertrekt van de vaststelling dat nà de oorlog niemand in Duitsland Hitler had gesteund, niemand iets afwist van de concentratiekampen en niemand ooit voor zijn partij had gestemd. Hoe was hij dan aan de macht gekomen?, vraagt Fest zich af. Het verhaal dat hij in ruim 150 minuten vertelt klinkt onwaarschijnlijk, want de kerel die ooit de wereld beweerde te zullen redden door hem te vernietigen was vóór de Eerste Wereldoorlog een doodgewone zielenpoot, een introvert en weinig communicatief alledaags mannetje zonder bijzondere eigenschappen.

Joachim C. Fest gaat ver terug om het verhaal van Adolf Hitler te reconstrueren, naar de tijd dat hij in Oostenrijk, tegen de grens met Beieren, het levenslicht zag. Dan spurt hij vooruit naar de adolescent Hitler en toont hem als soldaat in de Eerste Wereldoorlog. Er zijn unieke foto's van Hitler die nooit eerder zijn gepubliceerd en zwart/wit-filmmateriaal waarvan je het bestaan niet zou vermoeden: Hitler als agitator tégen de communisten of bijna onherkenbaar in het publiek bij een massabijeenkomst tegen de Weimar-regering. Het is z’n grote bek die hem laat opvallen bij een clubje heethoofden in München dat hem meteen annexeert voor hun propagandistische zaak. Hun boodschap is eenvoudig en hun werkmethode consequent: knokploegen zorgen voor agitatie en zijn de basis voor de latere S.A. Het grote redenaarstalent van Hitler, vanaf het begin aanwezig, gecombineerd met een duidelijke boodschap tégen de democratische partijen, de linksen, de communisten en het buitenland dat door de zware oorlogsvoorwaarden Duitsland in een diepe crisis heeft gestort, spreken de door armoede en werkloosheid geplaagde bevolking sterk aan. Vanuit München verspreidt de beweging zich met succes over de rest van het land. Met de steun van de S.A. in de rug – die afrekent met tegenstanders en opposanten intimideert – heeft de NSDAP de wind in de zeilen vooral ook omdat de democratische partijen geen uitweg vinden voor de hoge werkloosheid en de sputterende economie.

Joachim C. Fest heeft de hand kunnen leggen op zeldzaam filmmateriaal van de NSDAP waarin Hitler getoond wordt als hij eens niet op het podium en achter de microfoon staat. De toeschouwer ziet hem transpireren en de handen wrijven, de zenuwachtige trek waarmee hij een lok haar van zijn voorhoofd wegveegt en dan even later diezelfde kleine man op het podium, de berekende manier waarop hij zijn eerste woorden formuleert, de lange stilte, zijn secuur opgebouwde redenering waaruit blijkt dat de democratische partijen samenspannen met de linksen en de buitenlandse vijand om het Duitse volk onder de knoet te houden en dan de apotheose: een belofte over beterschap en vastberadenheid, een lofzang over de grootsheid van Duitsland en het Duitse volk, een gebed dat hij afsluit met amen. Het massale applaus, het enthousiasme van de massa, het is het bewijs van de overgave waarop Hitler kon rekenen. Het volk wil een sterk regime en een sterke leider, is één van Hitlers meest gehoorde conclusies. Wie zou hem tegenspreken bij het aanschouwen van de honderdduizenden Duitsers die hij begin jaren’30 op de been kan brengen?

In Hitler – A Career breekt Joachim C. Fest met de voorzichtige en afgewogen manier waarop de verantwoordelijkheid van de gewone Duitser in het na-oorlogse Duitsland twee decennialang is behandeld: Fest toont met nieuw en origineel beeldmateriaal en via een scherpe en controversiële analyse dat het Duitse volk schuldiger is dan het wil toegeven, dat het zich met goedkope en goedgekozen slogans in de val heeft laten lokken, dat het niet alleen verantwoordelijk is voor zijn eigen ondergang en die van Duitsland, maar tot op bepaalde hoogte voor de catastrofe die heel Europa heeft getroffen. Hoe is het kunnen gebeuren? Tijdens het bekijken van deze documentaire wordt het duidelijk hoe geraffineerd Hitler te werk is gegaan, van welke toevalstreffers hij heeft geprofiteerd, op welke goodwill hij heeft kunnen rekenen, welke mensen de kansen hebben gegrepen die hen werden geboden, etc. Hitler – A Career is schokkend en releverend tegelijk met Adolf Hitler 150 minutenlang in beeld, in alle mogelijke situaties, onder alle mogelijke omstandigheden.

De situatie kantelt na de mislukte veldslag in Rusland. Het is de eerste grote tegenslag. Hitler houdt nog één keer een heroïsche toespraak voor een schare medestanders, maar het is zijn laatste. Tegen zijn militaire staf zou hij zeggen dat de oorlog nu verloren is en de meeste kopstukken van de partij beseffen dat het tijd wordt om zich in te dekken tegen de na-oorlogse beschuldigingen en vervolging. Uiteindelijk zal Hitler de schuld voor het verliezen van de oorlog in de schoot van het Duitse volk leggen, zelf wast hij z'n handen in onschuld. En zoals elke gekke demagoog zal hij op het allerlaatste moment het Duitse volk in zijn ondergang mee proberen te sleuren. Daar slaagt hij maar zeer gedeeltelijk in, hoewel de tol aan mensenlevens en vernielde stadsgebieden bijzonder hoog is.

BEELD EN GELUID
De footage in deze film is met zorg gerestaureerd – in de mate van het mogelijk – om de bekijkbaarheid te verhogen. Het effect is goed, zij het dat niemand uiteraard wonderen kan doen. De film zelf – ondertussen ook meer dan 25 jaar oud – ziet er na de opknapbeurt best goed uit met redelijk wat contrast in de zwart/wit-fragmenten. Uiteraard is er sprake van troebel beeld af en toe, afschilfering aan de randjes, herstelde bandbreuken etc., maar dat hoort er bij historisch materiaal van deze kwaliteit allemaal bij.
Het geluid is van dezelfde kwaliteit. De verstaanbaarheid van de toespraken is uitstekend en dat verbaast toch wel gezien de ouderdom van het materiaal. De commentaarstem is helemaal in orde.

EXTRA'S
De extra’s zijn beperkt tot drie andere trailers, o.a. El Alamein.

CONCLUSIE
Hitler – A Career is een zeer volledig en boeiend portret van de grootste crimineel van de vorige eeuw. Wie interesse heeft voor de geschiedenis van het Derde Rijk, voor de opkomst en de val van het regime, zal in deze documentaire zeker aan zijn trekken komen. Veel aandacht is er ook voor de verantwoordelijkheid die het Duitse volk draagt, een problematiek die in 1977 nog zeer gevoelig lag en de gemoederen in Duitsland in beroering bracht bij de presentatie van de film op de Duitse televisie.