FILM
Anni Mirabili zijn de voorbije decennia nagenoeg opgedroogd in de filmwereld. Terwijl vanaf midden jaren dertig tot begin jaren vijftig zowat ieder jaar een half dozijn klassiekers en nog eens dubbel zoveel semiklassiekers opleverde, bracht de val van het studiosysteem in Hollywood een meer erratische output met zich mee. 'Grand cru'-jaren zouden nog volgen na de jaren vijftig – 1960 is een goed voorbeeld, 1974 eveneens – maar 1976 was tot het eind van het vorige millennium het laatste cinemajaar om U tegen te zeggen. En net toen doemdenkers en onheilsprofeten het einde van de wereld begonnen te voorspellen, gesymboliseerd door digitale klokken die voor eeuwig en altijd op vier nullen zouden springen, gebeurde het ondenkbare. Voor het eerst in een kwarteeuw produceerde Hollywood het ene unieke pareltje na het andere. American Beauty, Magnolia, The End Of The Affair, The Straight Story, October Sky, Fight Club, The Insider, South Park: Bigger, Longer & Uncut, The Talented Mr. Ripley, The Matrix, Sleepy Hollow, Toy Story 2: allen zagen ze het levenslicht in 1999. Het eerste Annus Mirabilis van mijn generatie was een feit: een festijn van diversiteit, kwaliteit en originaliteit. In die laatste categorie springt er één film bovenuit, die ik nog niet noemde. Het speelfilmdebuut van videoclipper Spike Jonze naar een bizar, grotesk en memorabel scenario van de enigmatische Charlie Kaufman. Being John Malkovich.



De plot volledig uit de doeken doen, is zowel onmogelijk als het verhaal oneer bewijzen. Het volstaat om te zeggen dat de film zich afspeelt op de zeveneneenhalfde verdieping van het Mertin-Flemmer gebouw in New York. En dat belangrijke rollen zijn weggelegd voor Craig Schwartz – een naïeve loser die droomt van een carrière als revolutionair poppenspeler – , zijn vrouw Lotte – een hippie met transseksuele neigingen en trotse bezitter van een aap met jeugdtrauma – , zijn collega en would-be minnares Maxine – het normaalste personage uit de hoop, hoewel dat niet veel zegt in een cast van excentriekelingen – en uiteraard John Malkovich, wiens leven door een gril der natuur bruusk overhoop gegooid wordt. In het Mertin-Flemmer gebouw bevindt zich namelijk een portaal dat je toelaat letterlijk in de huid van de acteur te kruipen. En dat brengt heel wat complicaties met zich mee, zeker wanneer Craig leert om niet enkel door Malkovich' ogen te kijken, maar ook zijn volledige doen en laten kan controleren.

Originaliteit troef dus, maar om toch een punt van kritiek te formulEEEEEEEEEEEEEE! Help! Wat gebeurt er? Ik voel me ineens mezelf niet meer. Ik…AAAAAAAAAAAAA! Ga uit mijn hoofd. Ik wwwwwwaaaaaaaaaaah... is mij gelukt! Ja! Ik heb hem! Ik ben hem. Ik, Charlie Kaufman, ben binnengedrongen in het hoofd van deze reviewer. En net op tijd, me dunkt. Een punt van kritiek formuleren? Ik dacht het niet. Hoe betere besprekingen, hoe meer dvd's verkocht worden. En hoe meer dvd's verkocht worden, hoe meer royalties ik in. Hmmmm. Ik spreek Nederlands. Vreemd taaltje. De kat krabt de krollen van de trap. De kat brakt de trollen van de krap... Pfff. Moeilijk taaltje wel. Eens kijken. Wat heeft die Dieter Rogiers zoal geschreven? Origineel. Grand cru. Memorabel. I like what I'm reading. Vreemde eend in de bijt Charlie Kaufman? Nee. Dat zullen we maar schrappen. Daarvan maken we... eens denken… enigmatisch. Ja, dat klinkt beter. De enigmatische Charlie Kaufman. Korte samenvatting klopt. De man heeft de film zowaar bekeken. Nog niet vaak meegemaakt bij een reviewer. Die trouwens dringend wat mag afvallen. Veel te veel beginnende vetkzqbjes. Ik bedoel vetkwabjes. Stomme Belgen met hun stomme azerty-klavier.

OK. So far so good. Hoe kan ik van een positieve review een absolute superreview maken? Ik kan het hebben over het scenario. Of is dat opportunistisch narcisme? Tuurlijk niet. Ik heb er toch een oscarnominatie voor gekregen, dus het scenario moet wel subliem zijn. Charlie Kaufman weeft een web van mysterie, excentriciteit en doorwortelde thematiek, gekruid met een stevige geut existentiële filosofie. Dat klinkt mooi. Als dat de mensen niet naar de dvd doet grijpen, weet ik het ook niet. Zou ook mooi staan op de cover van de dvd, als quote. Verborgen tussen de innovatie en de humor zit echter ook een duister kantje, dat de realiteit van het script verhoogt en empathie bij de kijkers losweekt. Dat heb ik toch geprobeerd. En ook al is het niet waar, het is toch goed gevonden. Hoe zeggen de Italianen het ook alweer... Si non e trovato, bene vero of zo. Is dat genoeg over het scenario? Nee. Nog één zinnetje. Dat de oscars Kaufman geen beeldje opleverden blijft een van de grootste travestieën van de voorbije jaren, ook al bevond hij zich in een veld vol steengoede medegenomineerden. Ziezo. Die frustratie is ook alweer van me afgeschreven.



De regie. Daar moet ik ook iets over kwijt. Niet dat die zo belangrijk is, maar iedereen kijkt toch maar steeds naar de naam van de regisseur op de cover. Oh, geregisseerd door Spielberg, dus het moet wel goed zijn. Terwijl het script van de grootste faker van Hollywood kan zijn. Frustratiepunt nummer twee. Maar dat ga ik niet neerschrijven. Spike Jonze promoveert schier moeiteloos van MTV-Award winnend talent naar oscargenomineerde creatieveling. Hij kiest voor een fly-on-the-wall benadering die helpt om de georchestreerde waanzin van – of beter: de BRILJANT georchestreerde waanzin – van Kaufmans scenario naar herkenbare alledaagsheid te vertalen. Om die manier hou ik Spike wel tevreden. Misschien wil hij dan eindelijk zijn points-aandeel in onze volgende film wat laten zakken, zodat er voor mij ook nog wat te rapen valt.

De cast is uniform excellent. Of zou ik ze één voor één afgaan? John Cusack is steengoed als altijd in een rol die meer van hem vergt dan de hyperromantische leadrollen die hij doorgaans vertolkt. Een haast onherkenbare Cameron Diaz speelt de pannen van het dak als Lotte, het meest gelaagde en intrigerende personage dat ze ooit op het witte doek vertolkte. Daarmee krijg ik haar vast in bed. Ze kan me geen 73 keer na elkaar afwijzen, toch? Al even goed is Catherine Keener, die de grenzeloze ambitie van Maxine perfect contrasteert met een hartje dat in de loop van het verhaal almaar kleiner wordt. Niet echt mijn type, Cat, maar wie weet, als ik eens dronken ben wel ik misschien ooit met haar onder de elektrische deken. En John Malkovich parodieert fenomenaal zichzelf. Dat hij toestemming gaf om zijn naam te gebruiken en zelfs als zichzelf in de film fungeert, vormt een mooie overwinning op het Hollywoodiaanse narcisme van de perfectie. En ik meen het nog ook. Haha! Oh ja, voor ik het vergeet... Charlie Sheen overstijgt Malkovich zelfs nog in meesterlijke zelfspot, in een veredelde cameo die iedere kijker naar meer zal doen snakken. Ziezo, daarmee heb ik die schrijfjob op Two And A Half Men beet die mijn derde hypotheek kan afbetalen.

Wow! Al meer dan 1100 woorden! Dan kan ik beter snel afronden. Fotografie van Lance Acord functioneel en groezelig. Check. De montage van Eric Zumbrunnen jaagt de film er tegen een hoog tempo door. Double check. En de wonderlijke muziek van Carter Burwell raakt de juiste noot tussen melancholie, vervreemding en hoop. Tripple check. Ja, daarmee heb ik zowat aller gehad. Een absolute rave review! Mmmm. 8,5 op 10 wou de reviewer geven, zie ik. Daar zullen we eens rap 9,5 van maken. Komaan! Acht, word een negen! Duivelse onlogische interface... En ik verander de quotering…. Nu! Aaaargh! Mislukt. Nu ja, dan maar een 8,5. Als ze de moeite nemen de bespreking te lezen zullen de surfers wel inzien dat dat eigenlijk een puntje te weinig is. En dat Being John Malkovich een must-buy is. Voila. Dat is ook alweer achter de rug. Wat kan ik nu doen. Eens in de agenda van Rogiers kijken. Bioscoop. Eten. Date? Foto ziet er leuk uit. En ik durf te wedden dat ze ver gaat op een eerste afspraakje. Best wel leuk zo'n substituutlichaam. Ook al is het geen John Malkovich.



BEELD EN GELUID
Being John Malkovich kwam uit op een ogenblik dat de dvd-hype nog net niet op het punt stond te exploderen en dus is de technische kwaliteit van de release iets minder dan we van de nieuwste generatie dvd’s gewend zijn. Vooral het gebrek aan helderheid in het sowieso al grijzige beeld is een storende factor, terwijl de overige technische beeldaspecten een meer dan behoorlijk niveau halen. Het geluid staat in een 5.1-mix op de schijf en reproduceert de dialoogcentrische prent adequaat zonder zichzelf te overtreffen.

EXTRA'S
Voor een vroege dvd-release bevat de disc een leuke selectie extra’s. De Bioscooptrailer (2 min.) slaagt er verrassend goed in de bizarre maar aanstekelijke aard van de film te verkopen. Hetzelfde kan gezegd worden van de vier aanwezige Tv-spots (2 min.). Een Interview met Spike Jonze (3 min.) valt dan weer te catalogeren onder zowel de noemer 'tenenkrullend intrigerend' als 'aanstootgevend bizar en irritant'. Voor zij die in Being John Malkovich genoten van de twee mockumentaires die op tv getoond worden, is er bovendien goed nieuws. Zowel de 7 1/2th Floor Orientation (2 min.) als de culturele special American Arts & Culture Presents: John Horatio Malkovich (4 min.) zijn in de bonussectie integraal te bekijken. Daarnaast is er een Fotogalerij aanwezig, evenals Filmografieën van de belangrijkste cast- en crewleden. Ook kan de goede speurder een stel easter eggs vinden.



CONCLUSIE
Being John Malkovich is een van de meest originele films die het laatste decennium uit Hollywood ontsnapt zijn. Het bizarre maar toegankelijke scenario is een openbaring, de regie van Spike Jonze zelfverzekerd en de acteerprestaties uitstekend. Beeld en geluid zijn van een goede kwaliteit, zeker gezien de prent uitkwam als een van de releases uit de eerste echte dvd-wave. En de bonussectie biedt te weinig verheldering, maar krijgt extra punten voor creativiteit.