FILM
A History Of Violence opent kalm. Heel kalm. Té kalm. Twee mannen checken uit in een klein Amerikaans motelletje. Er wordt gepraat over koetjes en kalfjes. Geen vuiltje aan de lucht. Maar onder de oppervlakte broeit onrust. De sombere muziek op de soundtrack suggereert dat, evenals de al te vloeiende lange take van vier minuten waarmee regisseur David Cronenberg de personages introduceert. Niet veel later wordt onze angst bevestigd. De moteleigenaar en zijn vrouw liggen in een bloedplas aan de balie. Hun dochtertje staat geschokt in de deuropening. Eén van de twee mannen knielt voor haar neer, legt zijn vinger op de mond, maant het meisje tot rust aan. En knalt haar dan koelbloedig neer.

De film zit tjokvol van dat soort momenten: lange sequenties van schijnbare rust en verdoken emotie die ineens worden opgeschrikt door extreme explosies van geweld of seks. Met A History Of Violence probeert David Cronenberg dan ook de vinger aan de pols van de Amerikaanse samenleving te leggen. Hoe achter de façade van appeltaart en christelijke waarden geweld een onontkoombaar noodlot van de natie schijnt te zijn. Dat is het meest evident in het karakter van Tom Stall, een vriendelijke veertiger, gelukkig getrouwd, vader van twee kinderen en uitbater van een café-restaurant in Millbrook, Indiana. Wanneer hij echter de twee drieste moordenaars uit de openingsscène over de vloer krijgt, doodt hij hen als was hij een professional. En als even later maffiafiguren van de Oostkust opduiken, die hem Joey noemen i.p.v. Tom, begint zelfs zijn vrouw argwaan te krijgen. Liegt haar echtgenoot over zijn ware identiteit? En schuilt onder zijn vriendelijk gelaat het gezicht van een meedogenloze doder?



Het thema is herkenbaar voor liefhebbers van Cronenbergs werk. De dualiteit van persoonlijkheden – schizofrenie zelfs – loopt als een rode draad door zijn oeuvre. Maar waar hij die thematiek in zijn beginjaren vooral met een science fiction sfeer of horrorsausje overgoot, zoekt hij de laatste tijd naar een realistischere invulling, een trend die begon met Crash en in A History of Violence zijn voorlopige hoogtepunt kent. De film mag dan gebaseerd zijn op een Amerikaans stripboek, diepgang en drama worden niet opgeofferd voor misplaatste heroïek. Josh Olsons Oscargenomineerde scenario blijft continu geloofwaardig, creëert herkenbare personages en buit nooit de moraal van het verhaal uit om goedkoop te scoren. Wie het stripboek ooit heeft gelezen, zal het met me eens zijn: dit is een remarkabele adaptatie, het herwerken van wat niet meer was dan een goed idee tot een uitmuntend verhaal, dat je niet enkel op het puntje van je stoel houdt, maar ook lang blijft nazinderen.

Ieder cast- en crewlid springt bovendien mee op de wagen in een zeldzaam geval van een homogene visie op het bronmateriaal. Cronenberg verzamelde mensen rondom zich met wie hij al vaker samenwerkte en die gezamenlijke band vertaalt zich naar het scherm. A History Of Violence is een coherent geheel van functioneel doch innovatief camerawerk, broeierige maar simpele muziek, subtiel én dynamisch acteren. Als Tom/Joey wordt van Viggo Mortensen gevraagd de prent op zijn schouders te torsen. Hij deed dat al succesvol in The Return Of The King, maar hier gaat hij nog meer op in zijn rol en wordt hij meer dan ooit tevoren één met het karakter dat hij speelt. Het is geen ‘flashy’ rol die hij hier speelt, louter eentje van verbluffende eenvoud en complexiteit.



Maria Bello is meer dan de obligatoire vrouw-aan-zijn-zij. Ze moet niet enkel afrekenen met de leugens die haar man misschien vertelde, maar wordt ook geconfronteerd met de vraag of die gevaarlijke kant haar niet opwindt – nergens meer zo dan in een woeste, realistische seksscène die zich oncomfortabel laat bekijken. Een ware revelatie is Ashton Holmes als Toms tienerzoon, die worstelt met zijn passieve methode om problemen te confronteren en voor dilemma’s staat als hij zich afvraagt of het agressiegen dat zijn vader plots vertoont zich ook onvermijdelijk in hem zal manifesteren. Voor Ed Harris is een kleine maar belangrijke bijrol weggelegd, waarin hij niet excelleert maar wél zeer degelijk acteert. Het omgekeerde is waar voor William Hurt, die pas in de laatste twintig minuten van A History Of Violence zijn opwachting maakt. Een vat vol opgekropte emotie is de acteur, gepunctueerd met vlagen van excentrieke uitbarstingen. Het is van de jaren tachtig geleden dat Hurt nog zo goed was op het witte doek en dat resulteerde dan ook in een oververdiende Oscarnominatie.

Maar A History Of Violence is en blijft in de eerste plaats een film gedomineerd door zijn regisseur. David Cronenberg heeft in zijn dertig jaar oude cinemacarrière een langzame maar zekere evolutie gemaakt van atypische shockregisseur naar auteursfilmer. Zijn laatste film toont hem dan ook op het toppunt van zijn kunnen. Zijn regie is wonderbaarlijk in zijn efficiëntie: er valt geen grammetje vet te bespeuren in deze film, getuige ook de korte maar krachtige negentig minuten waarin het verhaal zich ontspoelt. Door alledaagsheid met sporadisch bruut geweld te peperen, gaat de cineast ook naar de kern van de boodschap. Hij stelt de vraag aan de kijker: in hoeverre ben je zelf verantwoordelijk voor dit soort momenten van zinsverbijstering? Of maakt het nu eenmaal deel uit van de Amerikaanse cultuur? Zit het hen in de genen? Een antwoord geeft hij niet, maar hij laat wel ruimte voor hoop in de laatste scène. Al is het maar een klein sprankeltje.



BEELD EN GELUID
Het bekende liedje laat zich weerom afspelen: A History of Violence is een zeer recente film van een Amerikaanse major en dus is de dvd-transfer… prima. Kleurenweergave, contrast, zwartniveaus, afwezigheid van grain enzoverder vallen allemaal in de categorie 'meer dan behoorlijk', ook al blinkt het beeld nergens uit. Auditief kan je je zintuigen onderwerpen aan zowel een stereotrack als een Dolby 5.1-spoor. De wijze keuze is voor dit laatste spoor, al is het maar omdat het de mix betreft zoals die in de bioscoopzalen te horen was.

EXTRA'S
Sommige eminente filmmakers weigeren nog steeds de volle mogelijkheden van dvd's te benutten – ja señor Spielbergo, ik heb het over jou! – maar David Cronenberg is er daar gelukkig geen van. In zijn Audiocommentaar wijdt de cineast dan ook met plezier uit over zijn motieven en handelswijzen in het maken van A History of Violence. Nog veel beter is de sublieme achtdelige documentaire Acts of Violence (66 min.) die a.h.v. acht sequenties uit de prent een blik gunt in het ongewone en interessante opnameproces van een Cronenbergfilm. Scene 44 (3 min.) is een geknipte droomscène die optioneel met commentaar van de regisseur bekeken kan worden. Een speciale featurette - The Unmaking of Scene 44 - is zelfs aan het maken de geknipte scène gewijd. Violence’s History (1 min.) bespreekt de zéér minieme verschillen tussen de Amerikaanse en Europese cut, terwijl Too Commercial for Cannes (9 min.) een videodagboek is van de wereldpremière op de Croisette. De Trailer (2 min.) verkoopt de film als meer mainstream dan hij werkelijk is en tenslotte is zijn er drie Easter Eggs.



CONCLUSIE
A History Of Violence is wellicht David Cronenbergs meest toegankelijke film, maar de cineast offert daarvoor zijn diepgang en stijl niet op. De film is enorm strak gestructureerd, bouwt prachtig spanning op en stelt een belangrijke vraag over onze gewelddadige maatschappij zonder daarbij in moralisme te vervallen. Beeld en geluid werden prima op disc geperst en ook de bonussectie steekt ver boven de middelmaat uit.