FILM
Michael Clayton (George Clooney) is fixer bij het advocatenkantoor Kenner, Bach & Odeen in hartje New York. Hij komt in actie als belangrijke klanten van de firma zich in nesten hebben gewerkt na een vluchtmisdrijf, een gevecht met hun echtgenote of een handgemeen met gebroken neuzen en tanden. Michael probeert de schade voor de rijke klanten van Kenner, Bach & Odeen tot een minimum te beperken, door bemiddeling en sussende woorden als het kan, door het verdoezelen of het verdraaien van de waarheid en het misleiden van getuigen indien nodig. Ooit was hij strafpleiter, maar een gokverslaving, een mislukt huwelijk en het faillissement van het restaurant dat z'n jongere broer met zijn geld runde, hebben hem gedwongen om de rol van loopjongen en conciërge aan te nemen. Niet dat Michael Clayton zich daar zorgen over maakt: in zijn branche is hij de beste, de slimste en de handigste en Marty Bach (Sydney Pollack), de zakelijke leider van Kenner, Bach & Odeen, is hem goed gezind. Daarmee zijn Michaels problemen evenwel niet opgelost: z'n schuldeisers willen snel 75.000 dollar om de put te dempen die zijn broertje heeft achtergelaten, geld dat de onfortuinlijke fixer niet zo maar op kan hoesten.

De topadvocaat van Kenner, Bach & Odeen is Arthur Edens (Tom Wilkinson), een autoriteit met een carrière van meer dan dertig jaar. Sinds zes jaar bereidt hij de rechtszaak voor van U/North, een bedrijf dat pesticiden produceert, tegen een stadje in de Midwest. De inwoners hebben een schadeclaim van 3 miljard dollar ingediend omdat U/North hun gronden heeft vergiftigd met tientallen doden en nog veel meer kankerzieken als gevolg. Arthur Edens moet de zaak via bemiddeling zien te regelen, want U/North heeft al voor 50 miljoen dollar juridische kosten gemaakt en daar is tot nog toe alleen Kenner, Bach & Odeen beter van geworden. Uitgerekend tijdens een belangrijke rechtszitting over de zaak stort Arthur in elkaar waardoor de goede afloop van de affaire gevaar loopt. Marty Bach roept de hulp van Michael Clayton in om Arthur onder controle en de zaak weer op de rails te krijgen. Kenner, Bach & Odeen is nl. in onderhandeling met een branchegenoot in Londen met het oog op een overname. Een schandaal in de U/North-affaire zou Marty Bach slecht uitkomen en zijn pensioenbonus in gevaar brengen. Arthur lijkt inderdaad over zijn toeren en depressief en wat hij vertelt klinkt ongelofelijk, maar hoe meer Michael Clayton bij de zaak betrokken raakt, hoe meer hij ervan overtuigd is dat U/North inderdaad boter op het hoofd heeft.



Tony Gilroys hoofdpersonage Michael Clayton is niet het soort manusje-van-alles dat mensen een geweerloop onder de neus duwt of boksijzers gebruikt om z'n tegenstrevers op andere gedachten te brengen. Michael Clayton is een beetje zoals George Clooney: netjes gekleed in een donker pak, wit overhemd en stropdas, netjes gekapt tenzij in heftigere scènes, rustig en beschaafd in de omgang. Hij is een goede vader voor zijn 8-jarig zoontje Henry dat ie elke ochtend bij z'n ex ophaalt en naar school brengt, ernstig in de omgang met zijn bazen en joviaal met zijn collega’s, een aantrekkelijke en gesettelde veertiger, ex-gokverslaafde, ex-echtgenoot en jammer genoeg sinds kort failliet wegens een foute investering in een broertje dat het drinken niet kan laten, waarmee z'n poging om naast Kenner, Bach & Odeen ook nog iets van zichzelf te hebben, als vangnet zeg maar, in rook is opgegaan.

Michael Clayton is een thriller volgens een aloud recept. Daar is niets mis mee, want regisseur Tony Gilroy (bekend van de Bourne-trilogie) maakt van zijn eigen scenario een onderhoudende film die de toeschouwer van begin tot einde op het puntje van zijn stoel houdt. 115 minuten lang bouwt hij de spanning op, neemt af en toe gas terug om het karakter van zijn hoofdpersonage Michael Clayton uit te werken in scènes met zijn zoontje Henry, zijn zussen en hun echtgenoten tijdens een verjaardagsfeestje voor zijn vader, zijn gokvrienden in de Chinese wijk en zijn relatie met Arthur Elens, een vriend en een collega die hij al vele jaren kent. Michael Clayton is nog de slechtste niet, dat is de boodschap die Tony Gilroy op een zachte manier tot de toeschouwer laat doordringen, ook al leert die het hoofdpersonage op een kwetsbaar moment in zijn leven kennen. Maar Clayton heeft principes en dat legt hij zelf uit aan een klant van Kenner, Bach & Odeen die in het donker een voetganger heeft aangereden en vluchtmisdrijf heeft gepleegd. Ik ben geen wonderboy, zegt hij op rustige toon, ik ben de conciërge, degene die de omvang van de gevolgen tot een minimum probeert te beperken. Nog voor hij goed en wel de nodige maatregelen heeft getroffen, hoort hij via zijn mobieltje van Marty Bach over Arthurs zenuwinstorting, hoe die zich tijdens de vergadering met de juriste van U/North had uitgekleed om vervolgens poedelnaakt en alleen z’n sokken nog aan in de sneeuwstorm de eisers probeerde te achtervolgen…



Claytons tegenspeler is Karen Crowder (Tilda Swindon), een jonge juriste in dienst bij U/North. Zij wil snel resultaat zien: Arthur moet opgepakt worden en opgesloten, tenzij hij op zeer korte termijn weer behoorlijk functioneert, wat ze zich niet kan voorstellen. Ze zet Clayton onder druk, want het gaat niet alleen om de aandeelhouders van U/North, het gaat ook om haar eigen baantje en dat wil ze voor een gekke topjurist niet zonder meer kwijt. Ze laat Clayton verdwaasd aan een tafeltje achter en verschuilt zich in het toilet waar ze hyperventileert en nauwelijks overeind kan blijven: zo dicht bij een overwinning en misschien alles verliezen. Ze verbijt een gevoel van radeloosheid en onmacht en ze neemt zich voor het daarbij niet te laten. Ze heeft zo haar eigen manier om problemen het hoofd te bieden en haar eigen fixers zijn professioneel voldoende onderlegd om met een werkbare oplossing voor de pinnen te komen. Tony Gilroy vertelt de voortgang van het verhaal in korte en gebalde fragmenten die niet altijd meteen een duidelijk beeld geven van hun functie in de film. Het is een kwestie van niet alles prijs te geven of de spanningsboog te breken. Hij verlegt zijn aandacht voortdurend van Clayton naar de handlangers van Karen Crowder en terug. Onderwijl laat hij Clayton z'n privéprobleempjes oplossen: de zoektocht naar het nodige geld om z’n schuldeisers te betalen, z'n bezorgdheid om Henry die z'n jongere broer mateloos vereert, z'n eeuwige discussie met een zwager, inspecteur bij de New Yorkse politie, over wat een goed politieman en een goed advocaat behoort te zijn.

Michael Clayton is een thriller die zich afspeelt in het zeer exclusieve milieu van chique hightechkantoren en gesofistikeerde multinationals waar onder het mom van rechtschapenheid en integriteit criminele of minstens activiteiten met een twijfelachtig legaal statuut met zwaar juridisch geschut worden verdedigd en goedgepraat. Tony Gilroy is niet zozeer geïnteresseerd in wat er aan de hand is, maar veeleer in de processen die zich achter de schermen afspelen en de mensen die hun morele en ethische bezwaren overboord zetten om hun bedrijf en hun eigen positie te redden: witteboordencriminaliteit waarbij lobbying, samenzwering, intimidatie en moord tot de gewone praktijk behoren. Dat Tony Gilroys scenario niet uit de lucht gegrepen is bewijst ondermeer de Enron-affaire (zie Enron, The Smartest Guys In The Room), waardoor in 2001 honderdduizenden kleine Amerikaanse spaarders een bedrag van 65 miljard dollar verloren als gevolg van grootschalige fraude, frauduleuze pr, voorkennis, juridisch gesjoemel en ongebreidelde zelfverrijking van de kopstukken van het bedrijf. In Michael Clayton wordt het hoofdpersonage voor de keuze gesteld: meewerken en daar zelf beter van worden of de misbruiken aanklagen en ten onder gaan in naam van rechtvaardigheid en zedelijke gewettigdheid. Het is een moeilijke keuze voor wie zoals Michael Clayton met grote financiële en persoonlijke problemen kampt, terwijl een levenslange oplossing voor het grijpen ligt. Regisseur Tony Gilroy gebruikt een scalpel om de drijfveren en motieven van zijn hoofdpersonage te ontleden en George Clooney (bekend van veel luchtiger en commerciëler filmwerk dat hem een sterstatus bezorgde) is de geknipte acteur om de rol van Michael Clayton op een geloofwaardige manier gestalte te geven. Clooney brengt een ingehouden en tegelijk intense interpretatie, houdt zich een hele film lang low profile en tast de morele en ethische grenzen van zijn personage voorzichtig af zonder een beroep te doen op de standaardprocedures van een filmheld. In feite zet hij veel meer een antiheld neer, want Tony Gilroy woekert niet bepaald met massa's talenten om de rol van zijn hoofdpersonage in te kleden. Michael Clayton ontspint dan ook veel meer als een psychologische thriller tegen de achtergrond van een milieudelict.

Tony Gilroy kan voor zijn film ook een beroep doen op drie andere sterke acteurs. Tom Wilkinson krijgt de eer om het haast onmogelijk personage Arthur gestalte te geven. Diens esoterisch gewauwel en religieuze fantasieën in combinatie met een warrige bekommernis om het lot van de slachtoffers van de milieuramp zijn op het randje van het geloofwaardige, toch slaagt Wilkinson erin om alle losse draadjes bij elkaar te houden en uit te groeien tot de onzichtbare held van de film, degene die het gevecht om een rechtvaardige oplossing met zijn leven betaalt, maar daar wellicht op voorhand rekening mee hield en zonder enige vorm van twijfel die onvermijdbare keuze heeft gemaakt. Sydney Pollack (als Marty Bach) is de mooipraten, het intellectuele heertje met de fijne maniertjes, het type waarvan niemand achteraf zal geloven dat ie zich ooit zou lenen tot smerige criminele intriges. Tilda Swinton ten slotte, een formidabele actrice met een fantastische présence, verzilverde haar rol als U/North-juriste Karen Crowder zeer terecht tijdens de Oscar®-uitreiking van 2008 (beste actrice in een ondersteunende rol). Met weinig meer dan mimiek en lichaamstaal zet de rol neer van een gevaarlijke vrouw die alles zou doen om gelijk te krijgen, die nauwelijks met de oogharen knippert terwijl ze haar tegenstanders de meest onwaarschijnlijke leugens op de mouw speldt. Ze is het type van de harde en meedogenloze zakenvrouw, eerder door Meryl Streep met succes gestalte gegeven in The Devil Wears Prada, waarmee ze de uitspraak bevestigt als zouden vrouwen tweemaal zo goed moeten zijn als mannen om zich te handhaven.

BEELD EN GELUID
Michael Clayton heeft een gevarieerd kleurenpalet gekregen. De decors in wit, blauw en metaalkleur stralen degelijkheid en sérieux uit, kwaliteiten die in dure milieus op prijs worden gesteld. Ze contrasteren met de warme tinten in de privé-interieurs van Claytons ouderlijke huis en het appartement van Arthur Elens, dat evenwel door zijn architecturale bijzonderheden een zekere onpersoonlijkheid en afstandelijkheid uitstraalt. De buitenopnamen spelen zich vaak in het duister of halfduister af met veel metaalblauw en zwart en de reclame- en straatverlichting als sfeerscheppend element. De transfer is uitstekend uitgevoerd zonder edge enhancement en storende uitwaaiering van de donkerste tinten. De zwartniveaus zijn indrukwekkend met behoud van voldoende scherpte en detail. Ook op grote schermen blijft het beeld ongeschonden. Ongerechtigheden en storende technische tekortkomingen zijn uit den boze. Het geluid is veelzijdig met de stemmen vooraan, het directe geluid links en rechts en de details (o.a. water in de douche, geluid van paarden, etc.) in de surround De muziek maakt vooral een goede beurt in de meer dreigende scènes, maar blijft een hele film lang de aandacht trekken met een prachtige verdeling over de voorste en achterste kanalen en een stevig surroundeffect tot gevolg.



EXTRA'S
De extra's zijn op disk 2 gestanst en jammer genoeg stellen ze niet veel voor voor een Special 2 Disc Edition: een lading overbodige Filmclips die uiteraard ook in de film zitten, een vrij korte sectie Interview met cast & crew, waarbij de antwoorden met zwart van elkaar zijn gescheiden, een uitgebreide Behind the Scenes die jammer genoeg niet is voorzien van extra commentaar of interviews, een totaal overbodige Fotogalerij, weinigzeggende Liner Notes en een aantal Andere Trailers die niet meteen op het Michael Clayton-publiek gericht zijn.

CONCLUSIE
Michael Clayton is een spannende psychologische thriller van wonderboy, scenarioschrijver en regisseur Tony Gilroy die eerder ook al de Jason Bourne-films uit z'n mouw schudde. De cast bestaat uit vier sterke acteurs die het sober verfilmde scenario, goed geschreven en prachtig gemonteerd zonder veel franje, alle eer aandoen. Michael Clayton is een genrefilm die bewijst dat klassieke recepten nog altijd uitstekende en tijdloze films opleveren, films die u beslist meer dan één keer wil zien.