Monsieur de Sainte-Colombe (Jean-Pierre Marielle), telg van een vooraanstaande familie uit Lyon (tweede helft van de 17^de eeuw), geldt in zijn omgeving als een grootmeester op de viola da gamba, een snaarinstrument dat er uitziet als een viool of een cello (er zijn diverse formaten). Wanneer zijn echtgenote (Caroline Sihol) plots overlijdt, neemt hij de zorg op zich voor zijn beide dochtertjes, Madeleine en Toinette. Hij trekt zich verbitterd terug uit het mondaine leven en zoekt de rust op van het platteland. Hij leeft van de opbrengst van de landerijen die hij heeft geërfd, geeft muziekles aan een aantal streng geselecteerde leerlingen en verdient een extra centje bij met kamerconcerten ten huize van de landadel uit de omgeving. Wanneer Madeleine (Violaine Lacroix) oud genoeg is, krijgt ze van haar vader een muzikale opleiding. Vele jaren lang zullen ze samen z’n composities voor twee gamba’s ten gehore brengen. Sainte-Colombes faam dringt ondertussen door tot het hof van de Frans koning Lodewijk XIV in Versailles. Die stuurt z’n mannetje met een officiële uitnodiging. Sainte-Colombe weigert erop in te gaan en ook op een tweede convocatie reageert hij afwijzend. Dat zorgt voor een schandaal: de roi soleil krijgt altijd z’n zin. Lodewijk XIV verbiedt zijn entourage om de concerten van de componist bij te wonen. Diens isolement wordt alleen maar groter. Tot vijftien uur per dag trekt hij zich terug met zijn compositieboek en z’n viola de gamba in een hut die speciaal voor dat doel in de tuin is gebouwd. Hij verwaarloost z’n beide dochters en leeft nog uitsluitend voor de muziek.

 

 

Op een dag klopt een jonge ambitieuze muzikant bij hem aan: het is Marin Marais (Guillaume Depardieu), opgeleid aan het hof en op zoek naar een mogelijkheid om beroemd te worden als gambaspeler. Hij improviseert voor de componist op een bekende melodie, speelt een eigen compositie, maar Sainte-Colome is niet echt overtuigd. Je bent een goed muzikant, zegt hij, je zal bekend worden en veel geld verdienen, maar hij twijfelt aan het talent van de jonge Parijzenaar. Een maand later verschijnt Marais om aan z’n opleiding te beginnen. Maar het botert niet echt tussen Sainte-Colombe en z’n nieuwe leerling: Marais heeft de techniek wel onder de knie, maar zijn kunde zit in zijn hoofd, niet in zijn hart. Marais keert terug naar Versailles en begint een geheime relatie met Madeleine (Anner Brochet). Ik hoor dat je succes oogst in Parijs, zegt Sainte-Colombe op een keer in een welgezinde bui, met fraseringen die je van mij hebt gekopieerd. Kan je een collega nog meer vernederen?

 

Marin Marais (Gérard Depardieu) vertelt de kijker/toeschouwer het verhaal van Tous Les Matins Du Monde op latere leeftijd, op het moment dat hij aan het hof carrière heeft gemaakt als solist en muziekmeester van Lodewijk XIV. Tijdens een niet echt geslaagde repetitie van één van zijn composities, denkt hij terug aan de man bij wie hij ooit studeerde, die hem afwees en wiens status en vakmanschap hij nooit heeft bereikt. Hij geeft een chronologisch overzicht van het leven van de familie Sainte-Colombe tot op het moment dat hij bij hun intrekt met het oog op zijn vervolmaking als gambaspeler. Z’n eigen speelse en mondaine mentaliteit botst met die van de teruggetrokken en zwijgzame meester die nog nauwelijks interesse heeft voor de buitenwereld. Een tijdje gaat het goed tussen beide mannen want ze hebben een gemeenschappelijke passie, maar de afstand tussen het kluizenaarsbestaan van de ene en de mondaine wereld van de andere is onoverbrugbaar. Bovendien wordt ook Madeleine’s leven overhoop gegooid als blijkt dat ze zwanger is van Marin Marais, terwijl de jonge musicus feitelijk al besloten heeft dat hij niet (meer) van haar houdt.

 

Tous Les Matins du Monde is grotendeels een fictie, want over Jean de Sainte-Colombe, zijn levenswandel en zijn familie, is weinig bekend. Zijn naam wordt sporadisch in historische werken vermeld, maar wegens zijn geïsoleerde bestaan en zijn onwil om aan het hof van de koning te verschijnen, was hij ook voor zijn tijdgenoten een eerder mysterieuze figuur. Sommigen van zijn werken waren in hun tijd een groot succes, doch omdat hij weigerde om zijn composities te laten drukken, kregen ze pas na zijn dood een ruimere verspreiding en bekendheid. Tous Les Matins du Monde is nog het best te vergelijken met Mein Name Ist Bach (2003) van Dominique de Rivaz, een film waarin de muziek een prominente rol speelt en die eveneens grotendeels een fictieve inhoud heeft. Regisseur Alain Corneau kiest evenwel voor een strakke toon, want zijn hoofdpersonages – op (de jonge) Marin Marais en dochter Toinette na – zijn vooral getormenteerde mensen. Zowel Sainte-Colombe, zijn oudste dochter Madeleine, als de oude Marin Marais gaan gebukt onder de tegenslagen in hun leven. De vertelling is bijgevolg altijd redelijk ingehouden, met door de bank heel weinig dialogen en vooral heel veel muziek die voor een serene en vervolgens uitbundige sfeer zorgt, niet als uitdrukking van fysiek geluk, maar haast uitsluitend als de uiting van de innerlijke verrukking bij de betrokken tijdens het uitvoeren van de meesterlijke gambacomposities.

 

 

Jean-Pierre Marielle maakt van Sainte-Colombe een geloofwaardig personage, een man die gebeten is door de muziek en die tegelijk verteert wordt door een groot verdriet. Van veel karakteruitdieping is geen sprake, maar dat is niet nodig, want alles in zijn leven draait om zijn intellectuele bezigheid. Dochters Toinette (een kleine rol) en Madeleine zijn essentieel voor de geloofwaardigheid van het milieu dat de regisseur probeer te schetsen, Toinette is de uitbundige, haar oudere zus de stille, de volgzame. Zowel Nadège Teron en Vilaine Lacroix (de jonge meisjes) als Carole Richert en Anne Brochet (de volwassen dochters) kwijten zich uitstekend van hun taak, waarbij vooral Anne Brochet het drama van haar personage op een indrukwekkende manier gestalte geeft via fysieke signalen. Guillaume Depardieu maakt zijn filmdebuut in deze productie. Hij heeft een iets luchtigere en meer opgeruimde rol en die brengt hij probleemloos tot een goed einde. Vader Gérard Depardieu heeft een veel kleinere rol, maar in zijn eerder korte optreden legt hij alle frustraties van een man die niet goed genoeg is bevonden en die tegelijk heel veel respect koestert voor het meesterschap van zijn oudere collega.

 

Tous Les Matins Du Monde is in eerste instantie een film over de muziek van Sainte-Colombe. Het drama van de hoofdpersonages komt altijd op de tweede plaats. Vandaar de sobere uitwerking van hun inborst en hun gevoelsleven, het grotendeels beschrijvende karakter van het scenario en de overdadige aandacht voor de uitvoering en de kwaliteit van de muziekfragmenten. De soundtrack van Tous Les Matins Du Monde was meteen een kassucces en behoort tot vandaag tot de best verkochte klassieke muziekscores na Amadeus van Milos Forman. Voor de Catalaanse muzikant en dirigent Jordi Savall en zijn Ensemble Hespérion XX betekende Tous Les Matins Du Monde niet minder dan de internationale doorbraak. Zijn prachtige speelstijl en zijn authentiek uitvoering van het werk van Sainte-Colombe luidden overigens de revival in van het werk van een componist die buiten Frankrijk nauwelijks bekendheid genoot bij het doelpubliek.

Tous Les Matins Du Monde is ook een kostuumdrama, zij het dat ook op dit vlak de soberheid troef is, net zoals de aankleding van de decors om het laat 17^de eeuwse Franse platteland tot leven te brengen. De kleuren zijn realistisch met een voorliefde voor bruin en beige in de donkere interieuropnamen. De gebruikte master is digitaal schoongemaakt. Ongerechtigheden zijn afwezig. Wel is er sprake van wat edge enhancement en korrelvorming in sommige buitenopnamen. Het contrast blijft altijd goed met voldoende aandacht voor details.

Het geluid staat in een eenvoudige stereoversie, maar dat neemt niet weg dat het effect overdonderend is met veel lage tonen via de subwoofer en een brede horizontale spreiding. Het diepe geluid van de gamba’s komt perfect tot zijn recht en vooral bij het dubbelspel is het resultaat meer dan indrukwekkend.

De dvd bevat nog een 10 minuten durende Making Of waarin de regisseur en de acteurs aan bod komen, een aantal leuke repetitieopnames met o.a. Gérard Depardieu en zelfs een aantal scènes die de finale montage niet hebben gehaald. Als afsluiter zijn er nog een aantal Andere Trailers uit het Lumière-aanbod.

Vooral liefhebbers van barokmuziek zullen met volle teugen genieten van deze dvd-release met prachtige muziek van Sainte-Colombe, Marin Marais, François Couperin en Jean-Baptise Lully in een uitvoering van Jordi Savall en zijn gezelschap. Net zoals Amadeus is Tous Les Matins Du Monde een verhaal over twee klassieke meesters die het niet altijd even goed met elkaar kunnen vinden. Voor het overige hebben beide films nauwelijks overeenkomsten, behalve uiteraard de grote aandacht voor muziek. Alain Corneau kiest voor intimisme en soberheid, eigenschappen die eerder terug te vinden zijn in Mein Name Ist Bach van Dominque de Rivaz. Mocht u de prachtige soundtrack van Tous Les Matins Du Monde nog niet in huis hebben – wat wij bij DVD info uiteraard betwijfelen – dan is er nu een geremasterde versie beschikbaar op Jordi Savalls huislabel Aliavox.