De Rus Andrey Zvyagintsev verbaasde het internationale filmpubliek in 2003 met zijn debuutfilm The Return waarin hij een prachtige enscenering aan een overtuigend verhaal over conflicten en afrekeningen tussen individuen van eenzelfde familie koppelt. Opvolger The Banishment – verwijzend naar het verdrijven van Adam en Eva uit de Hof van Eden – overtuigde in 2007 het Cannes-publiek, dat hoofdrolspeler Konstantin Lavronenko bekroonde met de prijs voor beste acteur. In The Banishment kiest Zvyagintsev voor een gelijksoortig onderwerp als in The Return, in dit geval ls in The Return, ko)er eur naar huis met de prijs voor Best Actor. naar een kortverhaal van de Amerikaanse schrijver en dramaturg William Saroyan (1908-1981) die in 1939 de Pulitzer Prize kreeg voor zijn toneelstuk The Time of Our Life en in 1943 een Oscar mee naar huis nam voor The Human Comedy (best original story writing). Zvyagintsev blijft trouw aan de vertelling van Saroyan, maar hij verplaatst de actie van Californië naar het Russische platteland, wat hem de mogelijkheid biedt om het verhaal in een unieke, maar primitieve(re) omgeving gestalte te geven, ver weg van de drukte van de stad en het moderne leven. 

 

 

De film begint met een vrij lange scène die meteen de toon zet: door het vredige landschap scheurt een auto tegen hoge snelheid over de zandweg richting stad. De man aan het stuur blijkt ernstig gewond. De broeksriem om zijn bovenarm is duidelijk bedoeld om het bloeden te stelpen. Hij heeft het gezicht van een booswicht, van een Russische bandiet, waardoor een ongemakkelijk gevoel van dreigend gevaar zich voorzichtig in de productie nestelt. De man blijkt Mark te heten en hij is onderweg naar zijn broer Alexander om de kogel te laten verwijderen. Hun dialogen zijn kort, het wederzijds begrip hoeft niet veel woorden. Dit zijn mannen die elkaar al heel lang kennen, mannen van één clan, bloedbroeders die elkaar ten volle vertrouwen.

 

Een paar weken later zien we Alexander met zijn vrouw Eva en hun kinderen Kir en Katya onderweg voor een weekje vakantie in het leegstaande huis van hun overleden grootvader op het platteland. De houten betimmering wordt voor de ramen weggenomen en de bedden worden opgemaakt; de kinderen verkennen de omgeving van het bouwvallige huis dat ooit als watermolen dienst deed toen er nog water in de beek stond. Alexander haalt een oude kuip uit de schuur en Vera verwarmt alvast het waswater op een verweerde keukenkachel. Na het eten maken ze samen een wandeling naar de walnootbomen op de helling achter het huis. Kir en zijn zusje Katya zijn uitgelaten en luidruchtig, Vera en Alexander zijn eerder zwijgzaam. Is er iets?, vraagt Alexander later die dag als hij merkt dat zijn vrouw vanaf de veranda afwezig voor zich uitkijkt over het immense groen dat zich uitstrekt tot aan de einder. Ik ben zwanger, zegt ze, en vervolgens: maar het is niet van jou.

 

 

Alexander voelt zich gekrenkt. Hij praat er met Mark over in diens auto aan het treinstation. Wat je ook doet, het is goed, zegt die gelaten. Zelf heeft hij een huwelijk achter de rug. Z’n kinderen ziet hij niet meer, maar daarmee is hij inmiddels in het reine. Hij mist ze niet. Ze zijn er gewoon niet meer. Voor Alexander liggen de zaken niet zo eenvoudig. Hij houdt van zijn gezin, van zijn beide kinderen. Maar hij beseft tegelijk dat hij moet handelen om zijn zelfvertrouwen en zijn mannelijke trots terug te winnen. Hij kan Vera vergeven en het voorval vergeten, hij kan ook voor een gewelddadige oplossing kiezen en haar vermoorden met de revolver in het nachtkastje op zolder. Een verscheurende keuze dringt zich op. Bovendien begrijpt hij een opmerking van zijn zoon Kir verkeerd in verband met een bezoek van zijn jongere broer Robert aan Vera tijdens zijn afwezigheid…

Regisseur AndreyZvyagintsev slaagt erin om de thrillerachtige en gespannen sfeer 150 minuten lang vast te houden, ook al is het tempo van zijn film eerder traag en was hij beslist in staat om hetzelfde verhaal in veel minder tijd te vertellen. Maar dan had hij moeten inleveren op de verstilde beelden van het Russische platteland, de lange camerabewegingen à la Tarkovski en de nevenverhalen waarin hij de karakters van zijn personages voorzichtig uitdiept zonder te veel belangrijke details te vroeg aan het licht te brengen. The Banishment is een ode aan de menselijke onmacht om met zichzelf en anderen in het reine te komen. Dat leidt tot schrijnende taferelen, want Alexander en Vera kunnen alleen nog naast elkaar praten. In de loop der jaren zijn ze van elkaar vervreemd, heeft de opvoeding van de kinderen hen afgeleid van hun aandacht voor elkaar, van hun liefde voor elkaar. Wat overblijft is vriendschap en vertrouwde sleur. Voor Alexander is dat schijnbaar voldoende; Vera mist de warmte van een relatie, de attenties, de kleine woordjes die het verschil maken. Het zijn elementen die in eender welke goed gemaakte bioscoopfilm in het genre aan bod komen. Tot daar dus geen verrassingen, zij het dat de regisseur elke beeldinstelling grondig heeft voorbereid en uitgewerkt, dat hij elke oogopslag en elke dialoog zorgvuldig heeft bijgeschaafd en elk overbodig woord geschrapt.

 

 

En net op het moment dat Zvyagintsev de indruk wekt uitverteld te zijn, neemt Alexander voor zijn vrouw een dramatische beslissing en vindt zijn broer Mark de brief met de uitslag van de zwangerschapstest. Opnieuw laat de regisseur nauwelijks in zijn kaarten kijken – wat hij overigens tot op het einde van de film zal volhouden - zodat de kijker ook na de aftiteling nog stof tot nadenken heeft, maar de wendingen in het plot zorgen in elk geval voor een dramatische opdoffer zoals die alleen in perfecte films plegen voor te komen.

 

Konstantin Lavrenko (Alexander) speelt de sterren van de hemel, niet in  breedsprakige scènes vol actie en geweld, maar in broeierige psychologische fragmenten vol ingehouden woede, jaloersheid en pijn. Alleen in dat ene gesprek met zijn broer Mark laat hij de kijker in zijn ziel kijken, voor de rest moet die het stellen met zijn gelaatsuitdrukkingen en zijn lichaamstaal, maar die zijn duidelijk genoeg, zonder dat er sprake is van overacting. Maria Bonnevie (Reconstruction, 2003), geboren in Zweden en opgegroeid in Noorwegen waar ze verbonden is aan het Nationaal Toneel in Oslo, brengt de rol van Vera, de ongelukkige echtgenote, op een serene en eerlijke manier. Ook zij moet het hoofdzakelijk van lichaamstaal hebben, waarmee ze de kijker heel snel en op overtuigende wijze voor zich weet te winnen. Voor de rest zijn er de beide vrij jongen kinderen Kir (Maksim Shebayev) en Katya (Yekatarina Kulkina) die op geen enkel moment de indruk wekken dat ze een toneelstukje opvoeren. Maar Andrey Zvyagintsev bewees eerder ook al in The Return dat hij met jonge acteurs uitstekend weet om te gaan.

De visuele steunberen van deze productie zijn de aparte en intrigerende camerastandpunten en het kleurengebruik. Het spectrum gaat van felle lentetinten tot donkere, blauw- en grauwachtige kleuren tijdens nachtelijke scènes. De opnamen zijn hoofdzakelijk in Moldavië gedraaid, maar voor het verkommerde industrielandschap tijdens de begin- en eindscène, zakte Andrey Zvyagintsev af naar Henegouwen, of waar Wallonië goed in is…. Een paar andere opnamen zijn dan weer in Frankrijk gemaakt. De transfer is van goede kwaliteit, zij het dat er hier en daar toch wat mistige of troebele opnamen zitten in donkere scènes. Zwartniveaus en detaillering zijn meestal in orde en er zijn geen zichtbare onrechtmatigheden of beschadigingen.

De soundtrack is rustig en af en toe dreigend waarbij het geluidsniveau toeneemt. Op die momenten trekt de perfect muziek ook de volle aandacht en voorziet ze de scènes van de gepaste toon en sfeer.

Uiteraard zijn ondertitels bij deze dvd onmisbaar – tenzij u Russisch spreekt – en ook die zijn tot in de topjes verzorgd, waarbij de kijker nooit het gevoel krijgt dat er te weinig vertaald is. Het lettertype is mooi en de titels zijn goed geplaatst.

Bij de extra’s zit uiteraard de Originele Bioscooptrailer, gevolgd door een korte Making of The Banishment, een Interview met de regisseur en de Reportage in Cannes 2007 over de ontvangst van de regisseur en de cast door het Cannes-publiek. Allemaal interessant, dat wel, maar niet echt indrukwekkend.

The Banishment is een belangwekkende Russische topproductie, een imponerende familietragedie over de onmacht tot dialoog en wederzijds begrip, maar ook over zonde, schuld en gekwetste mannelijke trots. Andrey Zvyagintsev goochelt met psychologische analyses, indrukwekkend camerawerk en Tarkovskiaanse elementen die elkaar voortdurend de loef proberen af te steken. Konstantin Lavrenko en Maria Bonnevie, bijgestaan door Aleksandr Baluyev (als broer Mark), leveren een intense, ingehouden en overtuigende prestatie en ook de beide jonge acteurs Maksim Shebayev (Kir) en Yekatarina Kulkina (Katya) dragen bij tot de dramatische en spannende sfeer. Technisch is The Banishment niet minder dan een pareltje. De afdeling extra’s is eerder gewoontjes, waarbij het interview met de regisseur niet echt veel extra informatie oplevert.