FILM
De in Engeland opgeleide advocaat Mohandas K. Gandhi (Ben Kingsley), van Indische afkomst, wordt aangenomen bij een in Zuid-Afrika gevestigd Indisch bedrijf, ergens in 1893. De Apartheidswetten zijn strikt geldig, en als kleurling wordt de man uit de wagon van eerste klasse gesmeten (letterlijk!). Gandhi is uit op gerechtigheid, en vindt al snel een handjevol medestanders om de onrechtvaardigheid aan te klagen. Eén en ander leidt tot een confrontatie met generaal Jan Christian Smuts (Athol Fugard), geestelijke vader van enkele nieuwe wetten die voornamelijk geconcipieerd zijn om de immigranten het leven zuur te maken. Gandhi houdt er echter zijn eigen strategie op na: zijn credo is het geweldloos verzet en burgerlijke ongehoorzaamheid. Gandhi in de cel zetten maakt hem alleen maar mateloos populair, ook in het Westen, en onder druk van de straat moet de regering de wetten terugschroeven. Gandhi heeft intussen een ashram gesticht, een commune waarin joden, moslims, hindoes en christenen als broeders en zusters naast elkaar moeten leven, en hij is er zelf als leider niet te vies voor om ook zelf de toiletten proper te maken, een werkje dat normaal voor de kaste der onreinen gereserveerd is. Hij omringt zich met enkele vertrouwelingen, zoals de eerwaarde Charlie Andrews (Ian Charleson), en onderhoudt goede contacten met de pers, zoals met Vince Walker (Martin Sheen), reporter voor de New York Times, die mateloos gefascineerd is door het stugge maar wijze mannetje.

In 1915 verhuist Gandhi naar zijn geboorteland, India, waar diverse politieke bewegingen die ijveren voor onafhankelijkheid, weg van Groot-Brittanië, hem voor hun politieke kar willen spannen. Gandhi blijft geweldloos verzet prediken, en de honderden aanhangers worden er zonder overdrijven al gauw miljoenen. Gandhi wordt verschillende malen de cel in geworpen, aangeklaagd voor opruiing, maar het is allemaal niets gekort. De oppositiebeweging tegen de Britse overheersing groeit met de dag, en wanneer de half gekke ijzervreter generaal Dyer (Edward Fox) zijn soldaten op een ongewapende betoging laat schieten, keert de publieke opinie zich helemaal tegen arrogante Britse bestuurders, geleid door Lord Irwin (John Gielgud). Wanneer dan eindelijk de lang verwachte onafhankelijkheid wordt toegekend, breken er etnische spanningen uit tussen de moslims, geleid door Mohammed Ali Jinnah (Alyque Padamsee) en de hindoes van Sardar Patel (Saeed Jaffrey). De voormalige kolonie wordt opgedeeld in een hindoedeel (India) en een moslimdeel (Pakistan), maar wanneer in beide landen de andere godsdiensten vervolgd worden als minderheid, en er een grote volksverhuizing op gang komt, kan Gandhi als bezieler van de onafhankelijkheidsstrijd niet langer aanzien hoe zijn broeders elkaar afslachten, en hij gaat in hongerstaking.

Niet minder dan twintig jaar heeft regisseur Richard Attenborough zitten broeden op deze magistrale spektakelfilm, en mee dank zij de hulp van India - dat hiermee de verfilming van het leven van hun nationale held verwezenlijkt zag - is het epische meesterwerk niet alleen voltooid geraakt, maar heeft ook maar liefst 8 Oscars in de wacht gesleept, waaronder uiteraard beste film en beste hoofdacteur - een goeie keuze omwille van de fysieke gelijkenis met Gandhi - Ben Kingsley, die tegenwoordig om den brode zijn acteertalent verkwanselt in ondingen als The Love Guru en mormels van Uwe Boll. Uiteraard lijkt deze biografie vaak wel wat op een hagiografie - Gandhi was voor de Indiërs een geïncarneerde heilige - en Richard Attenborough stopt zijn idolatrie voor Gandhi niet onder stoelen of banken, maar als zelfs Larry Flynt en John Forbes Nash een biografie krijgen, dan kan men om een historisch figuur als Gandhi onmogelijk heen, ook al omdat zijn filosofie van geweldloos verzet ook vandaag, meer dan 50 jaar na zijn paradoxaal genoeg gewelddadige dood, niet vergeten is. Attenborough heeft vooral de Indische cultuur niet al te paternalistisch behandeld, en de eerlijke vertelling van het leven van de op het eerste zicht wereldvreemde en enigszins sullige Gandhi is naast een traditionele brok Hollywood-sentiment ook een historische getuigenis geworden van een opmerkelijke spirituele leider. Het godsdienstig conflict tussen moslims en hindoes is kenschetsend voor vele hedendaagse conflicten, en de film toont nog maar eens aan wat voor een duistere kant bij de mensheid soms kan bovenkomen. Daartegenover staat dan Ben Kingsley, die afwisseled geestige one-liners en filosofische diepzinnigheden declameert, fijngevoelig maar tegelijkertijd met een onweerlegbaar moreel gezag, resoluut de wreedheden van de mensheid afwijzend. De film bevat enkele visueel zeer sterke scènes, zoals Gandhi die met zijn volgelingen zout gaat winnen om zijn onafhankelijkheid van de Britten te bewijzen, of de scène waarin zijn vrouw overlijdt, wat Kingsley ècht wel overtuigend brengt. Voeg daar de voor die tijd sinds Lawrence Of Arabia niet meer vertoonde massale spektakelscènes bij, een puike fotografie en een uitmuntende cast met onder meer Candice Bergen, John Gielgud en Martin Sheen als voornaamste uitschieters. Met zijn drie uur duurt de film misschien nét iets te lang, maar dat is het minimum wat de levensveschrijving van een complex karakter als Gandhi vergt.

BEELD EN GELUID
Op een Blu-ray hadden we toch een iets betere transfer verwacht dan wat we hier voorgeschoteld hebben gekregen. De prent ui 1982 was misschien wel geremasterd ter gelegenheid van de 25ste verjaardag, maar er zitten toch nog een paar storende printbeschadigingen in. Dat gaat dan over occasioneel verschijnen van zwarte puntjes tot een kras in het beeld. Een ander probleem is de stabiliteit van de kleuren: de blauwe lucht flikkert in één scène zelfs zodanig dat die er op gegeven ogenblik geel uitziet. Met de high definitiontransfer is het geheel allemaal wel wat strakker en scherper geworden, maar helaas geldt hetzelfde voor de onvolkomenheden. De Dolby TrueHD 5.1-geluidstrack is erg gefocust op de voorste kanalen, en men kan zich terecht de vraag stellen wat het nut was om met zo'n uitgebreide geluidstrack uit te pakken als er surround- en subwoofergewijs weinig tot niets te beleven valt. De hoge tonen lijken bovendien een beetje afgetopt waardoor de dialogen soms weerklinken als door een holle metalen buis. Alleszins is dit géén Blu-ray om het potentieel van het medium mee te demonstreren, en dan druk ik me nog redelijk vriendelijk uit.

EXTRA'S
Dit is de derde release van Gandhi na een kale 1-diskversie en een 2-disk ter gelegenheid van de 25ste verjaardag van de film twee jaar geleden. De extra's zijn gemakshalve van deze laatste release overgenomen op deze 2-disc Blu-rayset.

Na een anderhalve minuut durende inleiding waarin regisseur Richard Attenborough ons vertelt dat Gandhi zijn levenswerk is, kunnen we zijn uitgebreid audiocommentaar op de film beluisteren. Attenborough kan de aandacht van de kijker goed bij de zaak houden met interessante weetjes en meer technische visies, wat voor een film van over de drie uur niet evident is. Een Picture in Picture-track "Gandhi's legacy" toont ons de levenswandel van de Mahatma, terwijl de film zelf verkleint tot een venstertje van amper een kwart van de grootte van het scherm. De eerste disk bevat voorts nog een cross-promotionele trailer om Blu-rays te promoten en een BD-Live-optie.

Maar Gandhi wordt hier uitgebracht in een 2-diskversie met nog een hoop materiaal als bonus; wat ik wel enorm betreur is dat de stukjes film allemaal in kortere features is gehakt, terwijl met een beetje werk al dit rijk gevarieerd archiefmateriaal in een mooie, feature length documentaire was kunnen gegoten worden. De spits wordt afgebeten door Ben Kingsley die in "Ben Kingsley talks about Gandhi" in 2000 een retrospectief interview over zijn rol in de film gaf (19 min.). Twee andere interviews From the Director’s Chair bevatten bijdragen van regisseur Attenborough. In On Casting (7 min.) vertelt hij over de rolbezetting, en in On Music (3 min.) over zijn keuze voor Ravi Shankar als uitvoerder van de soundtrack. Richard Attenborough vertelt in In search of Gandhi (9 min.) waar hij de inspiratie voor de film en het bronmateriaal heeft gehaald, en in Looking back (18 min.) bespreekt hij de impact die de film heeft gehad, alhoewel we dat eerder op langere termijn moeten beschouwen. Actrice Geraldine James komt iets over haar personage vertellen in Madeleine Slade: An Englishwoman abroad (10 min.) en Richard Attenborough licht zijn keuze voor Ben Kingsley toe in Reflections on Ben (9 min.). Shooting an epic in India (18 min.) is een verslag van het schieten van een film, en vooral de logistieke problemen die daarmee gepaard gaan, op locatie in India. Drie korte documentaires Designing Gandhi, samen goed voor een vijftal minuten, tonen ons de verschillende sets op de film, respectievelijk de ashram, de tent en het station. The funeral (14 min.) toont ons de openingsscène van de film, waarvoor het gros van de figuranten nooit betaald werd. Voor wie op zoek is naar authentieke Gandhi: in The words of Mahatman Gandhi (2 min.) krijgen we enkele citaten van de spirituele leider, en 4 stukjes met newsreel footage (10 min.) bevatten enkele oude bioscoopnieuwsfilmpjes waarin de man te zien is. Een op muziek gemonteerde fotomontage The making of Gandhi van vijf minuten beëindigt het bonusmateriaal. Als ik me niet vergis bevatte de dvd nog een fotogalerij en een trailer.

CONCLUSIE
Gandhi is naast een klassieker, ook een interessant historisch document, gemaakt met veel uiterlijk vertoon maar ook met de nodige réverence. De transfer naar Blu-ray had beslist een stuk beter gekund.