FILM
Homo's zijn in het Amerika van de jaren '70 aangeschoten wild. Het schijnt een regelrechte hobby van de politie te zijn om een avondje flikkers in elkaar te gaan rammen, liefst met de bedoeling om er zo veel mogelijk ernstig te verwonden. Wanneer Harvey Milk (Sean Penn) samen met zijn vriend Scott Smith (James Franco) in de homobuurt van San Francisco, nochtans één van de tolerantste steden op gebied van seksuele moraal, een fotowinkeltje wil openen, krijgt hij al dadelijk van de voorzitter van de middenstandsbond te horen dat er "twee soorten wetten zijn: die van de staat en die van god, en dat de politie beide afdwingt", en dat de vuile sodomieten wat hem betreft in het kader van die laatste stante pede neergebliksemd mogen worden. Als welkom kan dat natuurlijk tellen. Het geweld tegen de homo's blijft escaleren, met als triest hoogtepunt een moord op een homo uit Milks wijk, die prompt door politie en media wordt bestempeld als een mannelijke prostitué en zijn vriend als klant. De media zijn niet bepaald genuanceerd in het beeld dat ze over de homoseksuele medemens hebben: homo's, pedofielen, kindermoordenaars, druggebruikers en criminelen... het wordt allemaal op één hoopje gegooid, met als subtekst dat zelfs als het niet waar is, er toch voldoende van zal doordringen bij de bevolking om er afkerig tegenover te blijven staan. Milk besluit dat er alleen maar verandering kan komen als hij zelf in het politieke strijdtoneel stapt, en hun winkeltje groeit uit tot een ontmoetingsplaats voor gelijkgezinden. Op een programma met aandacht voor minderheidsgroepen doet Milk een gooi naar een zitje in de gemeenteraad, maar hij raakt niet verkozen, alhoewel de tiende plaats op achtentwintig niet slecht is voor een eerste deelname. Milk realiseert zich dat hij een breder publiek moet aanboren dan alleen zijn directe achterban, en hij transformeert zichzelf van het hippie-achtige type met paardenstaart tot een keurig afgeborstelde kandidaat in een net driedelig kostuum. Elke verkiezing brengt hem stapje per stapje dichter bij het einddoel van wat intussen een beweging is geworden: de verkiezing van een praktiserend homoseksueel in een officiële functie.

De sfeer wordt er niet bepaald vrolijker op: Milk krijgt geregeld "fanbrieven" waarin op een nogal grafische manier wordt uitgebeeld wat christelijk rechts van de vrijheid van meningsuiting met betrekking tot zijn persoon denkt, en de beweging heeft zijn handen vol met het bevechten van allerlei staatgebonden referenda, meestal bedoeld om wetsvoorstellen die discriminatie van homo's op huurmarkten, bij sollicitaties en dergelijke meer weg te werken. Anderzijds krijgt hij ook een telefoontje van een jongen die worstelt met zijn seksuele geaardheid die erover denkt de hand aan zichzelf te slaan; Milk praat er lang genoeg op in om hem van die lugubere gedachte af te brengen, en adviseert hem thuis weg te gaan - wat niet evident is want hij zit in een rolstoel. Maar de momenten van vreugde zijn schaars: Milk en zijn compagnons de route krijgen enkele harde tegenstanders te verwerken. Ondermeer voormalig Miss Appelsien, Anita Bryant, voert een door de christelijke fundamentalististen gretig gesteunde campagne met een pro-familie, pro-gezinsboodschap en tegen alles wat van onze lieven heer niet mag; de rieken en de brandstapels worden nog nét niet aangerukt, maar het scheelt niet veel. Bryant, een poppemie van de Christian Coalition, heeft dankzij de media-aandacht alle camera's op zich gericht, en vertolkt zonder enige vorm van kritische zelfreflectie een behoudend standpunt in een wetsvoorstel dat erop neerkomt dat al wie in het onderwijs niet alleen homo is, maar alleen al maar sympathiseert met de gelijke behandelingseis, zonder reden aan de deur kan vliegen. Woordvoerder van Bryant is senator John Briggs (Denis O'Hare), en dankzij de flamboyante manier waarmee hij de media bespeelt, kan Milk Briggs overtuigen om deel te nemen aan een publiek debat - de senator heeft duidelijk een fysieke afkeer van Milk, alleen al om hem een hand te moeten geven. In 1978 gaat alles in een stroomversnelling: Milk wordt verkozen, dankzij zijn massale mobilisatie haalt het wetsvoorstel ter gelijkberechtiging van homo's in het onderwijs het, en dankzij de bemiddeling van burgemeester George Moscone (Victor Garber) lijkt een periode van relatieve vrede aangebroken. Toch op politiek vlak: het brede politieke gekonkelfoes is Scott teveel geworden, en hij is eruit getrokken. Milk heeft een nieuwe vriend, Jack (Diego Luna), maar omdat hij hem niet de aandacht kan schenken die hij nodig heeft omdat hij zodanig wordt opgesoupeerd door zijn politieke besognes, vindt Milk op een avond Jack, verhangen in de douche.

Milks klim naar de macht is intussen niet meer te stuiten: met ideeën als een anti-hondenstrontplan weet hij ook bij bredere lagen van de bevolking aanvaard te worden. Dat is evenwel zonder Dan White (Josh Brolin) gerekend; de man staat niet afkerig tegen het gedachtengoed van Milk, en hij wil zelfs zijn steun aan Milks voorstellen verschaffen als die in ruil daarvoor de beslissende stem bij de bouw van een nieuwe psychiatrische gevangenen tegenhoudt. Milk kan dat niet in overeenstemming brengen met zijn geweten, en alhoewel ze elkaar hoffelijk blijven bejegenen - Milk is zelfs de eregast op de doop van Dans zoontje - groeien ze politiek uit elkaar. Na een nieuwe eclatante overwinning van Milk, waarbij Dan de enige tegenstemmer was, schrijft Dan zijn ontslagbrief, om dadelijk daarna weer van idee te veranderen en zijn functie terug op te eisen. Milk merkt terecht op aan burgemeester Moscone dat de gemeenteraad geen duivenkot is, en Moscone besluit uiteindelijk Milks redenering te volgen en het ontslaf van Dan niet in te trekken. En die morgen wandelt Dan met een pistool het raadshuis in en ontdoet zich bijna in één beweging van zijn twee grootste aartsvijanden: Moscone en Milk.

Eerder kon U al de bespreking van de dvd van de hand van collega William lezen. De Blu-ray waaide echter mijn richting uit, en het leek me interessant om eens beide visies te vergelijken. Er is toch iets aan het veranderen in de manier waarop homo's in films worden uitgebeeld. De eerste ernstige film op dat gebied was zeker Philadelphia, meteen een loeizwaar drama dat Jonathan Demme filmde bij wijze van excuus voor de sadistische homo-killer die hij in The Silence Of The Lambs op het publiek los te laten. De verandering van manier waarop tegen homo's in films wordt aangekeken wordt haarfijn geschetst in The Celluloid Closet, en als het genre íets veranderd is, dan is het verbreed, want we vinden tegenwoordig in de gay-rek van de videotheek zowel tranentrekkers als Brokeback Mountain als betere arthousekomedies als Better Than Chocolate terug.

Maar we moeten zo diep niet gaan graven om eigentijdsere voorbeelden te vinden. Eén dezer dagen komt in de zalen Brüno uit, de zoveelste boertige film van Sacha Baron Cohen, die eigenlijk niets liever doet dan etnische minderheden shockeren, en hier alle vooroordelen tegenover homo's eens op een rijtje zet. Lijnrecht daartegenover staat deze Milk, een krachtig drama waarin de discriminatie van homo's in allerlei burgerlijke vrijheden nog maar eens streng en nuchter onder de aandacht wordt gebracht, ditmaal vanuit het perspectief van één van de in de jaren '70 bekendste activisten op dat terrein, Harvey Milk, het eerste verkozen homo-gemeenteraadslid. Dankzij de artistiek weldoordachte regie van Gus Van Sant ontaardt de film niet in een zoveelste lofzang op de Amerikaanse droom waar, laten we zeggen een onbekende Oostenrijkse immigrant die nauwelijks kan acteren het tot gouverneur van de staat Californië kan schoppen. De maatschappij is gelukkig toleranter geworden en het axioma schijnt te gaan overheersen dat wat men in de privésfeer uitspookt puur en alleen zichzelf aanbelangt, en dat het altijd dezelfden zijn die dit axioma menen te moeten aanvechten, meestal op religieuze gronden waarvan de moraal minstens even discutabel zijn. Anno 2009 lopen er nog heel wat Anita Bryant-wannabes rond en wordt er al eens op tijd een stond een gebedsgenezig georganiseerd waarin de "homoziekte" er duivelsgewijs wordt uitgedreven. Een bepaald soort pseudowetenschappers die gedijen in wat zich het machtigste continent ter wereld noemt, is bovendien druk doende zichzelf in stand te houden om homoseksualiteit nog altijd als een "ziekte" te beschrijven, terwijl enkele bloeddorstige wolven naast klinieken voor de behandeling van AIDS staan te scanderen dat HIV-positief zijn een straf van god is voor een losbandig leven. Wij Europeanen zijn gelukkig wat breeddenkender, onze maatschappij heeft wat dat betreft toch nog altijd zijn wortels in de verlichting, en alhoewel ik de laatste zal zijn om homo-empancipatie tegen te willen werken, durf ik met mijn hand op mijn hart zweren dat toestanden zoals in San Francisco in de jaren '70 hier niet meer voorkomen.

Wat niet betekent dat de film niet nog steeds een actuele boodschap heeft. Sean Penn, die terecht een Oscar voor beste acteur verdiende, is aan het begin van de film eigenlijk een sjofele hippie, aan wie je van de maniertjes misschien zijn seksuele geaardheid kan aflezen, maar van echt verwijfdheid of andere clichés die in de slechtere komedies genre Chuck & Larry te zien krijgt, is er geen sprake. Sean Penn vult zijn Milk in als een ietwat verlegen en empathische man, niet dadelijk het tafelspringerstype, die toch een zeker charisma begint uit te stralen van de moment dat hij op zijn zeepdoos klimt. Duikt hij al in de eerste scène met zijn vriend in bed, later, wanneer hij zijn memoires op cassette aan het zetten is omdat hij een voorgevoel heeft dat er één van de dagen wel eens een kogel door zijn kop zou kunnen passeren, vertelt hij dat hij uiteindelijk in zijn leven maar vier minnaars heeft gehad (waarvan er dan nog drie zijn omgekomen door zelfmoord). Het enige inhoudelijk puntje van kritiek is dat Sean Penn iets te nadrukkelijk op het voorplan wordt geschoven ten nadele van zijn entourage, waarvan de personages iets te weinig substantie vertonen. De moord op Milk en zijn laatste getuigenis zijn dan ook de draad waar op zeer klassieke manier het verhaal aan wordt opgehangen. De filmstijl heeft iets van een documentaire over zich: er zitten rauwe en ongemonteerde beelden tussen van homorechtendemonstraties, waarbij het niet altijd even duidelijk is welke beelden historisch zijn en welke niet; de archive footage van Anita Bryant is bijvoorbeeld echt. De scènes waarin we Milk meer in zijn privésfeer zien, zijn dan weer netjes gestileerd. Milk straalt een authentieke sfeer uit, is één van de meer toegangkelijke films van Van Sant, en aangezien het welles-nietesdebat over het homohuwelijk weer brandend actueel is in sommige Amerikaanse staten, bevat de film zeker nog een boodschap voor de huidige en toekomstige politieke generaties.

BEELD EN GELUID
Helaas biedt de Blu-ray maar een beperkte meerwaarde op technisch vlak tegenover de dvd. De korrelige archiefbeelden worden er natuurlijk niet beter op, maar de door Van Sant geschoten scènes zijn wel technisch okee, met genoeg diepgang in de zwarttint, sombere maar stabiele kleuren en een meer dan aanvaardbare scherpte. De enige geluidstrack is een DTS-HD MA 5.1-track, waarbij de achterkanalen actief de beelden van betogingen en rellen ondersteunen, maar waarbij er ook opvallend plaats is gereserveerd voor klassieke muziek. Milk was een operaliefhebber en in één van de scènes gaat hij vlak voor zijn dood nog naar een voorstelling van Tosca kijken; de atmosfeer in de opera doet toch wel een kleine rilling over mijn rug lopen.

EXTRA'S
In tegenstelling tot een eerste reeks Blu-rayreleases komt A-Film ditmaal wél met bonusmateriaal voor de dag. Het menusysteem dat daarbij gebruikt wordt lijkt erg op het standaardsysteem dat op Universal-disks aanwezig is. Naast twee deleted scenes (4 min.) krijgen we drie documentaires voorgeschoteld. In Remembering Harvey (13 min.) vertellen de echte medewerkers van Milk, waarvan sommigen door acteurs in de film worden geportretteerd, over zijn toewijding aan "zijn" beweging en de acties die hij heeft ondernomen, maar ook over de vele bedreigingen die hij aan zijn adres mocht ontvangen. De acteurs gaan in Hollywood Comes To San Francisco (15 min.) de boer op en wandelen door de verschillende sets, onder meer de originele locaties, terwijl ze over hun rol in de film vertellen. We beëindigen de bonussectie met Marching For Equality (8 min.), waarin ons wordt getoond hoe de betogingen voor gelijke homorechten voor de film werden gerecreëerd, met behulp van getuigenissen van mensen die er in realiteit zelf bij waren. 

CONCLUSIE
Milk is een goed uitgewerkt drama waarbij we vanop de eerste rij de geboorte van de beweging voor gelijkberechtiging van homo's in Amerika, en dan meer bepaald in San Francisco, meemaken. De film wordt bijna integraal gedragen door Sean Penn, de Blu-ray kan de trend van de dvd volgen maar u moet er uiteraard iets dieper voor in de beugel tasten.