Tien jaar na de succesvolle adaptatie van Londen Weekend Television (LWT) waagde de BBC zich in 2008 in samenwerking met WGBH aan een vierdelige verfilming van Tess of The D’Urbervilles naar de grote roman van de 19de eeuwse Engelse schrijver Thomas Hardy. Het personage heeft filmmakers sinds het begin van de 20ste eeuw geïnspireerd, want er was al een eerste stille versie in 1913 en een langere, eveneens zonder geluid, in 1924. In 1952 lanceerde de BBC een twee uur durende tv-serie met dezelfde titel, maar het was Roman Polanski die Tess wereldberoemd maakte met zijn lange filmversie uit 1979 (die overigens ontbreekt in zijn oeuvre-overzicht op IMDB!). Tess of The D’Urbervilles is één van de indrukwekkendste karakters die de Angelsaksische literatuur heeft voortgebracht, wellicht omdat de verbeten maar haast zinloze strijd van een eenvoudige meisje tegen het noodlot in alle tijden tot de verbeelding spreekt, ondanks de sociale en culturele barrières die het verhaal telkens opnieuw van de moderne tijd scheiden. Thomas Hardys Tess is een fel en feministisch personage en sterke adaptaties van het verhaal onderscheiden zich van minder geslaagde pogingen door de gedetailleerde manier waarop haar keuzes – veel meer dan haar daden - worden uitgelegd en in beeld gebracht.

 

 

Tess Durbeyfield wil graag onderwijzeres worden, maar die plannen lijden schipbreuk wanneer haar vader komt vertellen dat hij afstamt van de ondertussen uitgestorven adellijke familie D’Urberville. Zijn vrouw verneemt dat er in een naburige plaats rijke mensen met die naam wonen en ze verplicht haar 16-jarige dochter Tess om contact met ze te zoeken ten einde hun eigen benarde financiële positie te versterken. Tess maakt een tijdje later kennis met Alec D’Urberville, haar zgn. neef, die meteen verliefd wordt op z’n mooie nichtje. Ze treedt in dienst als kippenverzorgster bij de oude Mrs. D’Urberville, maar wordt op een keer door haar losbollige zoon verkracht. Ze keert terug naar het ouderlijk huis en brengt een jongetje ter wereld dat kort na de geboorte overlijdt. Twee jaar later gaat ze opnieuw op pad: ze is de verwijten thuis beu en bovendien heeft het gezin als gevolg van de drankzucht van haar vader dringend behoefte aan vers geld. Tess gaat in loondienst op een boerderij als melkmeisje en leert er de domineeszoon Angel Clare kennen die tot elke prijs met haar wil trouwen. Haar moeder drukt haar op het hart niets over haar verleden te vertellen, maar in de huwelijksnacht flapt Tess het er toch uit in de veronderstelling dat haar geliefde het haar zal vergeven: Angel is geschokt en pakt z’n biezen richting Brazilië…

 

Nadien gaat het van kwaad tot erger en wordt het duidelijk dat Thomas Hardy geen happy end voor zijn hoofdpersonage in petto heeft, hoewel hij haar afschildert als een jonge vrouw met een sterk karakter en een nog veel sterkere wil om te overleven, om de vernedering en het bedrog te counteren en om ondanks alles gelukkig te worden. Maar er zijn de culturele en sociale regels en die kan Hardy niet negeren, ook al beschouwt hij ze als oneerlijk en zelfs barbaars ten opzichte van vrouwen. Voor Tess komt alle hulp te laat, want een gevallen vrouw is voor het leven getekend.

 

 

Regisseur David Blair heeft de tekst van Hardy grondig gelezen en vooral gezocht naar de onzichtbare krachten die haar – buiten haar wil - telkens opnieuw in een foute richting stuwen, want als één ding duidelijk behoort te zijn na de lectuur of het bekijken van Tess of The D’Urbervilles, dan is het dat háár geen enkele of nauwelijks schuld treft. Maar dat vraagt heel veel uitleg die in de meeste verfilmingen naar de achtergrond is gedrukt ten voordele van de dramatische handeling omtrent het hoofdpersonage. David Blair treedt heel nadrukkelijk in de voetsporen van Thomas Hardys en kiest precies die fragmenten die Tess’ gedachtegang illustreren en die tonen hoe ze keer op keer het slachtoffer is van het machtsmisbruik in een klassenmaatschappij, van religieus fanatisme en van morele bekrompenheid. Bijgevolg zijn z’n overgangen veel logischer en beter te volgen dan in de LWT-versie van regisseur Ian Sharp uit 1998 en zijn de keuzes die Tess maakt ook veel acceptabeler voor de kijker. Een uitstekend voorbeeld is het besluit van Tess om de minnares van Alec D’Urberville te worden, een keuze die bij Sharp op opportunisme en egoïsme lijkt te wijzen, maar die in de versie van Blair zeer expliciet uitgelegd wordt als een dwingende maategel als gevolg van de precaire situatie van haar familie na de dood van haar vader en haar diepe teleurstelling over Angel Clare’s woordbreuk. Het is een verschil van nauwelijks twee fragmenten, maar die zijn van fundamenteel belang voor een goed begrip van de situatie. Blair valt ook minder in herhaling dan Ian Sharp met als directe gevolg dat zijn Tess of The D’Urbervilles veel meer vaart heeft en op geen enkel moment naar langdradigheid riekt.

 

Regisseur David Blair moet het wél met een minder sterke cast doen. De prestatie van Gemma Arterton doorstaat de lakmoesproef en evenaart moeiteloos die van Justine Waddell in de LWT-versie, maar beide actrices moeten de duimen leggen voor Nastassja Kinski uit de Polanski-film. Blairs moederfiguur én de beide mannelijke hoofdrollen (Alec & Angel) zijn qua fysieke uitstraling  minder sterk dan bij Ian Sharp, maar Eddie Redmayne is dan weer een veel geloofwaardigere, zij het minder romantische Angel Clare. Blair maakt ook meer ruimte vrij voor de collega-melkmeisjes. Hij schildert ze veel minder als naïeve wichten en gebruikt ze als steun en klankbord voor Tess in zeer moeilijke omstandigheden. Indrukwekkend zijn ook de ouders van Angel Clare, figuren die bij Ian Sharp ten onrechte in de prullenmand terecht zijn gekomen.

 

 

Ondanks de jonge leeftijd van deze tv-serie is de transfer van Just Entertainment weinig aantrekkelijk. Heel veel fragmenten zijn haarscherp en vooral de binnenopnamen zijn gedetailleerd met een stevig zwartniveau. In de buitenopnamen is er te vaak sprake van opvallend veel edge enhancement en vooral van uitlopende kleuren met voorop de groene tinten van het gras en het gebladerte in de achtergrond die eruitzien als een slechte waterverftekening, terwijl een panoramische opname die meteen volgt bijna tot in het oneindige scherpe kleurcontrasten biedt. Ook in de detailopnamen van gezichten bij natuurlijk invallend licht, is er sprake van digitale vervorming van de kleuren (beige en bruin). Gezien het om een videoregistratie gaat zijn er geen opvallende vuiltjes of beschadigingen te bespreuren. Het geluid is goed van kwaliteit, met een soundtrack die af en toe via de surround voor zachte effecten zorgt, maar de kosten voor een 5.1-track had men zich bij de BBC kunnen besparen, want Tess of The D’Urbervilles is een eerder rustige serie. De muziek is aangepast aan de sfeer en de toon van de serie en ondersteunt de actie.

Tess of The D’Urbervilles van regisseur David Baird is inhoudelijk een zeer interessante productie die veel meer uit het oorspronkelijke boek overhoudt dan de meest recente concurrerende tv-serie van London Weekend Television. Technisch is er echter sprake van een ex aequo, want dit is niet bepaald Just Entertainments beste transfer en qua acteerprestaties is er al evenmin sprake van een forse vooruitgang. Desondanks gaat onze voorkeur naar deze versie van David Baird, zij het met het kleinst mogelijke verschil van een half punt voor de film en voor het geluid...