FILM
Reporter Mikael Blomkvist (Michael Nyqvist) schrijft voor een krantje van extreemlinkse signatuur, Millennium, en hangt als liefhebberij liefst grote bedrijfsleiders aan hun eigen ingewanden op. Zijn laatste stunt is hem echter duur komen te staan: na het publiceren van een vernietigende reeks gemene opmerkingen tegen Hans-Erik Wennerström (Stefan Sauk), een multinational, krijgt Blomkvist een torenhoge rekening voor schadevergoeding, en hij mag als bonus ook nog eens drie maandjes in de cel doorbrengen. Omdat Zweden net als België waarschijnlijk met een cellentekort kampt, duurt het zes maanden vooraleer Blomkvist drie maanden op kosten van de staat mag komen leven, en het is niet zo evident dat hij nog langer bij Millennium zal kunnen werken; alleszins wordt het hem nú te heet onder zijn voeten.

Dan krijgt hij een meer dan merkwaardige aanbieding: de oude Henrik Vanger (Sven-Bertil Taube) die aan het hoofd van een torenhoog zakenimperium staat, vraagt aan Blomkvist om die zes maanden die hem scheiden van de gevangenis in de portierswoning van zijn villa nuttig te komen doorbrengen, als hij intussen even zo vriendelijk wil zijn om de verdwijning van zijn nichtje Harriet (Julia Sporre) te onderzoeken. Ondanks dat ze al tientallen jaren verdwenen is, krijgt Henrik nog elk jaar een ruiker bloemen, en hij vermoedt van de moordenaar. In ruil wil hij wel de sponsoring over Millennium voor zijn rekening nemen, alhoewel Mikaels collega's dat graag als een vorm van verraad aan het grootkapitalisme uitleggen. Harriet Vanger is verdwenen bij een familiebijeenkomst in de jaren '60, net op een ogenblik dat een gekantelde tankwagen de enige toegangsweg naar het eiland van Vanger had geblokkeerd. Iemand in de familie Vanger moet dus meer weten over Harriets mysterieuze verdwijning, maar de meeste familieleden zijn ofwel dood, ofwel waren ze ten tijde van de feiten nog kinderen of zelfs nog niet geboren. Harriet heeft een aanwijzing achtergelaten in haar dagboek die haar verdwijning linkt aan een reeks ontvoeringen van vrouwen uit de jaren '40, '50 en '60. Een reeks cijfers bij de namen van de verdwenen vrouwen duiden op verzen uit het boek Leviticus, waarin het hoofdmotief schijnt te zijn dat vrouwen voor hun midaden op nogal grafische wijze gestraft worden; d'r is overigens een treffende gelijkenis tussen de bijbelverzen en de manier waarop elk van de vrouwen is omgebracht (steniging, onthoofding en meer van dat fraais).

Mikael zou overigens deze connectie nooit hebben gezien zonder de hulp van Lisbeth Salander (Noomi Rapace). Lisbeth is een vierentwintigjarige gothic met zoveel piercings en tattoos in haar diverse lichaamsdelen dat je zou denken dat ze in de tattooshop in slaap is gevallen. Ze draagt een verleden van probleemjongere met zich mee, dat ook al niet bevorderd wordt doordat haar curator haar op regelmatige basis seksueel misbruikt. Lisbeth biedt echter haar diensten aan als computerwizard, en doordat ze in opdracht van Vangers advocaat de subversief Mikael eerst heeft moeten doorlichten, wordt ze van de zijlijn af bij de zaak betrokken. Het duo Blomkvist-Salander begint al gauw op plaatsen te spitten waar bepaalde leden van de familie Vanger het niet graag hebben. Dat onder meer de drie broers van Hendrik gepassioneerde nazi's waren, dat er nog meer familieleden onder verdachte omstandigheden van de aardbodem schijnen te zijn verdwenen, en dat de dossiers over vermiste vrouwen zich bij de lokale politiecommissaris (Björn Granath) opstapelen terwijl de brave man daarvoor misschien als ernstigste overtreding in zijn carrière ooit een parkeerboete heeft moeten uitschrijven, zijn maar enkele elementen die in de beerput komen bovendrijven.

De kans dat U de Millennium-boeken van Stieg Larsson, met de opvallende coverfoto met daarop een vrouw met genoeg mascara om een vampierenbal van schmink te voorzien en een koeienbel door haar onderlip, de afgelopen maanden niét hebt zien liggen in de boekhandel, is nagenoeg onbestaande, tenzij u de laatste zes maanden hebt doorgebracht als gezagvoerder van een internationaal ruimtestation. Stieg Larsson is door mond-op-mondreclame onverwacht uitgegroeid tot één van dé succesauteurs van het ogenblik, die qua verkoopcijfers kan wedijveren met Dan Brown, Joanne Rowling en de Heer zelve. De onderzoeksjournalist die zich vooral specialiseerde in vakliteratuur waarin hij de extreemrechtste bewegingen in Noord-Europa in kaart trachtte te brengen, kroop na zijn uurtjes voor de lol in zijn schrijfkamer terug om zich toe te leggen op zijn drie fictieromans (bedoeld als de eerste drie van een reeks van tien). Helaas leefde Larsson niet dadelijk volgens de meest gezonde normen: hij zoop als een tempelier, pafte als een Turk, vrat junkfood als Elvis de Pelvis en kreeg voortdurend doodsbedreigingen omwille van zijn politieke stellingnames. En was dus daarbovenop nog een workaholic eerste klas. Het is dan ook niet echt verwonderlijk dat de man op zijn vijftigste is in elkaar gezakt met een fatale hartaanval.

En het spijtigste van al is dat de man bij leven - het is bijna een huizenhoog cliché - geen Millennium­-boek aan de straatstenen kwijtraakte, terwijl de franchise nu miljoenen opbrengt. Zijn levenspartner verdient overigens geen rotte kroon aan het succes, want niet alleen had hij officieel met haar geen partnerschap opgesteld, hij had ook nog eens in zijn testament zijn vermogen - ten tijde van zijn overlijden niet zó echt een fortuin - overgemaakt aan zijn linkse politieke vrienden. Omdat het testament echter niet rechtsgeldig was opgesteld, zijn het nu zijn familieleden die met de overigens goed draaiende royalties gaan lopen. Het had een complot kunnen zijn dat hij zelf in zijn boeken had kunnen verzinnen. O ironie!

De smeuïge details uit zijn privéleven zijn uiteraard niet de reden waarom de drie voor zijn dood voltooide Millennium-boeken zoveel succes kennen. Larsson heeft gewoon een zeer goede schrijfstijl waarmee hij met sprekend gemak whodunits uit zijn pen tovert. Dat het hoofdpersonage, Michael Blomkvist, niet toevallig een hoop overeenkomsten met hemzelf vertoont - een gesjeesde journalist met bon vivant-trekjes - en dat in het verlengde daarvan hij blijkbaar een fetisj zal hebben voor gepiercte biseksuele vrouwen met een draak op hun rug getatoeëerd, maar essensieel een goede kerel die zijn integriteit met graagte in de waagschaal gooit als hij er een punt mee kan maken. Larsson voelt zich echter in het door hem geschapen universum als een visje in het water, en onder meer zijn vakkennis over de neo-nazibeweging van de jaren 30 in Zweden komt hem uitstekend van pas bij het schrijven van deze fictieroman, die genoeg voeling met de realiteit heeft om geloofwaardig te zijn. Alhoewel, Larsson is ook niet altijd even vies van het recht in eigen handen te nemen, want diegenen die in de film Lisbeth Salander seksueel misbruiken krijgen door haarzelf een gepeperde rekening gepresenteerd waar een politiestaat het zo gruwelijk niet zou durven verzinnen. Een altijd weerkerend motief in het verhaal is vrouwenmisbruik: enerzijds wordt Lisbeth Salander - door een vertrouwenspersoon notabene - nogal gewelddadig (en dan is dat nog voorzichtig uitgedrukt) gedwongen tot niet al te plezierige activiteiten, maar in Larssons universum zijn de vrouwen helemaal de pineut, wanneer de titulaire "mannen die vrouwen haten" zelfs meer dan één seriemoordenaar tegelijk, een stapel lijken achterlaten waarbij zelfs vergeleken Marc Dutroux klein bier tegen is.

Maar hier komt nu de vraag van één miljoen: heeft regisseur Niels Arden Oplev wel een goeie film gemaakt? Tegenstanders zullen zeggen dat hij te veel toegevingen heeft gedaan aan de Amerikaanse filmstijl en dat zijn produkt op het feit dat er Zweeds gesproken wordt in plaats van Engels niet meer van de Hollywoodworst te onderscheiden is. D'r zijn echter toch nog genoeg verschillen om het onderscheid te kunnen maken. Net als de meeste Europeanen zijn de Zweden een stuk minder preuts en er vliegen al eens onbedekte intieme delen door het scherm, Wat me elke keer weer bij dit soort films opvalt is het feit dat men blijkbaar dat in Europa kan zonder schroom of sensatie op te wekken, zonder het daarom te moeten verheerlijken, en altijd ermee binnen de functie van het verhaal blijft. Ook zijn diegenen die aan dergelijke activiteiten meedoen niet bepaald te klassificeren als supermodellen: Noomi Rapace is gewoon een lelijke panlat en Michael Blomkvist een doorgeschoten zak aardappelen, mét scheuten. En toch kan je uit de scènes waarin ze samenzijn tederheid bespeuren. Ten tweede is er de lengte van de film, waarvan we hier een extended edition krijgen, waarschijnlijk net als films als Daens, Karakter en De Zaak Alzheimer in een langere cut gegoten om ook nog eens op tv te kunnen tonen. De theatrical cut niet gezien hebbende lijkt me nochtans dat er bij deze langere cut weinig kan worden weggelaten om de volle impact van de personages in te schatten. Zo is er een delicate scène waarin Lisbeth haar van haar vervreemde moeder Agnetha (Nina Norén) gaat opzoeken in het bejaardentehuis die misschien niet essentieel voor de moordzaak is, maar ons toch meer in detail leert hoe Lisbeth aan haar excentrieke persoonlijkheid komt.

Millennium is het relaas van een reeks antihelden die hun steentje bijdragen aan zaken die de politie niet meer interesseert, maar die niet vies zijn van een potje recht in eigen handen nemen, een rechtstaat onwaardig. Toch kan je als kijker enorm veel respect opbrengen voor Mikael Blomkvist en vooral Lisbeth Salander, die blijft voortvechten voor de goeie zaak ondanks de vele (lichamelijke) offers die ze brengt. De film is misschien iets té doorzichtig in welke politieke hoek Larsson en bij extensie ook Blomkvist te situeren zijn, maar in plaats van het grote gevecht te gaan voeren en op de barricades te gaan staan, proberen ze het systeem van binnenuit te veranderen, door concreet zaken aan te namen die in se niets met hun grote wereldvraagstukken te maken hebben, maar waardoor ze wel een voet tussen de deur krijgen. En die strategie blijkt in dit geval het meest succesvol. Alhoewel: ze zijn niet vies om hun eigen principes daarbij overboord te gooien. Blomkvist wil bijvoorbeeld principieel alleen maar met het openbaar vervoer rijden, maar wanneer de race tegen de klok begint om te voorkomen dat er nog meer slachtoffers vallen, kiest hij er bij het autoverhuurbedrijf een lekkere heilige koe uit die frequent gelaafd moet worden, en géén Smartje. Het is iets om over na te denken.

BEELD EN GELUID
De originele beeldverhouding van deze film zoals die in de bioscoop is geweest, was 2.35:1. Dat deze versie in 1.78:1 is kunnen we dan nog enigszins begrijpen, want het is de enige versie waarop de extended cut te krijgen is. Deze versie, voor televisie bedoeld, net zoals er hier bijvoorbeeld extended cuts zijn gemaakt van http://www.dvdinfo.be/bespreking.php?id=1303 De Zaak Alzheimer of in Nederland http://www.dvdinfo.be/bespreking.php?id=256 Karakter met de bedoeling deze als miniserie uit te kunnen zenden in ruil voor een financiële participatie van de betrokken tv-zender, was volgens de uitleg van Lumière alleen in een 25 frames per second-versie beschikbaar. Men had dus bij de technische omzetting keuze tussen een 1080 / 25i presentatie en een conversie naar 24p, met alle nare gevolgen vandien. De keuze voor een 1080i-presentatie is in dit geval dus technisch bekeken de minst slechte keuze, want het is de enige waar geen conversie moet voor worden uitgevoerd én waarbij de extended versie kan getoond worden. We zullen dit euvel dan maar met de mantel der liefde bedekken, want Lumière heeft tenminste nagedacht over hun mogelijke opties, en we hebben er begrip voor dat ze met kennis van zaken soms moeten kiezen uit de minste kwaal. Dit gezegd zijnde ziet Millennium er meer dan behoorlijk uit. Je zou gaan denken dat er detail zou ontbreken in de textuur van gezichten of iets dergelijks, maar daar is niets van aan. De hele filmstijl is nogal sober, met niet dadelijk geprononceerde kleurtinten, en eerder een waas van grijs en bruin. Dat dit geen fout is, zien we onder meer in de flashbackscènes waarin Mikael terugdenkt aan zijn zorgeloze jeugd onder de hoede van zijn twee lieve babysitters, waarbij de omgevingscènes wel in een bad van kleuren is gedompeld. Het zielige, met kunstverlichting verlichte laboratorium van de moordenaar en de kille atmosfeer in het kasteel van de Vangers is intentioneel. Ook de scènes waar Lisbeth bij haar curator moet komen om laten we zeggen te betalen in natura voor zijn diensten, zijn sober en ontdaan van alle vormen van glorie, om de gruwel nog eens dubbel zo hard te laten aankomen. Verder zijn er mooie sneeuwlandschappen te zien, waarbij er wel al eens een paar keer kogels rondfluiten en al eens iemand raken, en gezellige Zweedse interieurs, precies uit een reclamecatalogus van Ikea gelicht. Minimalistisch is ook de aanpak van het geluid: de surroundkanalen worden goed gebruikt, maar spaarzaam, want Millennium is niet dadelijk een film die drijft op grootse actiescènes. Hier en daar merk je wel dat men zijn best heeft gedaan: de galm in de metro waar Lisbeth wordt aangevallen of het krakende geluid van het nederige stulpje waarin Mikael voorlopig zijn intrek mag innemen, klinken hard maar eerlijk. Als er dan al eens met een grootse scène wordt uitgepakt, is die meestal kort en is de impact maximaal, zoals die waarin de uiteindelijke moordenaar zich bekend maakt. De atmosfeer slaat bij deze film kortom van het eerste moment de spijker op de kop: vogeltjes kwetteren op een verlaten eiland, de sneeuw knispert onder de voetstappen, en een eenzame motorfietser probeert in deze chaos rechtop te blijven staan.

EXTRA'S
Ongelofelijk maar waar: veel extra's aan boord, en dat voor een film die zelf al 3 uur duurt. In Millennium: The Story (49 min.) komen we een schat aan informatie te weten over leven en werken van Stieg Larsson, en over de problemen die het pad bezaaiden op weg naar de verfilming, die er na de inzet van een paar hevige Larsson-fans die de hype voorzagen, toch is gekomen. Iets minder van kwaliteit is Making of the soundtrack (4 min.), maar dan vooral voor de lengte, want er valt volgens mij méér te vertellen over de overigens goeie composities. De documentaire The Millennium tour (6 min.) toont ons hoe toeristen zich langs de plaatsen uit de boeken laten voeren, iets wat men in Oxford met de Inspector Morse­-boxsets ook doet. Een tiental minuten leggen enkele leden van cast en crew interviews af, waarbij vooral het hemelsbrede verschil tussen de echte Noomi Rapace en de helleveeg uit de film voor gefronste wenkbrauwen zorgt. De disc sluit af met 3 trailer (4 min.), waarvan 2 voor de eerste films Mannen Die Vrouwen Haten en De Vrouw Die Met Vuur Speelde, en een derde, een teaser, voor het slotdeel Gerechtigheid, allebei gepland voor 2010.

CONCLUSIE
Met de Millennium-trilogie bewijst Skandinavië eens te meer dat het een belangrijkere rol in de Europese cinema heeft dan men deze streek wil toedichten. De film zelf is een ijzersterke thriller met hallucinante vertolkingen en een beenhard plot waar je niet onberoerd van kan blijven.