FILM
Barkley en Lucy Cooper zijn al vijftig jaar gelukkig getrouwd. Ze brachten vijf kinderen groot en kunnen nu op hun oude dag van een verdiende rust genieten. Althans, dat was het plan. Want de Coopers waren niet vooruitziend genoeg om voldoende geld te sparen en dus kunnen ze hun hypotheek niet afbetalen, waardoor de bank hen uit hun huis zet. De kinderen zien de situatie met lede ogen aan, maar staan ook niet te springen om hun ouders in huis te nemen. Uiteindelijk wordt een compromis bereikt: vader vindt onderdak bij dochter Anita, moeder bij zoon George. Voor het eerst in vijf decennia zullen 'Bark' en Lucy gescheiden van elkaar leven. En dat valt hen zwaar. Lucy kwijnt weg van de eenzaamheid en de verveling in een huis waar enkel haar kleindochter oprecht met haar begaan lijkt. En Bark tracht ondanks zijn zwakke gezondheid tevergeefs een job te zoeken om zo de hereniging met zijn vrouw snel dichterbij te brengen. Of die hereniging er ooit komt is echter maar zeer de vraag.

Klinkt als een prachtige moderne parabel over de manier waarop de 21ste-eeuwse maatschappij tegen ouderen aankijkt, nietwaar? Het is dus des te verrassender dat Make Way for Tomorrow al uit 1937 dateert. De prent snijdt een onderwerp aan dat zijn tijd ver vooruit was en dit op een manier die zo treffend en actueel is, dat de film zonder problemen nu in de zalen kon draaien. Niet dat de productie geen ouderdomsverschijnselen toont. Het tempo is bijv. redelijk traag en focust meer op dialogen dan op visuele kracht. Maar dat hoeven geen minpunten te zijn. Je kan beter zeggen dat regisseur Leo McCarey zijn tijd neemt om het verhaal te vertellen over twee mensen die prachtig en onvergetelijk zijn in al hun eenvoud. Hij doet dat met zoveel klasse en respect dat je Make Way For Tomorrow gerust het pronkstuk van zijn oeuvre mag noemen. Voor een regisseur die tweemaal een Oscar ontving (voor screwballklassieker The Awful Truth en Bing Crosby-vehikel Going My Way), kan dat tellen als statement.

McCarey lijkt nochtans nauwelijks begaan met de visuele impact van zijn vertelling. De beelden ogen bijna banaal, als verfilmd toneel. De kadrages kan je nauwelijks kunstzinnig noemen, de camerabewegingen louter pragmatisch. Maar wie dieper graaft, ziet toch het werk van een cineast die weet waar hij mee bezig is. Er zit geen sequentie in de prent die het verhaal niet voortstuwt. De film bevat geen shot dat niet optimaal de emoties van de protagonisten weergeeft - of die nu onderhuids of aan de oppervlakte zitten. Deze haast onopvallende kunde voor gedegen en subtiel filmisch vertellen, vormt de grondslag van McCarey's grootste verdienste. Hij weet namelijk een plot die voortdurend openstaat voor sentimentaliteit te transformeren in een film die bulkt van de oprechte emoties, maar die geen greintje suikerig sentiment bevat. Dat geldt voor elke minuut van het structureel perfect in elkaar gestoken Make Way for Tomorrow, maar vooral voor een trio specifieke scènes/sequenties die op hun eentje al een ereplaats verdienen in het pantheon van de Hollywood-tragikomedie.

In de eerste van deze scènes ontvangt Lucy een telefoontje van Bark terwijl haar schoondochter les geeft aan een dozijn bridgespelers. We krijgen Barks stem nooit te horen. McCarey focust zelfs niet op het gezicht van Lucy. HIj filmt haar in relatief ruime shots, soms op de rug, terwijl de ogen van alle bridgespelers op haar gericht zijn en de gasten aan haar brekende stem horen dat ze haar echtgenoot ontzettend mist. Zelden werd eenzaamheid treffender in beeld gebracht. Een andere scène, later in de film, toont dan weer de emotionele veerkracht van Lucy (die meer dan Bark de protagonist van de film is). Zij is haar zoon voor wanneer die haar wil vertellen dat hij haar naar een rusthuis wil sturen. "Misschien moet ik toch maar naar een home gaan," zegt Lucy zonder verpinken, waarna ze niet veel later toevoegt: "jij bent altijd mijn favoriete kind geweest." En ze meent het, in al haar moederlijke goedheid, zonder een greintje cynisme. Dat is misschien nog het meest hartverscheurende feit in een scène die de traanklieren voortdurend tot werken aanzet.

Maar dé sleutelscènes van Make Way for Tomorrow bewaart Leo McCarey voor een laatste sequentie die zo'n 25 minuten duurt en feitelijk de liefdevolle culminatie is van vijftig jaar huwelijk. In de uren voor Bark de trein neemt naar Californië om er bij een - nooit in beeld gebrachte - dochter te gaan logeren, spenderen hij en Lucy een namiddag en een avond in New York. De affectie die ze van hun kinderen nauwelijks krijgen, valt hen wel te beurt van complete vreemden: een autoverkoper, de manager van het hotel waar ze hun wittebroodsweken doorbrachten en een bandleider die hen een laatste wals gunt. De liefde van Bark en Lucy voor elkaar schemert voortdurend door in deze sequentie, alsof ze twee verliefde tieners zijn, gevangen in het lichaam van fragiele bejaarden. De performances van Victor Moore en Beulah Bondi zijn ronduit verbluffend. Verborgen onder een stevige laag make-up - de acteurs waren ruim 20 jaar jonger dan de personages die ze spelen - roepen ze herinneringen op aan je eigen (groot)ouders, onmiddelijk vergezeld van de oncomfortabele vraag of jij hen in huis zou nemen als nood wet brak.

Make Way for Tomorrow heeft kortom meer relevante dingen te zeggen over een thema dat de komende decennia de maatschappij zal domineren dan eender welke film die de voorbije twintig jaar gedraaid is. Daarom mogen we blij zijn dat de prent eindelijk (voor het eerst!) op een homecinemaformat te verkrijgen is. Toon dus deze film aan de politici, opdat zij de ernst van de vergrijzing eindelijk inzien. Vertoon hem in de scholen en aan de maatschappelijke werkers van morgen. Maar leg hem ook voor aan filmstudenten en cinefielen, want - als we het maatschappelijke belang van Make Way for Tomorrow even vergeten - ook op artistiek vlak is de prent een onterecht vergeten parel. Toen Leo McCarey in 1937 zijn Oscar voor The Awful Truth in ontvangst nam, bedankte hij vriendelijk de Academy, maar voegde er fijntjes aan toe dat ze hem het beeldje voor de verkeerde film hadden gegeven. Veel juister had ik het zelf niet kunnen zeggen.

BEELD EN GELUID
Helemaal slaagt de nagelnieuwe beeldtransfer er niet in om de ouderdom van Make Way for Tomorrow te verdoezelen, maar toch kan je van een geslaagde visuele presentatie spreken. Schuiven we de occasionele printbeschadigingen en grain eventjes opzij, dan blijven we immers achter met een heldere print die met goede contrasten kan pochen en verrassend scherp oogt. Ook de zwartniveaus zien er erg degelijk uit. De soundtrack is eveneens opgepoetst, zodat het monospoor er perfect in slaagt de dialogen verstaanbaar weer te geven. Ook de mix tussen de schaarse muziek, de subtiele geluidseffecten en de stemmentracks is prima.

EXTRA'S
Zeer uitgebreid is de selectie extra's op de disk niet, maar wat aanwezig is, voldoet wel aan de hoge Criterion-normen. In Tomorrow, Yesterday and Today (20 min.) komt cinefiel Peter Bodganovich aan het woord. Hij vertelt over zijn persoonlijke ervaringen met de prent als duidt haar plaats in de filmgeschiedenis en in het oeuvre van Leo McCarey. Een tweede video-interview, met filmcriticus Gary Giddins, gaat vervolgens twintig minuten lang dieper in op de politieke en sociale context van de film. Daarnaast bevat deze Criterion-uitgave een boekje met drie razend interessante essays over Make Way for Tomorrow.

CONCLUSIE
Make Way for Tomorrow is een film die in 1937 al een zeer zinnige boodschap te vertellen had over de plaats die we ouderen geven in de samenleving, maar die vandaag wellicht relevanter dan ooit is. Het verhaal van een oud koppel dat door financiële problemen van elkaar gescheiden wordt, vervalt nooit in sentimentaliteit, maar bezorgt de kijker een waarachtige krop in de keel. Beeld en geluid halen een goed niveau, terwijl ook de bonussectie kwalitatief interessant is.