De dertienjarige Gunther Strobbe groeit op in het huis van zijn grootmoeder Meetje. Daar woont hij met zijn vader Marcel ‘Celle’ en diens drie broers Lowie ‘Petrol’, Pieter ‘Breejen’ en Koen, ongeschoren drankorgels die liever hun voortdurende roes uitslapen dan werk te zoeken. Alleen Gunters vader heeft een baantje als postbode in hun aller geboortedorp Reetveerdegem en hij brengt dus geld in het laatje, dat hij evenwel systematisch vergokt of in liters alcohol omzet in het plaatselijke café. ‘God schiep de dag en wij feesten ons vrolijk erdoorheen’ is het motto van de Strobbes, waardoor de deurwaarder heel regelmatig klant aan huis is. Voor de buitenwereld zijn het asociale en marginale lui van het ergste soort, maar dat merkt de jonge Gunther aanvankelijk niet. Hij is geen ander leven gewend en dus ervaart hij de permanente golf van uitspattingen, het sporadisch geweld, de rokkenjagerij en de vuile taal van zijn pa en van zijn ooms als normaal. Regelmatig nemen de mannen hem mee op café waar ze hem leren drinken en roken en waar ze hem hun vulgaire taaltje en hun vuige mopjes over gewillige vrouwspersonen proberen bij te brengen. Alles wijst er m.a.w. op dat Gunther het pad van zijn verwekker en van     vzijn broers op zal gaan, want waar vindt een jongetje van zijn leeftijd de kracht en het inzicht om te ontsnappen aan de uitzichtloosheid van een dergelijk leven, aan de helaasheid van een dergelijk milieu?

 

Op school doet Gunther het niet goed. Z’n resultaten zijn slecht en regelmatig moet hij bij de directeur komen om zich te verantwoorden voor z’n laattijdig verschijnen. Of hij niet beter op het internaat zou wonen tijdens de week?, probeert de brave man, maar Gunther weet dat hij met zo’n voorstel bij z’n vader niet aan hoeft te komen. Alleen al een voorzichtige suggestie in die zin zet diezelfde avond de boel op stelten. Celle verwijt z’n zoon verraad, net zoals z’n moeder eertijds, en alleen dankzij de tussenkomst van moeder/grootmoeder Meetje en de hulp van Lowie en Koen kan worden voorkomen dat Gunther in elkaar wordt getimmerd. De storm gaat ook meteen weer liggen, want Celle houdt zielsveel van zijn zoontje en dat toont hij ook in één van de mooiste scènes uit de film, doch de idee opnieuw in de steek te worden gelaten en nog wel door zijn eigen vlees en bloed – wat gecontroleerd wordt door de piemels te vergelijken, zeer tegen de zin van Gunther – is een onverdraaglijke gedachte. Dus houdt Gunther zich gedeisd, maar dat er een andere wereld bestaat naast het Strobbe-universum, dat is hem ondertussen wel duidelijk: op school wordt hij gemeden en aan de vriendschap met het nieuwe klasgenootje Franky komt een abrupt einde nadat diens vader zich geïnformeerd heeft over de familie Strobbe.

 

De Helaasheid Der Dingen is een zgn. coming-of-agefilm. Het verhaal wordt als een lange flashback verteld door de 33-jarige Gunther Strobbe op het moment dat hij de lotgevallen uit zijn jeugd op papier zet in de hoop een uitgever te strikken na een aantal tegenvallende literaire pogingen. Het verhaal over de volwassen Gunther komt in het gelijknamige boek van Dimitri Verhulst na het relaas over diens jeugd. Regisseur Felix Van Groeningen (Steve + Sky, 2004 en Dagen Zonder Lief, 2007) en scenarist Christophe Dirickx (Manneken Pis, 1995 en Linkeroever, 2008) leek het interessanter om beide verhalen vanaf het begin te combineren, waardoor het eerder anekdotische verhaal van Verhulst via voice-overs en korte scènes uit het leven van de volwassen Gunther tot één filmisch geheel is gesmeed. Dat is een bijzonder goede keuze, want op die manier krijgt de kijker al vroeg in de film de zekerheid dat het met de 13-jarige goed af zal lopen, wat uit de voortgang van de rest van de film helemaal niet zo evident is, want ten huize Strobbe staat de opvoedingsbarometer op min en geeft men alleen maar het slechte voorbeeld, want Gunthers oma, uit heel ander hout gesneden dan haar volwassen loebassen, is uiteraard niet opgewassen tegen vier en later drie bullebakken die meestentijds dronken en wauwelend door het huis struinen op zoek naar nog meer van hetzelfde.

 

Hoe is dat op het moment dat je geen kind meer bent, maar net nog geen volwassene? Hoe maak je het verschil tussen wat goed voor je is en datgene wat je definitief in het verderf kan storten? In het geval van Gunther ligt het misschien aan de vele straffen die hij op school krijgt wegens te laat komen en verstrooidheid tijdens de les. Avond na avond zit hij aan grootmoeders keukentafel A5-jes vol te schrijven over de meest onmogelijk onderwerpen, pagina’s lang, want de minimum straf is vijf bladzijden. Misschien redde de fantasie hem van de ruwe werkelijkheid en de oneindige ranzigheid van het manvolk rondom, of misschien schreef hij het gewoon van zich af? Feit is dat Gunther de kans grijpt op het moment dat ze schoon staat: z’n vader meldt zich vrijwillig voor een ontwenningskuur en ondertussen mag z’n zoon tijdelijk op het internaat wonen. Het regelmatige leven, de vruchtbare omgeving en het ontkiemende talent doen de rest.

 

De lanceringtrailer van De Helaasheid Der Dingen is misschien wel de meest misleidende uit de geschiedenis van de Vlaamse Film. Hij zegt veel over de sfeer van de productie, die Felix Van Groeningen trouwens uitstekend weet te vatten, maar het is een verrassing en een opsteker dat De Helaasheid Der Dingen veel meer is dan de som van een aantal bras- en zuippartijen, schurftig taalgebruik, geweld en uitzichtloze marginaliteit, want onder de ruwe bolster schuilt een vertederende kern die moet opboksen tegen een overvloed van scènes waarin platte humor de boventoon voert. Van Groeningen volgt nl. vrij getrouw de roman van Dimitri Verhulst, maar hij dikt de herrie wel flink aan, waardoor De Helaasheid Der Dingen lange tijd de indruk wekt niet veel meer te zijn dan een uit de hand gelopen kluchtspel dat nooit het niveau van kak en pis overstijgt. Toegegeven: het acteerwerk van de cast is voorbeeldig, de improvisaties werken meestal perfect en de cameravoering is zonder meer doelmatig, maar van de vele zuippartijen en de gore dialogen had de maker er misschien een paar naar de afdeling Verwijderde Scènes kunnen verwijzen om een beter evenwicht tussen anekdote en drama tot stand te brengen. Bovendien weet de kijker na een paar over-the-top-situaties beslist voldoende over de Strobbes om zich een beeld te vormen van de leefomstandigheden van de jonge Gunther. Wat niet betekent dat de film niet boeiend of grappig zou blijven, integendeel, maar Goethe indachtig betekent zuiniger vaak ook beter.

 

Kenneth Vanbaeden weert zich perfect als de jonge Gunther tussen een stel beestachtige familieleden. In de proefopnamen die u in Extra’s kan bekijken, staat hij nog een beetje te trillen en weet hij niet goed hoe hij op de schuttingtaal en de fysiek overmacht van zijn mannelijke medeacteurs moet reageren. Tegen de tijd dat de camera definitief gaat draaien heeft hij die hindernis genomen en de toon helemaal te pakken. Heel af en toe zie je nog een aarzeling in z’n ogen, maar naarmate de film vordert groeit zijn zelfvertrouwen, wint ook z’n personage aan zelfzekerheid en kan hij z’n lot in eigen handen nemen en een eigen pad uitstippelen, los van de Strobbes en weg van Reetveerdegem. Koen de Graeve is perfect gecast als Gunters vader Celle. Hij heeft autoriteit, er wordt naar hem geluisterd en bij afwezigheid van een vader/grootvader is hij de man in huis, ook al zint dat zijn broer Lowie misschien niet altijd. Celle is brutaal en plat, een man die na enkele glazen alcohol verandert in een beest, respectloos tegenover alles en iedereen, soms een woesteling en een dictator, maar soms ook teder en intelligent, zoals in een prachtige scène met zijn zoontje net voor het slapengaan. Van Groeningen weet overigens op een onnavolgbare manier voordeel te halen uit de opeenvolging van dramatische en gewelddadige/humoristische scènes, liefst in dié volgorde. Gilda De Bal heeft een kleinere rol als moeder/grootmoeder Meetje die op haar oude dag met vier zoons opgescheept zit: ze zijn ooit allemaal uitgevlogen, maar met gebroken vleugels teruggekeerd. Met weinig middelen maakt ze van het personage een indrukwekkende figuur, want Meetje is dan wel klein en fragiel, maar van haar vier dronkenlappen is ze niet bang. Voor Gilda De Bal (Stille Waters, 2002 en De Rodenburgs, 2009) is de rol van het volkse Meetje niet evident, maar ze aarzelt geen moment en maakt een zeer geloofwaardige beurt. Wouter Hendrickx, Johan Heldenbergh en Bert Haelvoet, Celles jongere broers, maken een uitstekende indruk, al had het allemaal iets minder luidruchtig en vulgair mogen zijn.

 

Over de beeldkwaliteit kunnen we kort zijn: die is uitstekend, ook al verandert het licht soms plotseling wegens een handheldcamera die je niet altijd helemaal onder controle hebt en geïmproviseerde situaties die niet altijd te voorzien zijn. De print is evenwel vrij van ongerechtigheden en beschadigingen. Dit soort film smeekt natuurlijk om een stevige geluidstrack en die is dan ook voorhanden onder de vorm van een Dolby Digital 5.1- én een DTS 5.1-track, waarbij het verschil qua prestatievermogen zeer klein is wegens heel veel en voldoende herrie. Om het verschil echt te merken moet je het geluid al via een homecinemasysteem kunnen sturen. Voor wie geen Aalsts dialect (Meers, eigenlijk) verstaat, is er gelukkig een Nederlands ondertitelingspoor en wié wel het gebruikte dialect verstaat, die heeft beslist ook moeite met de geluidstrack op momenten dat de hele bende Strobbes door elkaar praat, of liever: roept en brult. Voor blinden en slechtzienden is er een speciale audiotrack toegevoegd.

 

Het extra materiaal is gecombineerd met een zeer lang Interview met Regisseur Felix Van Groeningen over alle mogelijke aspecten van de film, de voorbereiding, de casting, de improvisaties, het decor, de locaties, de kleren en de eightieslook, etc., onder de noemer Van Boek tot Film. Jammer genoeg is het materiaal opgedeeld in een eindeloze rij korte fragmenten in plaats van het tot één lange documentaire (van ruim een uur) te monteren. Voor wie er niet genoeg van kan krijgen is er ook nog een wat modderige Audiocommentaar van Cast en Crew.

 

We laten in het midden of De Helaasheid Der Dingen de hype waard is die destijds door de filmmaatschappij en de media zijn gecreëerd. Het evenwicht tussen drama en anekdote is soms ver zoek en wellicht staat niet iedereen open voor de vloed van zuip- en braspartijen die na een tijdje een zekere vermoeidheid in de hand werken. De dramatische kern van de film is evenwel ontroerend en wordt gecombineerd met uitstekende vertolkingen, een prima visuele omkadering en registratie en een vinnige montage. De aandoenlijke eindscène is bovendien een prima vinding van een regisseur die een voorliefde schijnt te hebben voor de zelfkant van de maatschappij, maar die gelukkig niet bang is om ook vertederend uit de hoek te komen.