Een team ontmijners van het Amerikaanse leger in Irak verliest zijn bomexpert tijdens een opruimingsactie in Bagdad. Omdat het van op een afstand bestuurde robotwagentje z’n lading verloor, beslootde soldaat om ze eigenhandig ter plekke te brengen, waarop de vermeende bommenlegger vanuit een belendend pand z’n eigen midden op straat verstopte springtuig tot ontploffing bracht met z’n mobieltje. Sergeant First Class William James (Jeremy Renner) die zijn sporen in Afghanistan heeft verdiend, wordt aan het team toegevoegd voor de resterende 39 opdrachtdagen alvorens de ploeg definitief afzwaait. Maar de nieuwe heeft het niet op haperende robotwagentjes begrepen en tijdens de eerstvolgende missie laat hij zich in een beschermend pak hijsen om het ontstekingsmechanisme te gaan verwijderen. Z’n collega’s, met aan het hoofd sergeant JT Sanborn (Anthony Mackie), houden ondertussen de onmiddellijke omgeving onder schot om hun makker te beschermen tegen snipers, maar ze vinden James’ manier van werken gevaarlijk en roekeloos. Op de legerbasis komt het tot een confrontatie, doch de nieuwe bomexpert is niet onder de indruk van de argumenten van zijn veiligheidssergeant. JT Sanborn doet er alles aan om de opdrachten veilig en volgens het boekje te laten verlopen, want geen van zijn makkers wil immers tussen vier planken naar huis teruggestuurd worden, vooral niet nu hun opdracht van 365 dagen er bijna opzit; maar Sergeant William James is duidelijk uit ander hout gesneden en bemoeilijkt hun taak en het ziet er niet naar uit dat hij gauw van mening zal veranderen.

 

Regisseur Kathryn Bigelow en auteur Mark Boal (In The Valley Of Elah, 2007) weten uitstekend waarmee ze bezig zijn in The Hurt Locker. In 124 minuten persen ze alles wat de toeschouwer/kijker moet toelaten om in het hoofd van Sergeant William James te kijken en er het alibi te vinden voor zijn onverschrokkenheid en vastberadenheid, want angst schijnt deze kleine, blonde Amerikaan niet te kennen: hij is een expert, hij weet hoe je bommen onschadelijk maakt en in de huisvlijt van de terroristen herkent hij hun manier van doen en zijn, waardoor hij hun gedachtegang kan reconstrueren en het gevaar herkent nog voor hij het zand heeft verwijderd en de springstof opgegraven. De bommenmakers staan hem van op een afstand gespannen te observeren in de ramen van de flats in de omgeving. Gebiologeerd kijken ze wellicht toe en krijgen respect voor zijn moed en koelbloedigheid, waardoor ze de druk op de knop uitstellen, want ze willen weten hoe dit afloopt. Ondertussen spuwt William James’ hoofdtelefoon mededelingen van JT Sanborn, z’n bewaarengel. Die maant hem tot voorzichtigheid, beveelt een collega om een man met een cameraatje in het oog te houden en dekking te zoeken als op het balkonnetje van de nabijgelegen moskee drie mannen verschijnen. Ondertussen stapt James rustig op z’n doel af, een onschuldig lijkend heuveltje in het zand midden op straat, nog maar 10 meter van hem verwijderd. De kijker hoort z’n ademhaling, kijkt naar de wereld zoals híj die ziet vanuit z’n kogelvrije pak met stevige helm en breed kijkglas. Eén keer staat hij oog in oog met de bommenlegger, maar hij laat de man in een steegje verdwijnen: niet híj is het doel, maar wat hij achterliet om onschuldige mensenlevens om te brengen…

 

Auteur/scenarist Mark Boal was in 2004 embedded journalist bij de U.S. Army EOD (Explosive Ordnance Disposal) en die ondervinding was van groot belang voor het geloofwaardigheidgehalte van zijn verhaal over The Hurt Locker. Het materiaal in de film steunt maar gedeeltelijk op z’n eigen ervaringen uit die tijd, doch die zijn essentieel voor de sfeer en de timing van de gebeurtenissen. Zo horen, zien en voelen we voor het eerst in een dergelijke film de gigantische spanning tijdens een opruimingsoperatie, de stress van een peloton dat zich omringd voelt door alleen maar vijanden en scherpschutters, en de angst om dood te gaan of een collega te verliezen. Daarmee is Sergeant William James niet bezig. Omdat JT Sanborns gekwebbel hem afleidt van de essentie, gooit hij z’n hoofdtelefoon in het zand en gebruikt nog alleen zijn microfoontje om hém te informeren over de voortgang van zijn opdracht op de plaats delict. Gespannen peutert hij aan de gele en rode draadjes en vergeet wat er om hem heen gebeurt. Sergeant William James is geen held, niet in de ogen van regisseur Bigelow en ook niet in die van de kijker, daarvoor is z’n keuze té waanzinnig. Waarom riskeert iemand voortdurend z’n leven terwijl hij er maar ééntje heeft, voor een zaak die de zijne niet is en schijnbaar evenmin om patriottische redenen? Volgens Mark Boal wilde hij in The Hurt Locker vooral het eerlijke engagement en de toegewijdheid van de betrokkenen tonen en hun wil om het beste te maken van een totaal verknalde situatie.

 

Regisseur Kathryn Bigelow gaat evenwel een stap verder, want haar is het niet te doen om een held of een antiheld, een avonturier of een onverantwoorde waaghals. Zonder veel uitleg of dialoog toont ze de kijker hoe tijdens die zeer gevaarlijke momenten de adrenaline door Sergeant First Class William James’ aders stroomt, hoe hij geniet van deze lichamelijke extase, een uniek psychologisch orgasme zoals bij een rockartiest voor een publiek van 100.000 joelende fans of een astronaut die als eerste mens voet op de maan zet. Dáárvoor doet Sergeant William James het, keer op keer en telkens opnieuw en achteraf ligt hij heerlijk ontspannen op z’n harde bed, rokend, nagenietend, voldaan.

 

Ondanks ronkende namen zoals Guy Pearce en Ralph Fiennes in de cast, gaan Jeremy Renner (sergeant William James) en Anthony Mackie (sergeant JT Sanborn) met de eer strijken. Renner houdt z’n collega’s, de camera én de kijker op een zekere afstand. Hij is geen prater en ook geen man van grote gebaren. Hij is vooral een doener en hij doet het voor zichzelf, om zichzelf te bewijzen als bomexpert en uiteraard voor de kick. De fragmenten waarin hij meticuleus de terroristenbommen bestudeert en de draadjes losknipt die hem scheiden van een weinig spectaculaire dood, ze zijn on-waar-schijn-lijk spannend en bij momenten zelfs bloedstollend. Regisseur Bigelow filmt het bijna uitsluitend met close-ups zodat de kijker zich als het ware in de actie bevindt, zoals die keer dat Sergeant William James een Iraakse man van een lading springstof moet bevrijden. De timer staat op minder dan drie minuten en de sloten waarmee de ladingen vastgeketend zijn aan de onfortuinlijke familievader zijn van hard staal. De knipschaar die JT Sanborn hem vanuit de Humvee brengt is niet krachtig genoeg om de sloten te breken. Ondertussen staat de timer op minder dan driekwart minuut... Anthony Mackie (JT Sanborn) ervaart de kijker als de eeuwige bullebak en hoewel hij in een lagere hiërarchische positie staat t.o.v. William James, neemt hij z’n taak heel ernstig en deinst hij er niet voor terug hem op z’n kop te geven of een ferme klap te verkopen: hij verafschuwt dit soort blank uitschot.

 

Dat Sergeant William James zijn Iraakse avontuur zal overleven, is nauwelijks een verrassing, maar daarmee is zijn verhaal niet af. Zonder van The Hurt Locker een melodrama te maken, kijkt Kathryn Bigelow naar wat er met hem gebeurt na z’n diensttijd en daarvoor steunt ze op andere ervaringen, op die van veteranen, mannen die naar huis terugkeren na een lange periode van geweld, gevaar en angst en van de ene op de andere dag een rustig bestaan moeten gaan leiden als familievader of kantoorslaaf.

 

The Hurt Locker is geschoten als een echte actiefilm, zonder rekening te houden met ingewikkelde poespas omtrent lichtinval of geluidskwaliteit. De camera ligt meestal op de schouder en zit de acteurs heel dicht op de huid. De beemden schokken af en toe, soms draait de camera helemaal de foute kant op (tijdens de explosies) of valt het beeld even uit en krijgen we ruis in de plaats, alsof we naar een spannende documentaire of live verslaggeving zitten te kijken. De tinten zijn bijgevolg niet kleurvat en de lichtintensiteit schommelt meer dan eens. Maar het versterkt het effect alsof we op de eerste rij zitten tijdens een reek zeer gevaarlijke opdrachten, terwijl we toch niet zelf in gevaar zijn. Zoveel intenser qua sfeer, brutaler qua verhaallijn en avontuurlijker qua speelstijl dan het brave Avatar dat iedereen voor onoverwinnelijk hield. Er bestaan nog wonderen, zelfs in Hollywood. De kwaliteit van het materiaal is uitstekend – voor zover dat hier van belang zou zijn - zonder ongerechtigheden of storende digitale fouten. Het zwart-witniveau is meestal in orde en de details zijn goed. Marco Beltrami (The Three Burials Of Melquiades Estrada, 2005) en Buck Sanders (3:10 To Yuma, 2007) leveren de muziekscore, maar de veelzijdige soundtrack wordt vooral gedomineerd door de achtergrondgeluiden in een bedrijvige en onrustige stad en door de zenuwslopende communicatie tussen soldaten van eenzelfde patrouille. De ontploffingen doen de kamer uiteraard daveren, maar onheilspellender zijn vaak de stiltes.

 

Geen

 

The Hurt Locker van regisseur Katryn Bigelow gaf concurrent Avatar (2009) van haar ex-partner James Cameron het nakijken op de Oscar-uitreiking van 2010. Bigelow ging met 6 beeldjes naar huis (van 9 nominaties), o.a. voor beste film en beste regie, terwijl Cameron slechts drie van de 9 nominaties kon verzilveren (o.a. voor special effects), een terechte keuze voor een snoeiharde actiefilm met ballen die geen moment verveelt en die tot op het laatste ogenblik spannend blijft. Jammer genoeg geen extra’s op deze disk, maar gezien de zeer zachte prijs nemen we dat er maar al te graag bij. Kopeu…!