FILM
De jaren zestig worden op filmisch vlak altijd geassocieerd met Easy Rider. Wat vreemd is, want toen die film de bioscopen haalde, zaten we al bijna in de jaren zeventig. Bovendien focust de prent van Dennis Hopper louter op één, weliswaar prominente, subcultuur, zodat je bezwaarlijk kan zeggen dat Easy Rider een representatief beeld geeft van het decennium. Veel emblematischer voor de sixties is op dat vlak The Graduate. Hierin dissecteert cineast Mike Nichols niet louter de jongerencultuur, maar de jongerenattitude. Hoofdpersonage Benjamin Braddock is doodsbenauwd nadat hij zijn studies beëindigd heeft: hij moet niet alleen voor zichzelf uitmaken welke richting hij met zijn carrière uit wil, maar kampt ook met sociale druk om tegelijkertijd een goede vrouw te vinden én zijn jeugdigheid via losbandige uitspattingen te uiten. En Benjamin besluiteloosheid en uitzichtloosheid zijn uiteraard ook een metafoor voor de Vietnam-generatie.

Een psycholoog zou een vette kluif hebben aan alles wat zich in The Graduate afspeelt, maar zwaarwichtig wordt de prent gelukkig nooit. Het scenario van Buck Henry en Calder Willingham bekijkt de overspelige relatie die de onervaren Ben begint met de seksuele verleidster Mrs. Robinson immers bijna als een farce. Ze spelen naar hartelust met Bens nerveuze naïviteit en contrasteren die met de predatoriale zelfzekerheid van Mrs. Robinson. Het boeken van de eerste nacht in een hotelkamer kon zo uit een tienersitcom komen, maar de kracht van The Graduate zit in het feit dat de film niet blijft hangen in de gemakkelijke grol. De prent evolueert langzaam van vrijblijvendheid naar obsessie: wanneer Ben een date heeft met Mrs. Robinsons dochter Elaine, reageert de moeder gepikeerd en brengt ze een bal aan het rollen die Bens groei als karakter onvergetelijke vormen doet aannemen.

Niet alleen het scenario is daarvoor verantwoordelijk, maar ook de acteurs. Dustin Hoffman, in zijn eerste grote rol, dobbert in lange segmenten doelloos door de film. Hij verpersoonlijkt prima de besluiteloosheid van Ben Braddock zonder hem daarbij af te schilderen als een dommerik of een luiaard. Naarmate de film vordert, leren we dankzij kleine nuances in Hoffmans performance (meest opvallend in een gebogen rug die steeds rechter gaat staan) de ware passies van het hoofdpersonage kennen. Anne Bancroft is veel directer als Mrs. Robinson. Vanaf de eerste minuut positioneert ze zich als een seksueel roofdier dat zich doelbewust op één prooi richt. Bancroft was amper 6 jaar ouder dan Hoffman, maar door haar fenomenale vertolking blijft de relatie tussen een jongeman en een oudere vrouw geloofwaardig. Het derde hoofdpersonage duikt pas na ruim halfweg op in The Graduate. De eerste keer dat we Elaine ontmoeten, lijkt ze wel een kopie van de Ben uit het begin van de prent, maar achter haar naïviteit schuilt een veel grotere daadkracht. Katharine Ross mag qua aantal minuten op het scherm dan wel beperkt zijn, het is meteen duidelijk waarom Ben op haar valt, zodat zij uiteindelijk het hart van de film genoemd mag worden.

Het kleine aantal personages had The Graduate de air van een veredeld toneelstuk kunnen geven, maar daar steken cineast Nichols en zijn cameraman Don Surtees een stokje voor. Het duo maakte immers een van de visueel meest ingenieuze en vernieuwende films van de notoir op veilig spelende jaren zestig. Zo wordt de benauwdheid van de protagonist gevat in een overdaad van close-ups, waardoor Ben steeds gevangen lijkt in het widescreenkader. Het feit dat hij maar niet vooruitgaat in het leven, wordt dan weer gevisualiseerd door zoomlenzen die grote afstanden dicht opeen drukken. Zeker in het begin van de film stouwt Nichols bovendien de hoeken van het scherm vol met kleuren die schril afsteken tegen Bens muisgrijze pak. Een ander terugkerend motief is water als symbool voor dreigende psychologische verdrinking, nergens meer hilarisch dan in een klassiek geworden duikerspakscène.

Een ander essentieel ingrediënt voor het succes van The Graduate is de montage. Het tempo van de prent is allesbehalve rechtlijnig, met veel aandacht voor en weinig evolutie in de affaire tussen Ben en Mrs. Robinson, maar heel wat minder tijd voor de achtbaan van emoties en ontwikkelingen eenmaal Elaine aan de cast wordt toegevoegd. Het is daarom de verdienste van Monteur Sam O'Steene dat hij de prent alsnog als een coherent, vloeiend geheel weet af te werken, waarbij iedere knip de plot en de karakterontwikkeling voorthelpt. Hij is ook innovatief, o.a. in zeer korte flashes van een naakte Mrs. Robinson (zoals gezien door de angstige Ben) en in een fantastische cut waarin Ben eerst op een luchtmatras glijdt, maar vervolgens bovenop zijn minnares belandt.

Alles in The Graduate is bijgevolg op topniveau, maar wat de film dateert (en daardoor een beetje minder tijdloos maakt) is vreemd genoeg datgene waarvoor de prent het meest bekend is: de muziek. De songs van Simon en Garfunkel worden spaars gebruikt in de film, maar als ze er zijn, is het om lange montagesequenties op te luisteren. De kracht van Mrs. Robinson en Sound of Silence als muzikale stukken blijft overeind, maar ze injecteren The Graduate ook met een oubolligheid en hippie-achtige sfeer die voor een modern publiek niet even gemakkelijk te slikken zal zijn. En dat terwijl The Graduate qua thematiek, beeldvoering, acteerprestaties en montage - mocht de prent vandaag gemaakt worden - nog steeds geprezen zou worden voor zijn modernisme en het accuraat meten van de pols van de samenleving.

BEELD EN GELUID
Waarschijnlijk heeft The Graduate er nooit beter uitgezien voor de kijker sinds de eerste bioscoopvertoning in 1967. Het meest in het oog springt de kleurenweergave, die je hoeken van het beeld doet ontdekken die eerder zelden opvielen. Ook de scherpte en het contrast zijn dik in orde: in het handvol duistere scènes is het steeds duidelijk wat in de achtergrond gebeurt. Grain blijft weliswaar aanwezig en ook alle printbeschadigingen zijn niet volledig weggewerkt, maar dat is muggenziften op een uitstekende transfer. De soundtrack staat op de Blu-ray in de vorm van een degelijk DTS-MA surroundspoor dat een goed evenwicht vindt tussen de muziek en de dialogen.

EXTRA'S
Op het eerste gezicht staan er heel wat leuke extra's op de schijf, maar nadere inspectie legt toch teleurstelling bloot. Het Audiocommentaar van de Duitse professor Thomas Koebner (Engels ondertiteld) blijkt iets te academisch om echt te kunnen boeien. The Graduate at 25 (22 min.) dateert uit 1992 en laat belangrijke cast- en crewleden aan het woord, maar de docu komt nogal gedateerd over. In The Graduate - Looking Back (13 min.) blikt filmmaker Michael Muszlak terug op de socio-politieke context van de film, terwijl de professor uit het babbelspoor weer opduikt in een Scene Analysis (13 min.) van een viertal sequenties. A Meeting with Charles Webb (20 min.) laat de auteur van het boek waarop het script zich baseerde aan het woord en About the Music (8 min.) behandelt doodsaai de muziek van Simon & Garfunkel. Ten slotte bevat de schijf een Trailer die veel te veel info prijsgeeft en een Song Selection die bestaat uit 4 filmfragmenten. In het bijgesloten boekje kan je een essay van Marc Webb lezen, de regisseur van (500) Days Of Summer en van de volgende Spider-Man-film.

CONCLUSIE
The Graduate oogt anno 2010 nog even fris en vernieuwend als meer dan 40 jaar geleden. Het verhaal van jeugdige besluiteloosheid beklijft dankzij een uitgekiende regie en cameravoering, een gevat komisch script en legendarische vertolkingen. Beeld en geluid halen een prima niveau op de disk, maar de bonussectie is wel kwantitatief impressionant, maar niet kwalitatief.