In de extra Exploring The Tree Of Life noemt de producer deze film een opus over het leven en de natuur. Klinkt goed, maar misschien ook een beetje saai en vooral ambitieus voor een bioscoopfilm met in de hoofdrol Brad Pitt? Enfin, in Cannes was er in het voorjaar 2011 heel wat te doen over The Tree of Life, want aficionados en critici waren het grondig oneens over de kwaliteiten van de prent. Uiteindelijk ging de film aan de haal met de Palme d’Or ten nadele van de gedoodverfde winnaar Le Gamin Au Vélo (2011) van de Waals broertjes Dardenne. Of die erkenning terecht is laten hier nog even in het midden, maar ze heeft Terrence Malicks film wel in het centrum van de aandacht geplaatst en wellicht de boxoffice beïnvloed.
 

 

Ambitieus is The Tree Of Life in elk geval, want terwijl Malick een microportret schildert van een normaal gezin met drie zoontjes in een provinciestadje in Texas in de jaren vijftig, voelt hij zich ook geroepen om een macrovoorstelling te geven over het ontstaan van het heelal, een soort 2001: A Space Odyssey (1968) voor de 21ste eeuw waarin kosmische fenomenen en de wonderen van de aardse natuur – een kruising tussen natuurfilms van Sir Richard Attenboroughs en documentaires à la Stephen Hawkins - een plaatsje krijgen, inclusief de dinosauriërs en het gigantische rotsblok dat miljoenen jaren geleden in de buurt van Mexico in zee stortte en hun soort definitief wegveegde. Het bijvoeglijk naamwoord esoterisch is nooit ver uit de buurt en naargelang de film vordert steken steeds meer religieuze symbolen en connotaties de kop op, waarin de EO of gewoon de pastoor op z’n preekstoel door de bank genomen zoveel beter zijn dan regisseur Terrence Malick. Maar toegegeven: het leidt allemaal tot een veelzijdig kijkstuk met bij momenten adembenemend beeldmateriaal. Doch het spektakel werkt langdradigheid en zelfs verveling in de hand en leidt de toeschouwer af van het in se interessante scenario en bovendien zijn de opnamen over het heelal en het leven op aarde niet de enige sequenties die voor verwarring zorgen, want Malick grossiert ook nog in massa’s flashbacks over het hoofdpersonage en impressionistische, zij het vaak bloedmooie droomfragmenten voorzien van een commentaarstem die voortdurend wijze of op z’n minst semireligieuze mededelingen doet. Als ze in de mond van de 10-jarige Jack worden gelegd, lijken ze overigens heel dikwijls te moeilijk en te geavanceerd voor een kereltje van die leeftijd.

 

 

Het verhaal dan: O’Brien (Brad Pitt) woont met z’n jonge goeduitziende en beminnelijke echtgenote (Jessica Chastain) en hun drie kinderen in een middelgrote woning in een groene wijk in een stadje in Texas. Zij is huisvrouw, hij is een klassiek geschoold muzikant van opleiding (piano en orgel), maar verdient de kost met een saaie kantoorbaan. Op z’n vijfendertigste voelt hij zich mislukt. De American dream over rijk en succesvol worden of zijn is er voor O’Brien niet bij en de toekomst ziet er allerminst rooskleurig uit. Bijgevolg is de voormalige marineofficier boos, wrokkig en nukkig en werkt hij z’n frustratie uit op z’n gezin, met name op de oudste, op de eerder mistroostige Jack. Maar ook de jongere kereltjes hebben het moeilijk met hun strenge en vaak norse vader die wil aangesproken worden met vader i.p.v. papa en die eist dat elk yes gevolgd wordt door een sir: yes, sir. Was hij maar nooit geboren, ging hij maar dood, het zijn gedachten die regelmatig door hun hoofd spoelen. O’Briens echtgenote ziet het met toenemend verdriet gebeuren. Ze probeert de jongens zoveel mogelijk te troosten, maar haar man schrikt er niet voor terug om geweld te gebruiken tegen z’n kinderen of ze op te sluiten. Zelf ontsnapt ze op een keer op het nippertje aan een paar flinke klappen.

 

In het begin van de film – kort na de begrafenis van één van de zoontjes dat is verdronken in een meertje – introduceert Terrence Malick de stem van de moederfiguur om het rouwproces te verwoorden. Later neemt Jack het commentaar voor hun rekening (Sean Penn als de volwassen Jack dient louter als versiering) en zien we de succesvolle dertiger Jack O’Brien op z’n kantoor terwijl hij mijmert over z’n niet zo gelukkige jeugd in Texas. Jammer genoeg wordt het verband tussen de jonge en de volwassen Jack pas veel later in de film gelegd en zijn er inzake de ontwikkeling en afhandeling van die verhaallijn niet de beste keuzes gemaakt. Uiteindelijk zal de volwassen Jack zich met zijn jongere ik en zelfs met z’n vader verzoenen, maar wegens de manier waarop die scène is geconstrueerd is er opnieuw sprake van een weinig realistische, quasi esoterische aanpak die besloten wordt met iets wat lijkt op de ondergang van het heelal.
 

 

Mocht u liefhebber zijn van een triootje filmgeschiedenis (Attenborough-Kubrick-Malick) dan zal The Tree Of Life u zeker bevallen. De esoterisch-impressionistische en religieuze setting zal beslist hier en daar een toeschouwer/kijker bekoren en het prachtige beeldmateriaal draagt op zijn beurt een steentje bij. Bovendien zijn de acteerprestaties goed, met Jessica Chastain als publiekslieveling en de jonge Jack O’Brien en z’n jongere broertje als emotionele zoethoudertjes, maar van een film die voor driekwart op mooie beelden en prachtig geluid steunt, mag je niet verwachten dat er sprake is van een beklijvende karakteruitdieping. Vooral Bratt Pitt zit in een ondankbare rol als bullebak en macho en hij kan de kijker nooit op z’n hand krijgen, laat staan boeien voor z’n personage. The Tree Of Life is finaal een groots opgezet en pretentieus opus dat visueel overtuigt, maar inhoudelijk de bal flink misslaat.
 

 

De opnamen van het gezinnetje O’Brien zijn bewust een beetje kleurloos gehouden met een voorkeur voor donkere en minder opvallende tinten, kwestie van de aandacht van de toeschouwer niet af te leiden, aldus de verantwoordelijke van de afdeling kostumering. Het beeld is vooral lichtjes ontkleurd om de sfeer van de jaren vijftig des te beter weer te geven. De natuurbeelden en de trucages die verband houden met het heelal zijn in tegenstelling fel van kleur, met prachtige overvloeiers en wit licht voor de opkomende zon. Mooier kan de Hubble ze nauwelijks maken. Het geluid (in 5.1) is vooral tijdens de speciale effecten indrukwekkend (uitbarstingen van vulkanen en erupties op de zon) en stroomt via alle kanalen de huiskamer in.

Er is een Originele Bioscooptrailer, gevolgd door de documentaire Exploring The Tree Of Life (ruim 25 min.) waarin het productieteam, de acteurs en de producer de loftrompet steken over Malicks The Tree Of Life, maar waarin ze ook toegeven dat het om een atypische bioscoopfilm gaat waarvoor een minimaal inlevingsvermogen en een zekere esoterische en religieuze gevoeligheid basisvoorwaarden zijn. In een tijd van voortschrijdende individualisering, hedonisme en vereenzaming is er beslist een markt voor films met een warme boodschap.

 

 

Ambitieus, pretentieus, maar wellicht bloedeerlijk bedoeld, met die woorden is de visueel mooie film The Tree Of Life van regisseur Terrence Malick nog het best te omschrijven. Als u voorstander bent van een zuinige, rechtlijnige en ongecompliceerde vertelling zonder al te veel poespas, eentje waarin karakteruitdieping en dramatisering voorrang krijgen op vorm en aankleding, dan laat u deze dvd beter links liggen, want Terrence Malick heeft ruim 138 minuten nodig om een verhaal te vertellen dat zich in se binnen de tijdspanne van een normale bioscoopfilm (80 à 90 minuten) af kan spelen. Visueel is The Tree Of Life een indrukwekkend en gedurfd spektakel met personages die evenwel op een zekere afstand blijven en een voortgang die regelmatig wordt onderbroken voor natuuropnamen en speciale effecten die eigenlijk nauwelijks wat toevoegen, maar eerder een filosofisch en semireligieus kader scheppen waarin beslist niet iedereen zich zal herkennen.