FILM
Alex de la Iglesia maakt al zo'n twinitig jaar films en in die periode is hij steeds hondstrouw gebleven aan zijn passie voor pulpverhalen. Wie denkt dat zijn afrekening met het fascistische regime van generaal Franco in Spanje op dat vlak een kentering betekent, komt dan ook bedrogen uit. Balada Triste de Trompeta bevat weliswaar een historisch perspectief dat eerdere De la Iglesia-films vaak missen, maar je hoeft maar naar de begingeneriek te kijken om te zien wat de cineast écht wil bereiken. In die generiek monteert hij archiefbeelden van Franco's leger tussen groteske shots van Hollywood-monsters en fragmenten uit films als Cannibal Holocaust. Subtiel is het niet, maar de boodschap komt kristalhelder over: er schuilt een monster in elk van ons dat rustig zijn tijd afwacht tot dIe rijp is om chaos te laten gedijen.

Ook de protagonisten van Balada Triste de Trompeta beseffen dat. Tijdens hun eerste ontmoeting, in 1973, erkennen immers zowel Javier als Sergio dat clown worden hun enige optie was. Het enige alternatief is moordenaar worden. Javier, de trieste clown, is van de twee het meest getraumatiseerd: hij was als kind getuige van een bloedige clash tussen het Spaanse leger en de rebellen van Franco. Sergio, de lachende clown, gaat dan weer gebukt onder een drankverslaving en woedeaanvallen. Wanneer Javier verliefd wordt op trapezeartieste Natalia, het liefje van Sergio, ontspint zich een barokke, gruwelijke driehoeksrelatie, die opgaat in de terreurgolf die Spanje op dat moment teistert.

Je moet het Alex de la Iglesia nageven: weinigen zouden zo geloofwaardig het verhaal van een stel moorddadige clowns kunnen verweven met reële feiten uit de rebellie tegen Franco. Nu ja, geloofwaardig... de makers hebben nooit de intentie om een waarheidsgetrouwe weergave op het scherm te brengen. Balada Triste de Trompeta verschilt op dat vlak wezenlijk van het soortgelijke El Laberinto del Fauno. Ook al omdat de fantasie waarin de protagonisten afglijden gestoeld is op afgunst en wraak. Dat levert beelden op die ik nog nooit eerder zag in een film: een clown die zich met een machete een weg baant door een vijandig leger, een man die zijn door zuur uitgebeten gezicht bewerkt met een warm strijkijzer en een groteske schietpartij in een snackbar. De la Iglesia beseft ten volle dat zijn oog voor verbluffende visuele actie zijn kracht is, waardoor het verhaal niet volledig uit de verf komt, maar dat stoort niet, zelfs met een schokkerige montage die af en toe het ritme volledig uit de film haalt. Wellicht was dat ook de bedoeling van de cineast, want het komt de sfeer van onvoorspelbare chaos die hij nastreeft enkel ten goede.

Het laat zich raden dat ook de acteurs zich aan dit hogere doel moeten conformeren. De kijker krijgt bijgevolg uitvergrote karakters te zien die niet zouden misstaan in een macabere versie van een comedia dell'arte. Als Javier begint Carlos Areces als een angstige dikkerd die geen risico's neemt, maar hij evolueert tot een angstaanjagende wraakengel. Antonio de la Torre (Sergio) legt min of meer de omgekeerde weg af: hij gaat van een zelfzeker, arrogant alfamannetje naar een misvormd, nostalgisch monster. Nodeloos te zeggen dat de confrontatie tussen beide personages vonken oplevert! De derde hond in het kegelspel is Carolina Bang die je nog het best kan omschrijven als een masochistische nymfomane die het kiezen verleerd is. De rest van de eclectische cast vertolkt zelfdestructieve stuntmotorrijders, sadistische generaals en edele circusdirecteurs. De chemie tussen dit zootje ongeregeld verleent diepgang aan personages die vooral omwille van hun Jeroen Bosch-achtige effect gecreëerd zijn door de cineast.

Terwijl de film zich voor je ogen ontspoelt, groeit de interne tweedracht over hoe Balada Triste de Trompeta de filmgeschiedenis zal ingaan. Als een meesterlijke, visuele parodie op de cultuur van geweld en wraak of als een wisselvallige genre-oefening overgoten met de pseudo-gravitas van een politieke boodschap? De waarheid ligt grotendeels in het midden, maar in de laatste minuut schudt Alex de la Iglesia nog een epiloog uit de mouw die de balans stevig naar de eerste optie doet overhellen. in die slotminuut vat de cineast alles wat voorafging treffend samen door een breed glimlachende clown tegenover een huilende paljas te zetten, terwijl beiden omringd worden door de chaos en de dood die hun rivaliteit teweegbracht. Over een film die de meningen zal verdelen, kan ik in ieder geval concluderen dat de ontknoping de meest beklijvende is die ik in 2011 zag.

BEELD EN GELUID
Voor een film die zoveel visueel spektakel biedt, is het jammer dat de beeldtransfer de grandeur ervan geen recht aandoet. Scherpte blijkt bijv. een groot probleem in veel scènes, terwijl de kleurenweergave te weinig contrasten bevat. De zwartniveaus zijn evenmin topklasse, ook al is de print vrij van beschadigingen en digitale artefacten. De soundtrack maakt voortdurend gebruik van alle boxen, maar mist de punch die dit extraverte verhaal vereist.

EXTRA'S
Veel extra's bevat de schijf helaas niet. Gelukkig is het Interview met Alex de la Iglesia (24 min.) wel interessant. Het gesprek is opgenomen op het Brusselse Festival van de Fantastische Film en laat zowel de cineast als (kort) hoofdrolspeelster Carolina Bang aan het woord over niet alleen deze film, maar ook de carrière en de passies van De la Iglesia. Daarnaast bevat de schijf Trailers voor Balada Triste de Trompeta en nog drie andere films.

CONCLUSIE
Balada Triste de Trompeta is niet de beste film van het voorbije jaar, maar het is in ieder geval de meest intrigerende en visueel een van de meest verbluffende. De combinatie tussen groteske clowns en een geschiedenis van het Franco-regime werkt niet altijd, maar de intense vertolkingen en de gruwelijke beelden houden je aan de buis gekluisterd. Beeld en geluid halen geen topniveau op deze release en ook de bonussectie is karig gevuld.