SERIE
Na de apocalyptische taferelen op het einde van het derde seizoen nemen Buffy en haar vrienden een nieuwe start op de universiteit van Sunnydale. Het vierde seizoen staat dan ook volledig in het teken van de aanpassing aan een nieuwe wereld en alle valkuilen die komen kijken bij het zetten van de eerste stappen aan de universiteit. Buffy The Vampire Slayer was altijd al op zijn best wanneer de serie de koppeling maakte tussen het echte leven en de fantastisiewereld vol monsters en demonen, en in de eerste zes afleveringen gebeurt dat continu. Thema's die aan bod komen zijn onder meer faalangst, onenightstands en alcoholmisbruik. De schrijvers vinden meestal het juiste evenwicht tussen moralisme en entertainment, hoewel ze in de aflevering Beer Bad op spectaculaire wijze falen op dat vlak: deze aflevering slaat de boodschap er met een mokerhamer in en geniet terecht de reputatie een van de slechtste afleveringen te zijn uit niet enkel de vierde reeks, maar uit alle seizoenen van Buffy The Vampire Slayer.

Pas in episode 7 komen we écht te weten wie de 'big bad' van dit seizoen zal zijn. Geen almachtige vampier of een demonische burgemeester ditmaal, maar een militair initiatief dat de kenmerken van 'wezens van de nacht' wil gebruiken om een supersoldaat in elkaar te boksen. Bij het Initiatief werkt ook Riley, die zal uitgroeien tot de nieuwe vlam van Buffy. De wisselwerking tussen enerzijds deze openbloeiende romance en anderzijds de bedreiging die het uit de hand lopende militaire initiatief stelt, zorgt voor enkele van de beste afleveringen van de reeks. Het helpt daarbij dat Riley een veel beter match is met Buffy dan Angel dat was in de voorbije seizoenen. Hij is zonder meer de meest geloofwaardige boyfriend die de heroine in zeven jaar Buffy The Vampire Slayer tegen het lijf loopt. Zodra de supersoldaat gecreëerd is, vervalt de reeks weliswaar in voorspelbare actie, maar de toon van de karakterontwikkeling is gezet, wat zou leiden tot wat velen het beste seizoen noemen: de memorabele vijfde reeks.

De nieuwe plek die iedereen van de Scooby Gang moet innemen in zowel de maatschappij als in de vriendenclub vormt niettemin ook in het vierde seizoen een vruchtbare grond voor komische ontwikkelingen en gemeende emotie. Buffy evolueert van de heldin op het einde van seizoen drie naar 'een van de velen' op de studentencampus en ze heeft de volledige 22 afleveringen nodig om haar geknakt vertrouwen weer op te vijzelen. Willow zet grote stappen voorwaarts in hekserij, maar moet ook hartezeer verteren. Xander is dan weer de enige van de Scoobys die niet naar de unief gaat en daardoor een outsiderpositie krijgt. Een soortgelijke opmerking kunnen we maken over mentor Giles, die niet langer bibliothecaris is en met zijn vrije tijd geen blijf weet. Bovendien keren zowel vampier Spike als ex-demon Anya terug, wat de groepsdynamiek nog versterkt. Angel, die een eigen reeks kreeg, heeft slechts een cameo in twee afleveringen.

Maar hoe goed en doordacht de rode draad ook is in het vierde seizoen van Buffy The Vampire Slayer, de serie beklijft vooral dankzij enkele unieke episodes. Met name Hush is een mijlpaal in de Buffy-geschiedenis. Joss Whedon kreeg er zijn eerste Emmy-nominatie voor (die hij helaas niet kon verzilveren). Het concept op zich heeft iets van een gimmick: in de aflevering wordt de stem van alle personages gestolen, zodat de doorgaans schitterende gevatte dialogen (dé kracht van de reeks) achterwege moeten blijven. Maar omdat Whedon de premisse gebruikt als méér dan een gimmick, is de aflevering een triomf en mijn persoonlijke favoriet van alle Buffy-episodes. De schrijver hanteert immers als thema dat de hoofdpersonages allemaal een geheim hebben waarover ze met geen woord willen communiceren. Dat al die geheimen net in een aflevering waarin niet gesproken wordt aan de oppervlakte komen, is een meesterzet die de kijker vanaf de eerste minuut aan de buis gekluisterd houdt. Dat de Gentlemen, de slechteriken van dienst, fantastisch van design zijn, is een bijkomende troef van deze onvergetelijke episode.

Ook de laatste aflevering is speciaal. De hoofdverhaallijn van het seizoen concludeert immers reeds in aflevering 21 (gelukkig, want de 'big bad' blijkt vooral een voorbeeld van campy horror), waardoor episode 22 een one-shot wordt die los staat van zowat alles wat eerder al is gebeurd in het 'Buffyversum'. Xander, Willow, Giles en Buffy zelf komen via een droom in contact met de allereerste 'slayer'. De episode heeft veel weg van een David Lynch-film, vol bizarre connecties en gebeurtenissen die enkel in een droom een zekere logica kunnen hebben. En eenmaal de hoofdbedoeling van de aflevering duidelijk wordt (een brug slaan naar de thema's van het volgende seizoen) kan je als kijker wel leven met dit experiment. Helaas gaan daar een aantal tenenkrommende sequenties aan vooraf, die eerder lijken voort te spruiten uit het brein van een slechte filmstudent (die kleuren:filters! Die flauwe woordspelingen! Die schelletjes kaas!) dan uit de geest van de geniale Joss Whedon.

AFLEVERINGEN
57. The Freshman
Alsof de verhuis naar de universiteitscampus nog geen stress genoeg oplevert voor Buffy, stoot ze ook nog op een zaak van verdwijnende studenten.

58. Living Conditions
De kamergenote van Buffy werkt haar zo op de zenuwen dat ze ervan overtuigd geraakt dat ze een demon is. De rest van de Scoobies vreest echter dat Buffy zelf een probleem heeft.

59. The Harsh Light of Day
Spike is terug in Sunnydale en hij gaat op zoek naar de Heilige Graal van de vampierwereld: een ring die hem onkwetsbaar maakt. Buffy wordt verliefd op een medestudent.

60. Fear Itself
Op Halloween bezoeken Buffy en co een feestje in een studentenhuis. Helaas is het huis bezeten door een kwade geest, die de angsten van alle aanwezigen uitvergroot.

61. Beer Bad
Wanneer vier jongens een met liefdesverdriet kampende Buffy met bier verleiden, gaat ze daar gretig op in. Ze weet echter niet dat de cafébaas een middeltje heeft toegevoeg:d dat hen langzaam naar Neanderthaler-niveau doet afglijden.

62. Wild at Heart
Willow is jaloers omdat Oz gefascineerd is door de zangeres van een rockband. Al snel blijkt waarom dit het geval is: zij is net als Oz een weerwolf, maar dan eentje die er minder ethiek op nahoudt.

63. The Initiative
Spike wordt gevangen genomen en opgesloten in een ondergrondse gevangenis voor demonen en vampiers. Omdat hij vermoedt dat Buffy daar achter zit, gaat hij na zijn ontsnapping achter haar aan.

64. Pangs
Buffy wil de hele Scooby Gang rond de tafel krijgen voor Thanksgiving, maar de geest van een oude Indiaanse stam steekt stokken in de wielen.

65. Something Blue
Willow is nog steeds overstuur door het vertrek van Oz. Ze hoopt dat een toverspreuk haar 'blues' doet verdwijnen. Die heeft echter als neveneffect dat Buffy verliefd wordt op Spike, dat Giles blindt wordt en dat tal van demonen het op Xander gemunt hebben.

66. Hush
De sinistere 'Gentleman' stelen de stem van iedere inwoner van Sunnydale. Dat bemoeilijkt de communicatie tussen Buffy en co voor het bestrijden van deze bedreiging.

67. Doomed
De apocalyps bedreigt voor een zoveelste maal Sunnydale wanneer een trio demonen de Hellemond weer wil openen. Buffy en Riley onderzoeken inmiddels hoe hun uitgekomen geheim hun ontluikende relatie beïnvloedt.

68. A New Man
Giles voelt zich buitengesloten uit de groep en verdrinkt zijn frustratie met de malafide Ethan Rayne. Wanneer hij ontwaakt zit Giles in het lichaam van een gehoornde demon.

69. The I in Team
Buffy en co stellen zich vragen over de echte bedoelingen van het Initiatief omdat er in de demonenwereld geruchten de ronde doen over een mysterieuze 'Area 314'.

70. Goodbye Iowa
Na de dood van professor Walsh breekt er paniek uit bij het Initiatief: wie is het monster Adam en wat is hij van plan? Riley ondergaat de gevolgen van zijn gebrek aan performanceboostende drugs.

71. This Year's Girl
Faith ontwaakt uit haar coma en wil wraak nemen op Buffy. Ze confronteert de Slayer in haar ouderlijke huis en voert haar duistere plan uit met een magisch artefact.

72. Who Are You
Buffy zit gevangen in het lichaam van Faith, maar niemand wil haar geloven. Faith amuseert zich ondertussen te pletter in Buffys lichaam, maar dat maakt al snel plaats voor een identiteitscrisis.

73. Superstar
Telkens de krachten van het Duister zich tegen Sunnydale keren kan je gelukkig op één iemand rekenen: niet Buffy, maar nerd Jonathan, die zich via een magische spreuk tot alom aanbeden übermensch heeft verheven.

74. Where The Wild Things Are
Buffy en Riley kunnen niet genoeg van elkaar krijgen. Hun passie wekt echter geesten tot leven die de fraterniteit in chaos doen afglijden.

75. New Moon Rising
Oz keert terug. Hij lijkt zijn weerwolfgenen eindelijk onder controle te hebben. Tot hij hoort van de relatie tussen Willow en Tara. Dat maakt het beest in hem weer wakker.

76. The Yoko Factor
Adam schakelt Spike in om de spanning tussen de Scoobys uit te buiten en zo Buffy van haar vrienden te isoleren. De sluimerende spanningen die al lang aanwezig waren, komen al snel aan de oppervlakte.

77. Primeval
Het is tijd voor de ultieme confrontatie met Adam. De enige manier om diens plannen voor een nieuw ras van monstermensen te dwarsbomen is het samenbrengen van de krachten van alle Scoobys.

78. Restless
De geest van de allereerste Slayer bezoekt Buffy, Giles, Xander en Willow in hun slaap. Ze is vastbesloten om haar generaties lang overgedragen krachten niet door een vriendenkliek te laten verwateren.

BEELD EN GELUID
Buffy The Vampire Slayer is een serie die zich vaak in het duister afspeelt, dus een goed contrast en prima zwartniveaus zijn onontbeerlijk in de transfer. Helaas knelt net daar het schoentje, waardoor veel van de actie niet eenvoudig te volgen is. Ook de scherpte is niet van topklasse, maar de kleurenweergave scoort een stuk beter. Grain is minimaal aanwezig, net als digitale artefacten, maar beide storen nooit. Het geluid is evenmin van het hoogste niveau. Het stereospoor geeft de dialogen en geluidseffecten prima weer, maar de mix tussen de twee is lang niet altijd optimaal.

EXTRA'S
Wie niet genoeg kan krijgen van Buffy, vindt zeker zijn gading in de vele extra's in deze box. Zo worden zes episodes voorzien van een uitstekend Audiocommentaar. Het zal niet verbazen dat de twee babbelsporen waarbij Joss Whedon zelf het woord voert - in de afleveringen Hush en Restless - de beste zijn. Daarnaast bevatten de schijven ook de volledige scripts van 4 episodes en enkele interessante featurettes. Hush focust op de aflevering met dezelfde naam, terwijl The Sets of Sunnydale ons langs de decors van de reeks gidst. Inside the Music geeft inzicht in de eclectische muzikale keuzes van de serie, terwijl Introducing Spike dieper ingaat op de terugkeer en de progressie van dit geliefde personage. De schijven bevatten ook Trailers voor diverse afleveringen, biografieën van de cast en een Fotogalerij. En wie aan seizoen 5 wil beginnen en een handige samenvatting van seizoen 4 nodig heeft, kan daarvoor terecht bij de featurette Season 4 Overview.

CONCLUSIE
Het vierde seizoen van Buffy laat je met een dubbel gevoel achter. Enerzijds zijn er een handvol afleveringen die tot het beste behoren van wat Joss Whedon en co ooit gemaakt worden en is de achterliggende thematiek bijzonder sterk. Anderzijds heb je een overkoepelende verhaallijn die verbleekt bij de 'big bads' van eerdere (en volgende) seizoenen. Maar de reeks blijft dankzij de goede vertolkingen en dito dialogen hoe dan ook topklasse. Beeld en geluid halen een degelijk niveau, maar vertonen toch de tekortkomingen van een reeks die tijdens de opnames nog geen rekening hield met de nieuwe dvd-standaard. De bonussectie is knap gevuld met tal van audiocommentaren en featurettes.