FILM
"Wij zijn Amerikanen. Wij hebben het hier voor het zeggen", aldus een oorlogsveteraan die de gebeurtenissen op 3 en 4 oktober 1993 in Somalië meegemaakt heeft. De Amerikaanse arrogantie haalt op het eerste zicht opnieuw de bovenhand al wordt dat, met uitzondering van deze ene uitspraak, in de bijgevoegde documentaires met de mantel der liefde bedekt.


In Somalië sterven meer dan 300.000 mensen de hongersdood door een burgeroorlog waarin plaatselijke krijgsheren onder leiding van generaal Muhammad Farah Aidid de touwtjes in handen hebben. Voedseltransporten worden door hen steevast onderschept en opgeëist. Blauwhelmen en internationale hulporganisaties staan machteloos. Amerika besluit elite-troepen te sturen om orde op zaken te zetten. De gijzeling van enkele sleutelfiguren moet de onderhandelingen kracht bijzetten. Deze korte doch belangrijke missie zou ongeveer een half uur in beslag nemen. In werkelijkheid draait het totaal anders uit. Wanneer hun informant, na een aarzeling, het huis aanduidt waar een vergadering van de krijgsheren plaatsvindt, maken de Amerikaanse troepen (Delta Force en Rangers) zich klaar om het gebouw te bestormen. Een aantal Black Hawks en humvees begeven zich naar de plaats waar de bestorming zal gebeuren. De actie lijkt op het eerste zicht zonder al te veel problemen te slagen, er worden verdachten ingerekend, maar dit is echter zonder de macht van de plaatselijke guerillia gerekend. Na een eerste aanval op de Amerikaanse troepen vallen er gewonden. De uittocht uit het stadje verloopt tevens niet van een leien dakje. In Mogadishu, een stad die ze niet kennen, worden de Amerikanen langs alle kanten bestookt, een Black Hawk helicopter wordt neergeschoten, er vallen doden en gewonden. De legertop die van uit het basiskamp de missie coördineert, staat machteloos maar trachten vooralsnog hun strijdmakkers uit deze hel te loodsen. Wanneer een tweede Black Hawk wordt neergehaald, is de chaos compleet. Overleven is nu de boodschap en terugkeren naar de basis zonder ook maar iemand achter te laten. "Leave no man behind", luidt het...


Gebaseerd op het gelijknamige boek van journalist Marc Bowden, heeft regisseur Ridley Scott zich van in het begin vol overgave op deze verfilming gestort. Of de gebeurtenissen 100% accuraat zijn, kan men moeilijk achterhalen, maar vermoedelijk is dit zeker niet het geval. Scott en Bruckheimer geven zelf toe dat niet alle personages uit het boek in de film verwerkt konden worden en zodoende dienden ze er een aantal te schrappen of karaktereigensschappen van verschillende veteranen te bundelen in één filmpersonage. Desondanks schotelt Scott ons een grauwe en harde oorlogsfilm voor die je als kijker met de neus op de feiten drukt. De stijl van de gevechtscènes heeft veel weg van Saving Private Ryan waarin de oorlogstaferelen eveneens zeer realistisch benaderd werden. Ook Black Hawk Down slaagt met verve in deze opzet. De sfeer die Scott weet op te roepen en het tempo dat hij er op nahoudt, tonen perfect de waanzin van de oorlog. In de nasleep van de aanslagen op 11 september 2001 had men een beetje de buik vol van oorlogsfilms en het is dan ook een raadsel waarom men deze prent indertijd in de bioscopen heeft gelanceerd. De film telt bovendien een aantal bekende acteurs wiens rol hier echter bijzaak is. Geen enkele acteur krijgt een echte hoofdrol toebedeeld en toch weten ze zich echt als Amerikaanse troepen te gedragen.


Zijn er ook minpuntjes aan de film? Jazeker. Het duurt iets meer dan een half uur vooraleer de missie effectief van start gaat. Je maakt kennis met de troepen en daarbij krijg je zoals verwacht een aantal typische clichés in de maag gesplitst, clichés die later in de film nog heel even terugkomen wanneer de actie kort stilligt. Maar als dit geen bezwaar is, ga je gegarandeerd een onvergetelijke avond cinema tegemoet.


VERSIE
Van Black Hawk Down zijn maar liefst drie versies beschikbaar, maar niet allemaal gericht naar de Nederlandstalige Benelux-markt. Zo heb je naast een single en dubbeldisc versie, ook een 3-disc-versie voor de Franstalige markt met een extra bonusdvd met daarop een tweetal bijzonder interessante documentaires met achtergrondinformatie over de gebeurtenissen in Somalië. Desondanks dat bijna alle extra’s op deze 3-disc-versie Nederlands ondertiteld worden (zie lager), is die officieel niet beschikbaar gesteld voor de Nederlandstalige markt. Uiteraard kan je via Internet vooralsnog deze versie aankopen.


BEELD EN GELUID
Ridley Scott maakte gebruik van verschillende filters en processen waardoor het beeld grauw, hard en soms korrelig overkomt, wat de uiteindelijke bedoeling is geweest van de regisseur. Zijn visie wordt met deze transfer perfect behouden. Gepresenteerd in een anamorfisch 2.35:1 beeldformaat blijft de beeldkwaliteit gedurende de hele film op een hoog niveau. Hier en daar merk je een klein compressiefoutje op, maar dit wordt zeker niet als storend ervaren.


Oorlogsfilms als deze kunnen, mits een goede geluidstransfer naar dvd, brokken maken in je home theater. En ja hoor, de Dolby Digital 5.1-track (448 kbps) klinkt waanzinnig goed. Bij elke actiescène worden de beschikbare kanalen optimaal en met momenten aggressief aangesproken. Split-surround is eveneens van toepassing en geeft de geluidstrack een extra gevoel van richting. Het brute actiegeweld wordt daarbij door de subwoofer knap ondersteund.


De ondertiteling (enkel Engels, Frans of Arabisch) is voldoende laag in beeld geplaatst en perfect leesbaar. Wanneer een Somaliër aan het woord is, worden de ondertitels bij zijn tekst ietsje hoger geplaatst.


EXTRA’S
Deze release bevat maar liefst drie dvd’s, met in totaal uren aan extra’s. Waar de extra’s op disc 1 en 2 hoofdzakelijk handelen over de film en de totstandkoming ervan, wordt op disc 3 eerder de politieke achtergrond bij deze aanval en Somalische burgeroorlog geschetst. Uitgezonderd van de film en de audiocommentaren worden alle overige extra’s optioneel Nederlands ondertiteld.


DISC 1: (audiocommentaren optioneel Frans ondertiteld)

• Audiocommentaar door regisseur Ridley Scott en producent Jerry Bruckheimer:
Het grootste gedeelte van de track wordt ingesproken door Ridley Scott die de kijker voldoende informatie verschaft over de totstandkoming van de film, de aanpassing van het oorspronkelijke verhaal naar een filmscript, technische details, enz. De commentaar van Bruckheimer werd afzonderlijk opgenomen en er tussen gemonteerd. Hij heeft het veeleer over de achtergrond bij de oorlog en de politiek impact ervan. Het geheel wordt nogal droogjes verteld, maar is wel voldoende informatief om eens te beluisteren.

• Audiocommentaar door Mark Bowden (auteur) en Ken Nolan (scenarist):
Toen Ken Nolan het boek van Marc Bowden onder ogen kreeg, smeekte hij de studio’s om het te verwerken naar een script. Zijn enthousiasme straalt af in deze commentaartrack. Hij weet ruimschoots te boeien en vertelt honderduit over zijn script en de vertaling ervan naar het witte doek. Bowden van zijn kant bespreekt de totstandkoming van zijn boek en waar hij de inspiratie vandaan haalde om het boek te schrijven.

• Audiocommentaar door U.S. Army veteranen:
Tom Matthews, Lee Van Arsdale, Matt Eversmann en Danny McKnight stellen zichzelf voor en vergelijken een aantal scènes uit de film met de werkelijkheid zoals zij die meegemaakt hebben.

• Filmografieën van cast en crew


DISC 2: (extra’s optioneel Nederlands ondertiteld)

• The Essence Of Combat: Making Black Hawk Down
- Getting It Right (23 min.): een featurette waarin het script wordt besproken en vergeleken met het oorspronkelijke boek. Men kon uiteraard het boek niet letterlijk verfilmen en daarom heeft men hier en daar wijzigingen aangebracht die hier kort worden toegelicht.

- Crash Course (30 min.): net als bij Pearl Harbor dienden de castleden een militaire opleiding te volgen. We volgen twee groepen en volgen hen tijdens de zware opleiding.

- Battlefield Morocco (30 min.): een interessante featurette over de keuze van de locaties. In Marokko worden twee locaties uitgekozen en herbouwd waar nodig. Via interviews vertellen crewleden over hun positieve ervaringen met de Marokkaanse filmploeg.


- Hymn To The Fallen (18 min.): de componist gaat dieper in op de productie van de soundtrack, de stijl van muziek en de mix van verschillende soorten instrumenten. Ook Ridley Scott komt even binnenwippen om de muziek van de openingscènes te keuren.

- Digital Warriors (23 min.): de visual effects supervisors maken duidelijk hoe onder meer de helicopter crash tot stand kwam. Aan de hand van schetsen en CG beelden doen ze uit de doeken hoe men te werk gegaan is.

- After Action Report (25 min.): cast, crew en veteranen denken terug aan de oorspronkelijke gebeurtenissen, de gevolgen ervan en de nasleep van de film.


• Image & Design:
- Designing Mogadishu (13 min.): handelt over de locaties die gebruikt worden in de film en hoe de verlaten en half afgewerkte gebouwen werden aangepast om in de film te gebruiken.

- Production Design Archive: bevat een aantal fotogalerijen boordevol conceptuele schetsen gaande van de Amerikaanse basis, de straten van Mogadishu, het stadium, de crash sites, de belangrijkste gebouwen uit de film, enz.

- Storyboards (7 min. 30): Sylvain Despretz (storyboardontwikkelaar voor onder meer Stanley Kubrick, David Fincher, Jean-Pierre Jeunet, Tim Burton en nu dus ook Ridley Scott) doet in deze featurette kort uit de doeken hoe de samenwerking verliep met de regisseur, hoe de storyboards tot stand komen, waar je best op let, welke stijl je hanteert, enz. Je kan hier kiezen tussen enerzijds een compilatie van storyboards van enkele scènes of anderzijds diezelfde compilatie maar dan vergeleken met de uiteindelijke shots (in split screen). Je kan eveneens kiezen uit commentaar van Despretz of de originele soundtrack.


- Ridleygrams (7 min. 17): Ridley Scott tekent sinds het begin van zijn carrière ook zelf storyboards, kwestie van één of meerdere ideëen te kunnen visualiseren. In deze featurette kan je kiezen tussen enerzijds een compilatie van storyboards van enkele scènes (door Scott zelf getekend) of anderzijds diezelfde compilatie maar dan vergeleken met de uiteindelijke shots (in split screen). Je kan ook hier kiezen uit commentaar van Despretz of de originele soundtrack.

- Jerry Bruckheimer’s Photo Album (5 min. 30): Bruckheimer, die de passie voor fotografie van zijn oom heeft geërfd, presenteert hier een aantal van zijn foto’s, genomen op en naast de set en geeft bij elke foto een kort woordje uitleg.

- Photo Galleries: een verzameling van uitgebreide fotogalerijen met foto’s van cast, crew, locaties, sfeerbeelden op en naast de set, enz.

- Title Design Explorations (3 min. 30): grafisch ontwerper Flavio Campagna werd gevraagd om openingscredits voor de film te creëren. Zijn eerste experimenten werden te artistiek bevonden en niet passend voor het geheel van de film.


• Deleted & Alternate Scenes: (14 min. 50)
Zes verwijderde en twee alternatieve scènes die de uiteindelijke montage niet haalden. Elk van de scènes wordt door regisseur Ridley Scott toegelicht.

DISC 3: (extra’s optioneel Nederlands ondertiteld)

• Historical Archive:
- The History Channel Documentary “The True Story Of Black Hawk Down” (90 min.): journalist Marc Bowden geeft een woordje uitleg bij zijn boek waarin hij de belevenissen en gebeurtenissen van oktober 1993 beschrijft. Tevens geven hij en een aantal experts meer achtergrondinformatie bij de fatale missie. De veteranen getuigen eveneens uitgebreid en in chronologische volgorde wordt de aanloop naar en de missie zelf besproken.

- Ambush In Mogadishu (55 min.): deze documentaire bevat meer getuigenissen van politieke- en oorlogsexperten die elk hun kijk op de feiten verkondigen. We vernemen bovendien meer achtergrond bij de Somalische burgeroorlog. De politieke achtergrond in USA en Somalië wordt behandeld, net als de buitenlandse politiek van Bush en Clinton. Deze documentaire bevat ook getuigenissen van Amerikaanse soldaten, die met een krop in de keel terugdenken aan hun kameraden die ginds het leven lieten.


• Target Building Insertion: (5 min. 36)
Deze featurette toont de bestorming van het gebouw door het oog van verschillende camera’s. Je kan kiezen uit zeven multi-angles (waarvan eentje een overzicht biedt van de andere zes multi-angles) begeleid door de originele productie-audiotrack of commentaar van assistant director Terry Needham.

• Q & A Forums:
De leden van cast en crew geven op een aantal seminaries woord en uitleg bij de film en beantwoorden vragen van het publiek.

- BAFTA: Ridley Scott, Jerry Bruckheimer, Josh Hartnett, Ewan McGregor, Jason Isaacs, Mark Bowden en Tom Matthews (10 min. 30)
- Motion Picture Editor’s Guide: Pietro Scalia (10 min.)
- American Cinematheque: Ridley Scott en Jerry Bruckheimer (11 min. 45)

• Promotion:
Trailers (Black Hawk Down, Spider-Man en Men In Black II), poster concepts, muziekvideo Denez Prigent & Lisa Gerrard.


CONCLUSIE
Wist je Saving Private Ryan best te pruimen, dan zul je van Black Hawk Down ook zeker ten volle kunnen genieten. Ridley Scott slaagt er in om de kijker te overdonderen met verbluffend realistische actiescènes, jammer genoeg hier en daar doorspekt met typische oorlogsclichés. De technische presentatie op dvd is fantastisch en de interessante en boeiende extra’s houden je uren zoet. Een absolute aanrader!