De familie Mandela was verwant met de Koninklijke familie in Transkei (Oost-Kaap) en Nelsons vader was stamhoofd én adviseur aan het hof. De jonge Nelson was de eerste Mandela die naar school ging. Hij zou advocaat worden en in 1944 sloot hij zich aan bij het ANC, het African National Congres, dat zich verzette tegen de segregatiepolitiek van de blanke regering. Geïnspireerd door de geweldloze aanpak van Mahatma Gandhi in India, koos Mandela voor een gelijksoortige tactiek, maar na het Sharpeville-incident (1960) – een geweldloze manifestatie van zwarten werd er door de politie uiteengeslagen met 65 doden tot gevolg – kondigde hij in een opzienbarend BBC-interview aan dat het ANC voor gewapend verzet koos. Dat was een regelrechte oorlogsverklaring aan het adres van de blanke regering. Mandela dook onder, werd twee jaar later opgepakt, veroordeeld en met z’n medestanders op Robbeneiland opgesloten. Meer dan 25 jaar werd hij monddood gemaakt, maar niet vergeten en mede onder druk van een internationale economische boycot, een totaal nieuwe rassensituatie in de Verenigde Staten en nieuwe bloedige confrontaties tussen zwarte tegenstanders en blanke ordediensten, zag het Zuid-Afrikaanse Apartheidsregime zich gedwongen om een referendum onder de blanke ingezetenen uit te schrijven. Die kozen verrassend genoeg massaal vóór verandering waardoor de weg openlag voor de vrijlating van Nelson Mandela en democratische hervormingen waardoor de politieke kaarten in Zuid-Afrika grondig dooreen zouden worden geschud.

In de documentaire Mandela krijgt u een overzicht van de levensloop van Nelson Mandela tegen de achtergrond van de politieke gebeurtenissen in Zuid-Afrika sinds het begin van de jaren 40 tot en met z’n aftreden als president in 1998 aan de hand van foto’s, oude footage en journaalfilmpjes. Uit z’n gevangenis tijd bestaat er precies 1 kort videofragment waarop hij nauwelijks herkenbaar is en het materiaal vóór de jaren 60 is schaars en meestal in zwart-wit. Uiteraard zijn er beelden in de documentaire gemonteerd over het Sharpeville-incident en andere confrontaties met de blanke politie en korrelig zwart-witbeeldmateriaal over de gescheiden bussen, parken en andere openbare plekken na de afkondiging van de Apartheidswet in 1948, waarmee een systeem dat al ruim drie eeuwen bestond voor het eerst bij wet werd opgelegd.

Nelson Mandela behoort samen met Mahatma Gandhi en Martin Luther King tot de kleine kring van internationale politieke figuren met een ongeschonden reputatie. Tot ieders verbazing was er na een gevangenisstraf van 27 jaar geen sprake van wraakgevoelens bij Mandela jegens de blanken die z’n rasgenoten decennialang hadden onderdrukt en gediscrimineerd. Hij predikte verzoening tussen zwart en blank, maar ook tussen de zwarten onderling, want de belangrijke Zoeloe-minderheid, verzameld rond de Inkatha Vrijheidspartij van Mangosuthu Buthelesi, verzette zich tegen een mogelijke dominantie van het ANC na de eerste vrije verkiezingen en bracht het land tussen 1990 en 1994 op de rand van een burgeroorlog. Het ANC won de verkiezingen van 1994 met 60 procent van de stemmen, goed voor 252 zetels in het parlement. Inkatha kwam niet verder dan 48 zetels. In de loop der jaren verloor de partij aan belang en hield na de verkiezingen van 2009 nog 18 zetels over, terwijl het ANC doorstootte naar 264 zetels.

Ook het post-Mandela-tijdperk komt in de documentaire aan bod en het is de voormalige president zelf die antwoordt op de vraag of z’n erfenis door het ANC en de nieuwe leiders gerespecteerd en verder uitgewerkt wordt. Het is tekenend voor een man die altijd eenvoudig en eerlijk is gebleven dat hij de netelige vraag niet uit de weg gaat, maar de vinger gewoon op de wond legt, zonder rancune en zonder bitterheid, want meer dan wie ook beseft hij dat de erfenis zwaar is, mede wegens de loodzware buitenlandse schuld waardoor heel veel zuur verdiend geld voor rente en schuldaflossing moet worden gereserveerd.