FILM
Space debris. Honderden en honderden satellieten die naar de bovenste lagen van de stratosfeer zijn gelanceerd hebben in de loop der tijd de buitenste regionen van onze planeet flink vervuild met vliegende brokstukken die ongecontroleerd in het rond vliegen. Het is niet de vraag of, dan wel wanneer er een ongeluk van komt. En bij een reparatiebeurt aan de Hubble-telescoop is het prijs: de ontploffing van een Russische satelliet genereert zoveel brokken dat de Space Shuttle er na de aanvaring met het ruimteafval uitziet als een gruyèrekaas. Bovendien zijn zowat alle communicatiesatellieten uitgevallen. Houston, nù pas hebben we a problem! Astronaut Matt Kowalsky (George Clooney) en wetenschapster Ryan Stone (Sandra Bullock) zijn de enige twee die het deeltjesbombardement hebben overleefd. Via een omweg naar het ISS moeten ze trachten een Chinese taikonautencapsule te bereiken om levend terug op de aarde te geraken. Niet eenvoudig als je bedenkt dat de voorraden zuurstof op aan het geraken zijn en dat diezelfde meteorenstorm om de negen uur opnieuw passeert.




Dit uiterst simpele gegeven is verantwoordelijk voor één van de meest spraakmakende prenten van 2013. Het verhaal heeft werkelijk niet méér om het lijf dan een standaard-rampenfilm waarvan we er de afgelopen decennia al talloze hebben zien passeren, en vele ook roemloos hebben zien landen in de afprijsbakken, maar Gravity is toch een geval apart. De film speelt zich quasi uitsluitend in de ruimte af, met ellenlange shots waarin de acteurs in gewichtloze toestand rondzweven en trachten hun vege lijf te redden. Qua logistiek is dit één van de meest ingewikkelde films geweest om te draaien in de moderne geschiedenis van de film: de twee acteurs hebben niet veel anders gedaan dan voortdurend parabolische vluchten gemaakt (waarin je enkele minuten gewichtloos bent), wat maakt dat elke take die moest worden overgedaan een flinke hap uit het budget van regisseur Alfonso Curaón betekende. Er spelen feitelijk maar twee acteurs mee in de film, en daarvan neemt Sandra Bullock het grootste part voor haar rekening, waarmee ze hopelijk de bittere nasmaak van haar Razzies voor het gedrocht All About Steve kan wegspoelen. De andere acteurs (het zouden even goed apen in een ruimtepak kunnen zijn) worden in de eerste minuten al in de luchtledige oneindigheid van de ruimte geslingerd, acteur Ed Harris leent nog zijn stem aan mission control, maar na een paar minuten is alle contact daarmee verbroken, en voorts speelt er nog de één of andere halfseniele eskimo mee waar dr Stone per ongeluk mee in radiocontact komt. De intrige, of het gebrek daaraan, wordt gecompenseerd door een paar trauma's die bij Stone, die een dochtertje verloren heeft, weer boven komen drijven, en die bijdrage blijkt niet altijd even nuttig. De film zit daarnaast wél afgeladen vol met symboliek over dood en wedergeboorte en de menselijke drang naar overleven, waarbij de scène waarin Bullock minutenlang in foetushouding in een ruimtestation rondzweeft met op de achtergrond beklemmende stilte het hoogtepunt mag wezen. Van alle franjes ontdaan is de boodschap van de film dat de mens tegen beter weten in altijd zal trachten te overleven. Nogal wat critici trekken de parallel tussen deze film en Kubricks 2001, A Space Odyssey, maar de pretentieuze en onverteerbaar afstandelijke drab van laatstgenoemde maakt in deze prent plaats voor een doordringend gevoel van medeleven voor Stones hachelijke positie. De kakofonie van Kubricks mislukte paddotrip steekt schril af tegenover de schoonheid van de ruimte die Curaón op het scherm kan toveren.




Kan een film met louter vorm en bitter weinig inhoud een meesterwerk zijn? Alfonso Curaón heeft met deze film toch een prent afgeleverd waar men niet snel naast zal kunnen kijken, alhoewel mijn bescheiden pronostiek is dat de film het bij de volgende Oscaruitreiking zal moeten afleggen tegen 12 Years A Slave, alhoewel een karrevracht Oscars voor technische verwezenlijkingen en speciale effecten haast even onvermijdelijk lijkt als een botsing in de ruimte met brokstukken van Russische makelij. Meer dan een film is Gravity een totaalbeleving, zij het beperkt tot een magere 90 minuten want elke seconde pellicule (of hoe je de digitale tegenhanger daarvan ook mag noemen) kost in dit geval een sloot geld. De sets van ruimtestations vol technologie die hypermodern was pakweg in de jaren 80, zijn indrukwekkend, en in plaats van hypermoderne spic 'n span lijkt het predikaat "vliegende doodskist" eerder van toepassing.




BEELD EN GELUID
High definition lijkt op maat gemaakt voor films als Gravity. Een film waaraan zo meticuleus gewerkt is als deze zou flink verminkt worden door gebrekkige technische specificaties. De beeldvoering is perfect, zonder gebreken, met rijke detaillering en accurate kleuren voor wat betreft de closeups van voornamelijk Sandra Bullock; echter vooral de koude leegheid van het niets in de ruimte is om rillingen van te krijgen. Puristen zullen misschien klagen dat we geen 7.1-mix krijgen en het moeten stellen met een DTS-HD MA 5.1-mix, maar de soundtrack is vooral een genreoefening in subtiliteit: stilte domineert en de statische ruis door de geluidsinstallatie als het duo het contact kwijt is met Houston is angstaanjagend - af en toe horen we Bullock hijgen wanneer haar zuurstof begint op te raken. Kortom, vaak horen we alleen het geluid dat Sandra Bullocks personage te horen zou krijgen in een dergelijke situatie. In space apparently indeed no one can hear you scream! De paar hevige uithalen zijn terug te vinden als het ruimteafval de shuttle tot puin reduceert en als de Chinese capsule in de atmosfeer begint op te branden, niet helemaal wetenschappelijk accuraat, maar omwille van het drama vergeven we dit met gemak.




EXTRA'S
Het is altijd al een teken aan de wand als de extra's van een film langer duren dan de film zelf. De uit 9 delen bestaande documentaire Gravity: Mission Control is waarschijnlijk één van de boeiendste making of-documentaires die ik de afgelopen maanden heb mogen aanschouwen. Een film zoals Gravity die feitelijk uit één lang special effect-shot bestaat, verdient uiteraard niet minder. Naast de previsualisatie en de begeleiding van de acteurs wordt vooral veel aandacht besteed aan de logistieke problemen bij het filmen tijdens een parabolische vlucht. Enige puntje van kritiek is dat de documentaire soms een beetje té zelfbewierokend wordt, maar de makers hebben tenminste de verdienste dat ze ons iets te tonen hebben wat nog niet eerder vertoond werd. Vijf welbepaalde scènes worden bovendien zonder klaarblijkelijk goede reden er nog eens uitgelicht in Shot Breakdowns (36:48), waarin voornamelijk getoond wordt hoe men met zaken als CGI en goed uitgekozen rekwisieten een realistisch beeld van outer space kan weergeven. In de kortfilm Aningaaq: A Short Film by Jonás Cuarón (10:11) werd geregisseerd door Cuaróns zoon en dit filmpje toont ons vanuit een ander perspectief hoe de eskimo Aningaaq op zijn CB per ongeluk radiocontact krijg met dr Stone. Wellicht de interessantste documentaire is het eerder wetenschappelijk getinte Collision Point: The Race to Clean Up Space (22:28), waarin Ed Harris vertelt hoe het probleem van ruimteafval dat de ramp met de Space Shuttle in de film veroorzaakt, in werkelijkheid allerminst een imaginair probleem is. We trekken voor de extra's een puntje af wegens het ontbreken van een audiocommentaartrack.

CONCLUSIE