SERIE
In de niet zo verre toekomst heeft de aanhoudende milieuvervuiling ervoor gezorgd dat de vruchtbaarheid van vrouwen een drastische duik heeft genomen. De Verenigde Staten zijn verschrompeld tot nog maar twee staten (waarschijnlijk Alaska en Hawaii) met als hoofdstad Anchorage, en uit het merendeel van de vastelandsstaten is een nieuwe natie verrezen: Gilead. Gilead wordt bestuurd door een soort van ecofascistische religieuze sekte die zich de Zonen van Jacob noemt. Weliswaar zijn die erin geslaagd om de CO2-emissie met zo'n slordige 70% terug te dringen, maar de prijs die de bevolking ervoor heeft moeten betalen is torenhoog. De sekte heeft de technologische verworvenheden drastisch teruggedraaid, en vooral de vrouwen in de maatschappij zijn daar de dupe van.

 

Ze halen voor hun nieuwe levenswijze inspiratie uit een obscuur fragment uit het oude testament, waarin een zekere Jacob, die geen kinderen kan krijgen bij zijn onvruchtbare vrouw Rachel, van haar het voorstel krijgt om in de plaats daarvan een kind te verwekken bij haar dienstmaagd. Naar dat voorbeeld worden de vruchtbare vrouwen door de geheime diensten van Gilead gevangengenomen en in een soort van heropvoedingskamp gedwongen om een soort van seksslavin te worden, die dan kan worden uitgeleend aan een gezin van één van de machthebbers voor de periode van één jaar, met de bedoeling dat ze dan voor het gezin een kind baart, dat verwekt wordt door de man des huizes. De niet-vruchtbare vrouwen worden daarentegen massaal gedwongen om de huishoudelijke taken op zich te nemen.

 

Met de vrouwenrechten is het bovendien nog erger gesteld dan het bovenstaande doet vermoeden: vrouwen mogen onder meer niet meer lezen, op straffe van het afhakken van de vinger, en bij recidive het afhakken van de hele hand. In het oude testament zijn er nog meer perverse lijfstraffen te vinden: bij nogal wat van de vrouwen wordt het oog uitgerukt, of ze worden verplicht onderworpen aan een vrouwenbesnijdenis; bij ergere misdrijven worden vrouwen gestenigd. Lesbische vrouwen worden gebrandmerkt als 'geslachtsverraders' en zijn in de ogen van de machthebbers misschien nog de grootste abominatie. Als ze al niet ter plekke worden opgehangen, naast de homo's, de dissidenten en de verzetsstrijders, worden ze verscheept naar de Koloniën, één groot gifstort waarvan niemand levend is weergekeerd. Gilead bevindt zich echter in een diepe economische crisis. Met Europa botert het allang niet meer, en de Europeanen hebben economische sancties afgekondigd tegen de staat. Canada is het laatste toevluchtsoord voor vluchtelingen, maar de grens wordt haast op DDR-wijze streng bewaakt. Het regime probeert handelsbetrekkingen aan te knopen met Mexico, maar dat land lijdt nog zwaarder onder de milieuproblemen, want er is in het hele land de laatste zes jaar niet één baby geboren.

 

We volgen in dit eerste seizoen van The Handmaid's Tale het verhaal van June Osborne (Elisabeth Moss), een Handmaid die onderworpen wordt aan de grillen van Commandant Fred Waterford (Joseph Fiennes), die samen met zijn vrouw Serena Joy (Yvonne Strahovski) ten tijde van de revolutie één van de auteurs van de nieuwe machtsregels was. Dit betekent dat June haar eigen voornaam niet meer mag gebruiken, en zich voortaan Offred moet laten noemen, want ze is nu eigendom van Fred, 'of Fred'. June/Offred wordt eens per maand onderworpen aan de Ceremonie, een met bijbelse symboliek doordrongen ritueel dat er feitelijk op neerkomt dat ze op beestige wijze verkracht wordt. June is namelijk wél vruchtbaar, want ze had bij haar man Luke Bankole (O-T Fagbenle) een dochter. Tijdens een vluchtpoging richting Canada werd ze echter van haar gezin gescheiden en haar man werd neergeschoten. Ze weet echter niet dat Luke de moordpoging heeft overleefd en alsnog Canada heeft bereikt. Over het lot van haar dochter tast ze in het duister, maar het belooft alleszins niet veel goeds.

 

Haar enige vriendin die ze nog over heeft uit de tijd toen vrouwen nog volwaardige menselijke wezens waren, is Moira (Samira Wiley). Die laatste heeft totnogtoe met succes haar lesbische geaardheid verborgen weten te houden, want de straf daarvoor is niet mals. Moira is nogal een taaie, en ze heeft al haar zinnen gezet op ontsnappen; ze wacht daarvoor gewoon nog het goede moment af. Maar de spionnen van de staat zijn overal. De Handmaidens worden gedwongen om voortdurend met twee op te trekken, en elk verdacht gebaar of woord over te brieven aan de Tantes, nog het best te vergelijken met concentratiekampbewakers. In het bijzonder is de Tante die over June en Moira waakt, Tante Lydia (Ann Dowd), een kakkerlak die maar niet dood wil, en die haar 'meisjes' met de regelmaat van de klok elektrische schokken toedient met een cattle prod. De staat vertrouwt bovendien haar eigen dienaars niet, want in het huis van de familie Waterford blijkt de chauffeur, Nick Blaine (Max Minghella), een Stille te zijn, die erop toe moet zien dat de Commandant in het gareel loopt, conform de wetten van Gilead.

 

June maakt van dichtbij mee hoe één van de meisjes met wie ze in het heropvoedingskamp heeft gezeten, Emily (een magistrale Alexis Bledel), zwanger wordt van haar Commandant en uiteindelijk het leven schenkt aan een babymeisje. Emily is emotioneel echter compleet onstabiel, en op het moment dat ze haar kind moet afstaan aan de 'ouders', branden bij haar de stoppen door. Ondanks de strenge sociale controle weet June echter contacten te leggen met een ondergrondse verzetsbeweging, maar ze moet dat doen op gevaar van eigen leven. Omdat haar Commandant blijkbaar amoureze gevoelens voor haar koestert, komt June dankzij hem in plaatsen die het regime van Gilead in theorie niet toestaat, maar die voor de machthebbers wel toegankelijk zijn, zoals bordelen. Ongewild komt June hierdoor in een sleutelpositie om voor de verzetsbeweging taken te verrichten; maar ze moet daarbij dubbel voorzichtig zijn dat ze zich de woede niet op de hals haalt van de vrouw des huizes.

 

Er zijn enorm veel parallellen te trekken tussen The Handmaid's Tale en Westworld. Beide prestigieuze series zijn gebaseerd op een boek, zijn producties van een betaalzender, gaan over een dystopische toekomst, en van beide was er al eerder een bioscoopfilm gemaakt (Michael Crichtons Westworld in 1973 en Volker Schlöndorffs The Handmaid's Tale in 1990) vooraleer er een seriebewerking op volgde. De novelle van Margaret Atwood heeft echter een grote actualiteitswaarde, en de boodschap is niet mis te verstaan: in maatschappijen waarin religie de wet uitmaakt, zijn vrouwen doorgaans het eerste slachtoffer. Of het nu over streng islamitische regimes gaat zoals Saoedi-Arabië waar vrouwen tot voor kort op straffe des doods niet met de auto mochten rijden, katholieke landen als Ierland waar de regering er alles aan doet om abortus in het strafrecht te houden, of zelfs het nieuwe fascisme in Amerika waar de administratie Trump de fondsen voor familieplanning heeft gekortwiekt, telkens komen de vrouwen er bekaaid af, en in zijn extreme consequentie doorgetrokken is een regime zoals dat van Gilead akelig dichtbij.

 

Kenmerkend is dat de verkoop van het boek van de Canadese feministe Atwood na de verkiezing van Trump is verdriedubbeld, en bij diverse protestmarsen tegen Trump hulden de vrouwelijke betogers zich in het typische uniform met het witte kapje en de rode mantel zoals in het boek beschreven. En toen moest de reeks nog worden uitgezonden! De productie van de reeks, onder supervisie van showrunner Bruce Miller (The 100), ging al van start in 2015, dus nog ruim vóór de verkiezing van Trump, maar viel midden in de debatten over waar het met de democratie naartoe moet als platte demagogen een forum krijgen, en waarin Amerika gevaarlijk dicht aan het afglijden is naar een theocratie. Dan kwam ook nog de #metoo-beweging op gang ongeveer vlak na de uitzending in Amerika van de eerste aflevering; qua timing kan je dus zeggen dat The Handmaid's Tale ófwel op een gelukkig moment kwam, ófwel dat de duivel ermee gemoeid was. De reeks kan in elk geval een diepere indruk nalaten dan de film uit 1990, want de complexe waarschuwingen uit Margaret Atwoods novelle kan je eenvoudigweg niet samenvatten in een film van twee uur.

 

The Handmaid's Tale hanteert het slimme format om elke aflevering te voorzien van flashbacks, waardoor je stukje bij beetje te weten komt hoe het mogelijk is dat Amerika, pardon, Gilead, op zo'n korte tijd is afgegleden naar een ecofascistische staat, waar de lijken in de straten hangen als waarschuwing voor wat er gebeurt met zij die niet in de pas willen lopen. The Handmaid's Tale is een niet mis te verstane waarschuwing voor de toekomst, en het is te merken dat de acteurs met vuur achter hun rol staan. Zowel Elisabeth Moss, Alexis Bledel als Samira Wiley, die na haar rol in Orange Is The New Black voor de tweede keer in korte tijd een gedroomde kans krijgt om voor haar lesbische geaardheid op de barricades te kruipen, leveren griezelig doorleefde rollen als mishandelde vrouwen die ten allen prijze hun waardigheid willen behouden. Ook de andere acteerprestaties zijn bovengemiddeld; zo herneemt Ann Dowd als Tante Lydia haar gepatenteerde rol als kreng van dienst die ze ook had in The Leftovers. Om de boodschap er goed in te prenten, wordt de kijker niets bespaard van de gruwelen die de vrouwen moeten ondergaan, inclusief de verminkingen. The Handmaid's Tale is intens en bij momenten ronduit gruwelijk, maar toch blijf je gebiologeerd het noodlot van June Osborne volgen, en tegen het einde van de reeks heb je de neiging om iets naar je televisie te willen smijten in de hoop dat je één van de antagonisten kan verwonden! 

 

BEELD EN GELUID
20th Century Fox vond het niet nodig om de reeks uit te brengen op Blu-ray in de Benelux; daarom zijn we maar uitgeweken naar de Duitse versie, waar u zich kan behelpen met Engelse CC-ondertiteling. De videokwaliteit is zeer goed, en de fotografie van de reeks maakt integraal deel uit van de plot. Enerzijds heb je de haast tot op de millimeter verzorgde huisjes waarin de machthebbers vertoeven, waar alles netjes op zijn plaats lijkt. Het zolderkamertje waarop June en de ander Handmaids moeten vertoeven, lijkt ons honderd jaar in het verleden terug te flitsen, want qua infrastructuur moeten de Handmaids zich behelpen met toiletgerief uit het begin van de 20ste eeuw. De Orwelliaanse wereld wordt compleet met haast steriele supermarkten waarin de goederen zijn uitgestald als was het een Sovjetwinkel van vóór de glasnost, die scherp contrasteren met de donkere krochten van het statige herenhuis van de Waterfords. De Handmaids zelf paraderen in bloedrode jurken die hun lagere kaste aangeven, in rood dat haast pijn doet aan de ogen. De kleurfilters zijn zeer uitgekiend toegepast, met onder meer het haast compleet uitfilteren van blauw. Flashbackscènes worden meestal met een losse camera opgenomen, waardoor de jachtigheid van de pré-revolutionaire sfeer wordt benadrukt. De orignele uitzendingen op het betaalplatform Hulu waren in 2.00:1 gefilmd, net als House Of Cards, maar voor de Blu-rayuitgave werd geopteerd om het scherm beeldvullend te maken tot 1.78:1, met wat extra informatie boven-en onderaan het scherm. Compressieproblemen of artefacts zijn afwezig, en door het spreiden van de 10 afleveringen over drie schijven, krijgt het beeld ademruimte. Een ander voordeel ten opzichte van de uitzendingen op Hulu is dat The Handmaid's Tale op Blu-ray kan genieten van een DTS-HD MA 5.1-track, die erg spookachtig aandoet. De minimalistische soundtrack van Adam Taylor wordt afgewisseld met enkele thematisch goed gekozen popsongs, waaronder Don't You Forget About Me van de Simple Minds, en een hallucinante versie van Heart Of Glass van Blondie. Dialogen zijn kristalhelder en in enkele zeldzame explosies van geweld worden de ruimtelijke registers opengetrokken.

 

EXTRA'S
Tegenvaller is het bonusmateriaal, of beter, het gebrek daaraan, want over een reeks als The Handmaid's Tale zou je uren documentaire kunnen vullen. Nu moeten we het stellen met twee korte snippets: in Script to screen: The Salvaging (8:01) vertelt showrunner Bruce Miler iets over een welbepaalde scène in de eerste aflevering, die ik om de evidente redenen niet in detail ga bespreken, en in Hope in Gilead (5:32) wordt het bronmateriaal besproken door onder meer Bruce Miller, hoofdactrice Elisabeth Moss en auteur Margaret Atwood.

CONCLUSIE
Canvas, dat in België de reeks mag uitzenden op tv, noemde in één van hun eigen besprekingen The Handmaid's Tale de "kanarie in de koolmijn", en ik heb de neiging om me bij die conclusie aan te sluiten. De barbaarse excessen van een van religie doordrongen samenleving worden in deze serie genadeloos aan de kaak gesteld, met de nadruk op de weinig benijdenswaardige rol van de vrouw in de Nieuwe Orde. Dit soort excessen zijn een schande, maar die is niet half zo groot als de schande dat 20th Century Fox deze reeks niet met Nederlandse ondertiteling uitbrengt.