FILM
1994. Tien jaar na de grote mijnstakingen in Engeland wordt het dorpje Grimley opnieuw bedreigd: de nakende sluiting van de mijn zou mogelijk een sociaal bloedbad kunnen veroorzaken, en de zo al verpauperde arbeiders definitief tot de bedelstaf te dwingen. De arbeiders krijgen één week tijd om zich in een referendum uit te spreken tussen een streng besparingsplan, en sluiting met een mooie gouden handdruk - de catch zijnde dat deze oprotpremie slechts een éénmalig aanbod is. De enige die zijn hoofd niet laat hangen is de gepensioneerde Danny (Pete Postlethwaite), dirigent van de kompel-blaaskapel, die na jaren van ronduit slechte resultaaten hoopt dat zijn muzikanten dit jaar genoeg in vorm zijn om door te stoten tot minstens de halve finales van de nationale kampioenschappen. In deze hectische week dient tijdens een repetitie zich Gloria Mullins (Tara Fitzgerald) aan. Gloria heeft haar jeugd in Grimley doorgebracht, met haar toenmalig lief Andy (Ewan McGregor) een paar vieze spelletjes gedaan in een lokaal bushokje, maar ze is vooral de kleindochter van Arthur Mullins, een kompel die nog samen met Danny in de mijnen heeft gediend, en uiteindelijk is gestorven aan stoflong. Niemand weet dat ze echter voor de directie werkt, en een leefbaarheidsstudie over de mijn voorbereidt. Ze heeft de flügel van haar grootvader geërfd, en kan een behoorlijk stukje erop spelen. Door haar flamboyante uitstraling brengt ze een nieuwe dynamiek aan de blaaskapel, die door de nakende mijnsluiting ook op sterven na dood is.

Eén van de grootste slachtoffers hierbij is Danny's zoon Phil (Stephen Tompkinson), vader van vier kinderen, en titularis van een berg achterstallige schulden, die voor zijn onverzettelijke houding tijdens de staking van 1984 anderhalf jaar in de gevangenis heeft doorgebracht, en nu één van de hevigste tegenstanders van het afvloeiingsplan. Phil en zijn vrouw Sandra (Melanie Hill) hebben de financiële kater van anderhalf jaar werkloosheid nog niet verteerd, en zelfs het occasionele bijklussen van Phil als Mr. Chuckles, een clown die optreedt op feestjes, geraken ze niet uit de misère en lopen de incasso-mannen elke dag de deur plat. Wat bij Sandra erg kwaad bloed zet, is dat Phil toch nog in deze penibele situatie een nieuwe trombone heeft gekocht (op afbetaling nog wel), om zijn vader te plezieren. Phil heeft namelijk gezien dat die ook de eerste symptomen van stoflong begint te vertonen, en alhoewel Danny het in alle toonaarden ontkent, zienderogen achteruit gaat. Danny beleeft nog een triomfantelijke dag wanneer zijn Grimley Colliery-band geselecteerd wordt voor de finale in Londen, maar de thuiskomst is iets minder feestelijk dan verwacht: het referendum is geteld en maar liefst 80 % van de arbeiders heeft voor de gouden handdruk gekozen. Sandra is bij Phil weggegaan, Andy heeft zijn trompet verspeeld met biljarten, en weet op de koop toe geen blijf met zijn gevoelens voor Gloria. Als druppel die de emmer doet overlopen zakt Danny in elkaar met een ernstige gezondheidscrisis, en lijkt de toekomst van het sympathieke groepje kompels bezegeld. Ze besluiten echter om te stoppen met stijl...

Het Britse Channel Four heeft een jaren oude reputatie hoog te maken op het gebied van eerder cinefiele lokale producties. Dat Brassed Off een boel kritische lofbetuigingen ten dele viel, én voor een independent-film een wijde respons kreeg, zegt al veel. Maar voor wie dit tóch niet genoeg zegt even dit: een bespreking zoals deze is onvermijdelijk altijd een beetje persoonlijk gekleurd, vandaar deze waarschuwing vooraf: Brassed Off is één van mijn favoriete films aller tijden. Zo, het is eruit. En - ook niet onbelangrijk - in onze contreien niet op DVD te vinden. De rechten rusten bij H.OM. Vision, die wel een paar jaar geleden nog een videoversie uitbracht. Daarom besloten we maar de Engelse versie aan te schaffen, ondanks het feit dat deze helemaal geen ondertitels heeft, en dit een deel van de zwaar accentrijke en bloemrijke taal moeilijk te verstaan maakt. Deze prent van regisseur Mark Herman is echter één van de beste tragikomedies aller tijden, die zowel de schrijnende sociale situatie in Engeland aanklaakt, als af en toe een romantische en een humoristische noot aanslaat, en dit in een perfect evenwicht met elkaar. Dé troef van de film is de oneindig mooie muziek: componist Trevor Jones voorzag naast een eigen score ook in het dirigeren en arrangeren van de harmonie-muziek, in werkelijkheid uitgevoerd door The Grimethorpe Colliery Band, een echte kompel-fanfare. Hierbij werden arrangementen geschreven voor enkele minder evidente muziekstukken, zoals Rodrigo's Concerto For Aranjuez, en er werden onsterfelijk mooie versies ingeblikt van klassiekers als Danny Boy, Pomp And Circumstance, Land Of Hope And Glory en de Wilhelm Tell Ouverture. Wat meteen ook de soundtrack van deze film de moeite waard maakt.

De verdienste van Mark Herman is dat hij de éne na de andere foutloze overgang tussen de muziek en de gebeurtenissen rondom de mijnsluiting aan elkaar breit. Natuurlijk helpt het wel dat hij over een schare acteurstalent beschikt om U tegen te zeggen: Pete Postlethwaite (The Usual Suspects, Jurassic Park II) speelt ontwapenend kwetsbaar, Ewan McGregor moest in 1996 nog zijn grote doorbraak beleven, maar loopt zelfs zonder fancy lichtzwaard over van talent, en Tara Fitzgerald - achternicht van dé Geraldine F.- weet de aandacht van de mannen voortdurend te wekken, en dan bedoelen we niet alleen de mijnwerkers in de film. De grootste verdienste is hier echter weggelegd voor de bij ons relatief onbekende Stephen Thompkinson (voor de liefhebbers van het betere Engelse werk: onder meer te zien in de Britse comedy Drop The Dead Donkey als de onvergetelijke sterreporter Damien Day, de man die niet alleen het nieuws brengt, maar het ook desnoods zelf maakt). Thompkinsons tragiek is zodanig doorleefd, dat je als gevoelige kijker onmogelijk wat anders kan doen dan een traan weg te pinken bij de misère die deze goed bedoelende misfit moet ondergaan. De film barst van de herkenbare situaties: echtparen die elkaar nog nauwelijks kennen omdat ze in verschillende shiften werken, de schrijnende taferelen bij de sluiting van een bedrijf dat toch al bij voorbaat gedoemd is, maar ook de hechte kameraadschap tussen de collega's, waar alle discussies weer bij pot en pint verbleken, en die in noodsituaties spontaan hun meningsverschillen opzij schuiven en aan één zeel trekken.

Kortom, dit is een warme, diepmenselijke film over vriendschap, liefde en menselijkheid. De +15-kwotering heeft de film te danken aan het veelvuldig gebruik van krachttermen - enkele kende ik zelfs nog niet - van de mijnwerkers; de dialogen uitschrijven als waren het kappers, zou aan de realiteitszin van de film geen goed gedaan hebben. "Passeer de shampoo en de conditioner eens, schat, want papa moet naar een vakbondsvergadering?" Iets dergelijks is functioneel in de film; en het dient gezegd dat de dialogen zeer ongekunsteld klinken. Voor Ewan McGregor zal de tweede Star Wars Trilogy na deze film een cultuurschok geweest zijn.

BEELD EN GELUID
Het anamorfische 1.85:1-beeld is spijtig genoeg niet 100 % vrij van artefacts; er zitten hier en daar een paar lelijke kringen op het beeld, en een sporadische overbelichting bij de transfer. Grain en ruis zijn minimaal, de kleuren zijn mooi helder - vooral de paarse uniformen van de muzikanten die mooi afsteekt tegen het schitterende van de koperblaasinstrumenten, en in scènes met veel extreme kleuren - zeg maar telkens als Phil zijn Mr. Chuckles-clownskostuum aantrekt, worden niet ontsierd door colour bleeding of edge enhancement. Ook zijn de donkerdere scènes, uiteraard die in de mijn, of de nachtelijke strapatsen in het ziekenhuis, voldoende gedetailleerd. Spijtig genoeg moeten we het op deze release slechts stellen met een Dolby Digital 2.0-mix, die gelukkig wél de muziek alle eer aandoet. De dialoog is helder verstaanbaar, op voorwaarde dat je een beetje vertrouwd bent met het Engelse koeterwaals-dialect uit de mijnstreek aldaar.

EXTRA'S
We vinden op deze disc enkele vreemde extra's terug. De vreemdste van al is een zogenaamde sectie met sub-plots, waarbij het mogelijk is om bijvoorbeeld alle muzikale stukken achter elkaar te spelen, of alle fragmenten met Chuckles de Clown. Mooi, maar afgezien voor aficionados van de film een vrij waardeloze extra. Naast een trailer vinden we een negental minuten aan interviewfragmenten terug met achtereenvolgens Mark Herman, Ewan McGregor, Pete Postlethwaite en Tara Fitzgerald. Tot slot vinden we nog wat cast-en crewinformatie, en een fotogallerij terug. De menu's zijn overigens van een streepje - hoe kan het ook anders - harmoniemuziek voorzien. Maar dan is deze (single layer) disc dan ook helemaal vol. Een extra ondertitelingtrack, al was het maar Engels, was mooi geweest.

CONCLUSIE
Aan te raden voor iedereen! Maar we hopen vooral dat de filmmaatschappijen dit lezen, en er eens aan denken om een versie van Brassed Off in de Benelux te releasen, want de film is het meer dan waard.