SERIE
Russen die een loopje nemen met de waarheid en halsstarrig vasthouden aan leugens in naam van het regime, het is een gegeven van alle tijden, en niet iets dat per se van Poetin moet komen. Ook in de tijden van president Gorbachov werd er flink gesjoemeld en werd er niet gekeken op een leugentje meer of minder, met als triest hoogtepunt de tragedie die zich op 26 april 1986 afspeelde. Op deze dag gebeurde het ondenkbare: een brandende kerncentrale die het hele landoppervlak van Oekraïne en Wit-Rusland voor meer dan 100 jaar onbewoonbaar kon maken. Officieel hielden de autoriteiten het achteraf op 31 doden, maar onafhankelijke wetenschappers gaan ervan uit dat er minstens 5.000 mensen gestorven zijn. En dat zijn dan alleen maar de slachtoffers die onmiddellijk stierven, als je mensen meerekent die jaren na de feiten kanker kregen, dan noemt men wel eens het getal van 100.000 doden.




De ironie is dat deze ramp zich voordeed tijdens een test om dit soort ongelukken te vermijden. Deels door onwetendheid, deels door nalatigheid stond de RBMK-reactor in lichterlaaie. De wetenschappers die voldoende weet hadden van kernfysica werden door de overheid op de zijlijn geplaatst en werden verplicht om hun mond te houden. Dat deze nucleaire ramp duizenden, misschien honderdduizenden, levens bedreigde was van ondergeschikt belang. De inwoners rondom Tchernobyl werden niet gewaarschuwd uit vrees dat het nieuws zou uitlekken naar de rest van de wereld, wat een blaam voor de Sovjet-Unie zou betekenen. Pas een paar dagen nadat de Duitse regering besloot om uit voorzorg de kinderen binnen te houden, kwam mondjesmaat de informatieronde op gang, maar voor de inwoners van het nabijgelegen Pripjat was het kwaad al lang geschied.




De Sovjetautoriteiten waren er zich van bewust dat de rest van hun kerncentrales een gelijkaardige RBMK-reactor had, en daarom werd alles op alles gezet om het incident onder de mat te vegen. Wat er allemaal echt van waar is blijft uiteraard gissen, en je kan ervan op aan dat de Amerikaanse versie zwarter is dan de echte, maar dat neemt niet weg dat dit een onthutsend stukje geschiedenis is dat vandaag te vaak vergeten wordt. Meer zelfs, als je de ogen richt op het Oekraïne-conflict lijkt het wel alsof er nooit geen Tsjernobyl geweest is.

In Hollywood was men het ongeluk niet vergeten en werd de tragedie omgegoten tot een HBO-reeks van vijf afleveringen. De scores voor HBO-reeksen liggen vaak hoog, maar deze van Chernobyl waren toch ongezien hoog, met als uitschieter een IMDb-cijfer dat rond de 9 bengelde. De serie werd in 2019 uitgebracht en is nu ook beschikbaar in 4K. Of er bijna veertig jaar na de feiten iets is veranderd in de Oekraïense kerncentrales, heb je als leek alleen maar het raden naar, feit is wel dat deze serie in het kader van de oorlogsomstandigheden rond de centrale van Zaporizja het bekijken van Chernobyl alleen maar akeliger maakt.




Regisseur Johan Renck koos voor een zeer directe aanpak. Ondanks de sensatiefactor die eigen is aan het onderwerp, wordt er helemaal niet voor een Hollywood-aanpak gekozen, maar is het meer een politieke thriller geworden, waarbij er een grote kloof ligt tussen zij die op het veld staan en zij die achter de bureaus van het Kremlin zitten. Op het personage van Ulana Khomyuk (gespeeld door Emily Watson) na zijn alle karakters echt. Geregeld zien we één of andere Sovjet-bureaucraat of de weduwe van een omgekomen brandweerman in een scène opduiken, maar de kern van het verhaal gaat over de kernfysicus Valery Legasov (Jared Harris) en de door de regering gezonden Boris Shcherbina (Stellan Skarsgård), die er vooral moet voor zorgen dat de wetenschapper zijn mond houdt. Het zijn twee mensen die elkaar bij aanvang niet kunnen luchten, maar de dreigende dood brengt daar verandering in. Het verhaal begint met, hoe kan het ook anders, met de reconstructie van de ramp. Vanaf het prille begin krijg je een ongemakkelijk gevoel als je ziet hoe er op een primitieve wijze gespeeld wordt met levens. Wat daarna volgt is het (spannend en onthutsend) politiek gekibbel, maar ook de opoffering van heel wat burgers, want heel wat reddingwerkers wisten op voorhand dat hun heldendom synoniem stond met hun dood.




De reeks, die werd bedacht en geschreven door Craig Mazin, is wel in 2019 gedraaid, maar alles is zo kleurloos gefilmd dat je je zo in een Sovjetsstaat anno 1986 waant. Als de serie een minpunt heeft, dan is het wel het feit dat je toch behoorlijk geconcentreerd moet blijven, want er wordt in een recordtempo behoorlijk met wat wetenschappelijke en wiskundige termen gegooid. Gelukkig ligt de grootste klemtoon op het menselijke aspect, of net aan het ontbreken daarvan. Het is wel wat onwennig om Russen en Oekraïners in het Engels te horen bekvechten, wat niet echt de authenticiteit van het geheel ten goede komt, toch wordt er op ontzettend hoog niveau geacteerd en komt alles zeer overtuigend over.

BEELD EN GELUID
Het siert Warner dat ze deze serie op 4K hebben uitgebracht (de Blu-ray zit in het combopack) maar het is alleen maar de vraag of de aanschaf daarvan nu per se nodig is. Puur technisch is dit wel smullen maar de makers kiezen voor een zeer grauw beeld dat gedomineerd wordt door geelachtige kleuren, waardoor de detaillering automatisch naar de achtergrond wordt verdrongen. Dit heeft natuurlijk alles te maken met het feit dat men dit wilde om zo de sfeer van de kille jaren '80 weer te geven. De geluidsband is een DTS-HD MA 5.1 die naast gekibbel een indrukwekkende industrial soundtrack heeft gekregen, waarbij bijvoorbeeld het geknisper van radioactief grafiet soms de muziek wordt.




EXTRA’S
Zoals steeds zijn de extra’s bij de HBO-releases het magere beestje en dat is hier niet anders. Het bonusmateriaal wordt verdeeld over de twee 4K-disks en zijn ook terug te vinden op de Blu-rayschijfjes. Bij iedere aflevering hoort er een Inside the Episodes dat bestaat uit interviews en scènes achter de schermen. Het grote problem (en dat geldt voor al het bonusmateriaal) is dat we over amper een paar minuten spreken. In Meet the Key Players, dat vijf minuten in beslag neemt, maken we kennis met de hoofdrolspelers (Jared Harris als Valery Legasov, Stellan Skarsgård als Boris Scherbina en Emily Watson als Ulana Khomyuk). In Behind the Curtain - Director Johan Renck krijgen we met anderhalve minuut een wel zeer korte featurette die de regisseur via interviewfragmenten zijn zegje laat doen. In het al even korte Script to Screen - The Divers komen de onzichtbare helden aan bod die hun leven hebben opgeofferd, maar wiens naam nooit de geschiedenisboeken haalden. Tenslotte is er nog Pivotal Moment: The Trial, waarin men gedurende twee minuten de kijker probeert te tonen dat er in ieder uitzichtloze situatie wel een sprankeltje hoop is.

CONCLUSIE
Chernobyl is een indrukwekkende, vrij waarheidsgetrouwe serie die door de actualiteit nog een meer bittere indruk nalaat dan dat dit drie jaar geleden het geval was. Hoewel de serie zich toespitst op de politiek en het wetenschappelijke aspect, is dit een nagelbijter met klasse.