FILM
Wapenhandelaar Tony Stark (Robert Downey jr.) is net in Afghanistan om er zijn nieuwe ultrakrachtige Jericho-raketten aan het leger te slijten, wanneer hij in een spervuur komt vast te zitten en een granaatscherf - nota bene één van eigen makelij - in zijn hartstreek krijgt. Een medegevangene, Yinsen (Shaun Toub) redt hem het leven door een elektromagneet in zijn borst te implanteren die moet vermijden dat de scherf zijn hart doorboort. In gevangenschap dwingen de Afghaanse krijgsheren Stark om een nieuwe Jericho-raket in elkaar te schroeven. Hij gebruikt echter de onderdelen om een soort exoskelet te ontwerpen waarin hij zich een weg naar de vrijheid kan knokken. Terug op Amerikaanse bodem heeft blijkbaar niet alleen de scherf zijn hart beroerd, want hij geeft in een persconferentie te kennen dat hij zijn wapenimperium gaat opdoeken en vanaf nu voor de burgerluchtvaart gaat werken. En er is een ideetje blijven rijpen: met een soort van rusteloze obsessie werkt Stark aan een verbeterde versie van het exoskelet uit Afghanistan, ééntje waarbij de elektromagneet in zijn hart het waterstofpropulsiesysteem kan sturen. Met vallen en opstaan slaagt hij erin om het om te vormen tot een gepansterd harnas waarin hij zelfs kan vliegen. Als Iron Man keert hij terug naar Afghanistan om daar wraak te nemen voor het feit dat enkele krijgsheren misbruik maken van zijn Jericho-raketten. Dit is een vette streep door de rekening van Obadiah Stane (Jeff Bridges), die altijd de zaken van Starks imperium heeft behartigd, en de volle ladig krijgt wanneer Stark te kennen geeft de boel te willen structureren. De enige persoon waar Stark nog kan op rekenen is zijn persoonlijke assistente Pepper Potts (Gwyneth Paltrow) - wie verzint die namen? - die altijd een persoonlijke maar onuitgesproke bewondering voor Stark heeft gehad. Obadiah heeft intussen Starks prototype uit de woestijn laten overbrengen en analyseren, en heeft een veel verbeterde versie laten ontwerpen, de Iron Monger. Het komt tot een treffen waarbij laten we zeggen de verzekeringen wéér een leuke tijd tegemoet gaan om schadeclaims te bepleiten.




Iron Man was de eerste in de rij films die later zou uitgroeien tot het Marvel Cinematic Universe, een constructie die eigenlijk maar gaandeweg op poten werd gezet en momentum kreeg. Op het moment van verschijnen was er een beetje Marvel-metaalmoeheid aan het onstaan. De successen van bijvoorbeeld de X-Men Trilogy en franchises als Spiderman mochten er wel geweest zijn, de nieuwe comicverfilmingen tapten allemaal een beetje uit hetzelfde voorspelbare vaatje. Voor deze film nam Marvel Comics echter voor het eerste de productie op zich in plaats van uit te besteden aan een filmstudio, wat ervoor moet zorgen dat de films nauwer aansluiten bij het universum van de strips. Later zou Disney de boel bij elkaar harken en een mega-acquisitie doen waardoor ze de kassa in de pretparken nog eens kon laten rinkelen, en op hun streamingdienst werden hopen spinoffs gedumpt, niet altijd even hoogstaand qua kwaliteit, en daar betaalt Disney nu een beetje de rekening voor, jammer genoeg. Hun laatste film op deze datum, The Marvels, schijnt een behoorlijke financiële flop te worden, en face it, mensen zijn de superheldenfranchises gewoon beu aan het worden. Maar van zulks was in 2008 uiteraard nog geen sprake.




Vormelijk is Iron Man tot in de puntjes afgewerkt, inhoudelijk zijn er wel een paar dingen op aan te merken. Dat Tony Stark net een openbaring krijgt over wat voor 'n slecht mens hij wel is wanneer hij ei zo na een granaatscherf in zijn hart krijgt, komt bijna in aanmerking voor de beeldspraak van de maand van de Bond Zonder Naam. Dat het uiteindelijk Starks vertrouweling en vriend is die hem een mes in de rug tracht te planten is bijna letterlijk uit Spiderman (de Green Goblin) en X-Men (Magneto) gelicht; en als je er even over begint na te denken is bedenker Stan Lee voortdurend bezig met zichzelf te plagiëren. Jon Favreau is echter geen Sam Raimi of Bryan Singer. Hij weet zijn actiesequenties smaakvol en met stijl te dirigeren, maar het had allemaal een beetje meer mogen zijn. Uiteindelijk zien we Iron Man op twee uur tijd maar drie keer uitrukken, waarvan dan nog één keer slechts in een prototype van zijn outfit, en dat is toch iets te weinig om het tempo erin te houden, alhoewel er duidelijk een tendens in de film zit om het beste tot het laatst te bewaren. De donkere ernst van Christopher Nolans Batman Begins is mijlenver te zoeken. Positief is dan weer dat er op de karakteruitwerking niet veel af te dingen valt. Robert Downey jr., toen niet dadelijk een A-listacteur, maar alleszins ondergewaardeerd voor wat hij doet, is als hauteine snob perfect gecast als Stark, alhoewel er in deze film, de eerste in een nieuwe en extreem langlopende franchise, bijzonder weinig (lees: geen) moeite werd gedaan om Iron Mans duistere kant te openbaren - in de strips heeft Stark een kanjer van een drankprobleem. De casting van Downey was alleszins de goeie keuze: zijn Tony Stark is intelligent maar impulsief, charmant maar koppig en ook wel een beetje grappig maar eindeloos arrogant. Het moet ook gezegd worden dat Gwyneth Paltrow, die anders in dit soort films nooit acte de présence geeft, erg in positieve zin opvalt door niet te zeer te overacteren, en ze weet als Pepper Potts haar respect voor haar baas goed te doseren.

BEELD EN GELUID
Het gros van de Marvel Cinematic Universe is op UHD niét voorzien van Nederlandse ondertitels, dus moet u naar het buitenland uitwijken, zoals het Verenigd Koninkrijk voor deze prent. En het dient gezegd te worden dat het beeld een beetje tegenvalt. De film is op 4K ontdaan van grain, maar krijgt daardoor een ietwat artificiële look, die er zeker in de scènes met veel CGI meer uitziet als een tekenfilm. Shots zoals dat van de riante villa van Tony Stark in de bergen zien er uit als een stuk speelgoed. De rauwere scènes in het gebergte van Afghanistan ziet er een beetje beter uit, maar voor een lang geanticipeerde 4K-release had dit wat meer mogen zijn. Wel weten de samenstellers met de HDR het beeld wat op te helderen, zodat details in onder meer het grottenstelsel waar Tony gevangen wordt gehouden, meer geprononceerd zijn. Er is een Dolby Atmos-geluidstrack die eveneens een beetje onderpresteert, en de scènes waarin er actie losbreekt hadden kunnen ondersteund worden door wat wijdere surrounds en diepere impact. De muziek klinkt wel goed door en de dialogen zijn helder, maar het ontbreekt de track wat aan punch.




EXTRA'S
Teleurstellend is dat van de 2-diskversie die oorspronkelijk bij de Blu-ray zat, in lucht is opgegaan. De Blu-raydisk bevat een interactieve featurette "Hall of Armor" waarbij je vier 3D-modellen kan oproepen van de verschillende versies van het Iron Man-harnas én de Iron Monger, en daar door middel van de navigatie allerlei details over te weten kan komen. De uitstekende documentaire The Invincible Iron Man (47:05) neemt ons mee in de wereld van de Iron Man-strips; in zes deeldocumentaires worden de geschiedenis en de evolutie van het comicfiguur uiteengezet door enkele bevoorrechte getuigen, zoals de alomtegenwoordige Stan Lee en een handvol scenaristen en tekenaars. Vooral de oningewijden in Amerikaanse graphic novels krijgen hier een boel randinformatie aangereikt, zoals Iron Man's atypische seks-appeal bij de (erg schaarse) vrouwelijke lezers, en Tony Starks ongezonde relatie met de whiskyfles. In 11 verwijderde scènes (23:56) zien we vooral wat dialoog-opvullertjes en hier en daar een streepje meer actie. De scènes zijn niet finaal afgewerkt, maar worden wel gepresenteerd in high definition. De disk heeft ook nog een BD Live-optie.

CONCLUSIE
Iron Man is de eerste in een lange, lange reeks verfilmingen van het oeuvre van Stan Lee. De UHD zou technisch wat beter mogen geweest zijn, en waar de tweede schijf met de interessantste extra's naartoe is, daar hebben we het raden naar.