FILM
Spaak van het Vlaamse Kommil Foo is in eerste instantie een cd-release met als bonus 'n dvd met de liveopname van het materiaal in Cultuurcentrum De Werf in Aalst op 19 april 2005. De cd bevat 10 nummers (eigenlijk is er nog een elfde dat niet op de hoes is vermeld) waarvan 4 instrumentals met een hoog jazz-gehalte. Van de overige 7 nummers zijn er twee live-registraties, wat het eindsaldo op 5 nieuwe voldragen songs brengt. Een mini-cd dus met als extra een live-dvd die samen tegen een aantrekkelijke prijs aangeboden worden. Spaak heeft volgens het woordenboek drie betekenissen: een onderdeel van een fietswiel, dwarsbomen in de uitdrukking een spaak in het wiel steken, en verkeerd uitdraaien in spaak lopen. Met titels als Weg met de liefde, Het verdriet, Ik ben veranderd en Breng hem mee weet een goed verstaander dat Kommil Foo de weg van de verloren liefdes, verstoorde relaties en menselijke pijn heeft gekozen voor de 2005-theaterproductie. Niet dat het allemaal kwel en kommer (K&K) is en dat de toeschouwers op de rand van een zenuwinzinking staan wanneer ze de zaal verlaten, daarvoor kent Kommil Foo zijn metier veel te goed: na 1.35 uur laten Raf en Mich hun fans met een goed gevoel vertrekken. K&K worden afgewisseld met een aardige portie humor in de conferences en lichtvoetigheid in sommige teksten, waardoor de voorstelling een doordachte, intelligente en professionele indruk achterlaat en een mild gevoel van tederheid en jongensachtigheid.

De gezongen nummers van Kommil Foo zijn een fragiel bouwwerk, een glazen constructie van zuinig geplaatste pianotokkels die tekst en stem op een prachtige manier ondersteunen Vaak is ook de akoestische gitaar van de partij met beredeneerde en zinnige ondersteuning, af een toe een accordeon, een blokfluit, even een mondharmonica of een grote trom, zoals in het eerste nummer van de set Weg met de liefde met Raf aan de piano, zuinig en neuzelend, en Mich als een kabouter achter een reuze grote trom, het witte haar als een kuif omhoog gekamd langs gemillimeterde slapen, aanvankelijk onhandig en uit de maat, naïef, kwetsbaar en grappig om te eindigen in een samenzang die de lat hoog legt voor de rest van het materiaal: kwaliteit. In Het verdriet wordt het idee van faling en mislukking doorgetrokken en komt zowaar een zigeunerviool het klankpalet bijkleuren. Dit kan jij niet zijn is een fragiele, piepende ballade van gitaar een accordeon en Mich's stem die de toeschouwer meeneemt langs hartenpijn en verdriet. Met Worsten bekent Kommil Foo kleur, niet voor het eerst, toegegeven, maar op een originele en zeer grappige manier in een tekst om je vingers af te likken over een slager die door zijn vrouw wordt gebeld omdat er een vrachtwagen met witte en bruine worsten voor de deur staat. Waarop de slager meedeelt dat hij alleen in witte worsten doet, dat er in zijn frigo geen plaats is voor bruine worsten, want vol is vol, waarbij hij van de andere bezoekers van café De Vlaamse Leeuw een staande ovatie krijgt. 's Kijken hoe de Nederlanders straks reageren als Kommil Foo deze scherpe aanklacht over de hoofden uitstrooit van zij die "wartaal uitslaan als een kip zonder kop", om het duo te citeren. Hij die wacht is een ander prachtig auditief en visueel liedje waarbij de zaal als koor fungeert. Het werkt. Breng hem mee is voor uw dienaar het pièce de résistance van de cd en ook van de dvd. Met een flair van breeddenkendheid maakt een man van de minnaar van zijn vrouw een huisvriend, niet beseffend of net accepterend dat zijn nymfomane echtgenote (die haar minnaar tijdens de confrontatie met haar man toch nog even oraal bedient onder tafel) er nooit mee zal ophouden en er zich dus maar bij neerlegt met de boodschap: breng ook je vrienden mee. Raf Walschaerts op een zelden gezien niveau. Die van Kommil Foo steken er de draak mee, maar op een fijnzinnige en humoristische manier terwijl ze tegelijk de toeschouwer deel maken van de pijn en het leed dat gepaard gaat met een dergelijke problematiek.

De voorstelling van Spaak is intimistisch, met alleen Kommil Foo op het toneel, de piano, de andere instrumenten, af een toe een spaarzaam attribuut, een decorstuk, afgemeten lichtcirkels op een blauwe podiumvloer en vaste camera’s die zowel totaalbeelden als close-ups van beide broertjes maken waardoor de dvd-kijker op de allereerste rij zit, als een bevoorrechte toeschouwer. Vooral bij de sketches is de aanwezigheid van de camera een voordeel omdat er precieze posities zijn gekozen om de conferences voor honderd procent tot hun recht te laten komen. De beste sketch is ontegensprekelijk De gelukkigste man van de wereld over een man die er geen probleem mee heeft dat zijn vrouw elke week naar de fotoclub in Geraardsbergen gaat en er achter komt dat ze zich eigenlijk in het café naast de fotoclub ophoudt. De kijker krijgt een minimalistische voorstelling te zien met een paar vrouwen- en een paar mannenschoenen aan de toonbank van het café, door Mich precies en op delicate wijze gemanipuleerd: grappig en pijnlijk tegelijk met een bedrogen echtgenoot die ons het verhaal hortend en stotend vertelt, waarbij de toeschouwer de mensen die in de schoenen staan zelf moet bijschilderen: eenvoudig, menselijk en voor iedereen begrijpbaar. Jammer genoeg zijn andere sketches minder succesvol. Het verhaaltje bij Zondvloed is filmisch gesproken een leuke traktatie van een wereld die is vergaan omdat ergens een vrouw een eerste traan plengt en dan niet meer kan stoppen met huilen en dus een zondvloed teweeg brengt en... "het water zakt", maar de uitkomst blijft open zonder dat we vernemen waar haar verdriet om te doen is. Hetzelfde geldt voor de sketch over de prins en de prinses, visueel een heel leuke prestatie overigens, evenals het onderscheid tussen de prins van haar leven en de prins van haar dromen, maar waar leidt het naartoe? De korte en gebalde sketch over de vrouw die haar man 8 jaar geleden heeft verlaten werkt wél, want het gaat hier om een afgerond universum met een duidelijk begin en een veelzeggend slot; de daaropvolgende voorstelling van de man die uit gaat eten bevat zeer grappige elementen, unieke visuele effecten, maar waar past ze in de show, wat willen Raf en Mich ons vertellen? Plooimeter en Afscheidsbrief zijn originele vindingen, maar ook hier is het moeilijk om de zin te ontdekken, tenzij die er helemaal niet is of maar gedeeltelijk. Misschien toch een beetje té intellectualistisch soms, té weinig concreet, té veel regisseurs?

BEELD EN GELUID
Spaak is een zeer verzorgde opname. Het beeld is sober van kleur en de opname is op een tweetal keren na helemaal scherp en visueel aantrekkelijk. Misschien dat niet iedereen anderhalf uur van deze soberheid kan genieten en een licht gevoel van langdradigheid krijgt, misschien hebben de fans daar geen moeite mee.
Het geluid is uitstekend, met de gebruikelijke bezwaren die bij live-registraties voorkomen: de reacties van het publiek, af en toe gestommel (dat evenwel tot een minimum is beperkt door het gebruik van het allernieuwste soort mobiele microfoontjes).

EXTRA'S
Deze dvd bevat drie korte extra's: een fragment van 4.30 min waarin we Raf, Mich en hun vader Jef zien tijdens de Nekka nacht, waarbij de oude heer "Oorlogsgeleerden" brengt, een lied van Bob Dylan in een vertaling van Wannes Van De Velde; een blik achter de schermen van de Nekkanacht (2 min) en een indruk van de try-out van Spaak (4.30 min).

CONCLUSIE
Spaak is een cd met een bonus dvd. De dvd (die ons vooral interesseert) is een interessante en onderhoudende registratie van de live-voorstelling van Spaak en is een mengeling van prachtige, naar de keelgrijpende luisterliedjes over liefde en verdriet, afgewisseld met conferences of sketches die gedeeltelijk wel en gedeeltelijk minder goed geslaagd zijn. Wat in elk geval opvalt is het feit dat de muzikale nummers op de dvd, met hun minimalistische inkleding van piano en gitaar en af en toe nog een ander instrument als ondersteuning, veel beter tot hun recht komen dan op de cd, waar de instrumentatie vaak zwaarder is aangezet met blazers à la Think of One en jazz-patronen in de puur instrumentale nummers, waardoor het prachtige geraamte van de songs en de trefzekerheid van de stemmen worden verdoezeld en aan kracht verliezen. Laf Hart dat op de dvd tot hartverscheurende hoogten opstijgt, gaat op de cd grotendeels de mist in door een te drukkend arrangement dat alle subtiliteit uit de melodie knijpt. Maar Kommil Foo is een gesmeerd lopende machine die zelden op automatische piloot draait en dus voortdurend de aandacht en de nieuwsgierigheid op scherp stelt. Alleen de sketches moeten fijner, duidelijker en met een zinvolle inhoud en een echte staart. Voor de rest: chapeau.