FILM
Ultranova begint met een auto die op z'n dak ligt in een immense vlakte. De wagen is van de kaarsrechte betonweg afgeraakt en ligt als een naar ademsnakkende schildpad op het grint. Dan zwaait het portier open en kruipt Dimitri beduusd als een oorworm naar buiten. Hij kijkt zo van: dat had ik niet zien aankomen, en van: dat had ik niet verwacht, of: hoe ben ik hier terechtgekomen? Het is een vreemd en onwerelds fragment. Dan is het weg.

Dimitri (Vincent Lécuyer) is een stille jongen, een wees, volgens zijn onderbuurmeisje. Die weet dat van horenzeggen. Weeskinderen zijn altijd getekend, meent ze en hoopt kennis te maken met Dimitri, want hij is zo bijzonder, een soort De Caprio, een jonge Robert Redford. Dimitri in lange loden jas met bijpassende pet laat het allemaal aan zich voorbijgaan. Hij is gelaten en triest, hij verveelt zich. Overdag is hij aan de slag met twee andere collega’s in de bouw: met z'n drieën zoeken ze terreinen voor prefab-woningen die ze zelf bouwen en verkopen via het bedrijf Sweet Home. Na het werk is er de bar waar Dimitri met zijn roodharige collega nog een biertje drinkt, een iets oudere getrouwde man die geilt op de borsten van zwangere vrouwen en in elk meisje een zwangere vrouw ziet. Verbrugghe (Vincent Belorgey), de andere collega en hoofd van de sales-afdeling, is een zenuwachtig en schichtig type. Achter elke verlichtingspaal ziet hij een boef, op elke verlaten weg een zwaar ongeval. Wanneer ze een kerel oppikken die net een ontplofte airbag heeft gehad zonder aanwijsbare reden, is dat een teken, want airbags ontploffen gewoonlijk niet uit zichzelf.

Later in de film zal Verbrugghe een slipcursus organiseren om zijn collega's beter voor te bereiden op de gevaren van de weg. Het zal hem fataal worden. Wanneer dat gebeurt hebben Dimitri en de roodharig een moment van introspectie en de conclusie is niet fraai: een klote leven hebben ze, saai, inhoudsloos en zonder toekomst. Ondertussen heeft Dimitri kennis gemaakt met Caroline, een geadopteerd weeskind, maar haar aanwezigheid is niet meer dan een tijdelijke verstrooiing, een tijdelijke verliefdheid, een toevallige golf in de zee. De bloemen zijn voor haar moeder, een vereenzaamde oude vrouw die op bed zit te huilen.

De personages van regisseur Bouli Lanners zijn doodgewoon en nauwelijks bijzonder. Ze leven niet, ze worden geleefd, door de omstandigheden en door hun omgeving: een troosteloze opeenvolging van verlaten fabrieksgebouwen, vervallen industrieterreinen, halfgesloopte huizen en bouwterreinen als modderpoelen. Hun interieurs zijn even inspiratieloos als hun voorstellingsvermogen. Het Waalse landschap – de film is in de winter gedraaid – is kaal en vijandig en werkt geenszins inspirerend. Lanners behoort tot dezelfde school als de gebroeders Dardenne, Benoît Poelvoorde en Fabrice du Welz: hun geboortegrond is weinig mensvriendelijk, op het randje van bedreigend, bevolkt met personages aan wie in de meeste gevallen veel kosten zijn, geïsoleerde individuen die moeilijk tot dialoog en wederzijds begrip komen, met veel interesse voor hun eigen frustraties en nauwelijks voor de heikele positie van de medemens. Het enige lichtpunt in deze deprimerende omgeving is de humor die Bouli Lanners ondanks of net dankzij het bizarre surrealisme van zijn film weet op te roepen: Verbrugghe die sakkerend en vloekend de paaltjes gaat terugzetten die door de landmeter de dag te voren met grote zorg in de modder zijn gepland, maar door deugnieten 's nachts voor de derde opeenvolgende keer zijn uitgerukt. De opmerking van de 'rosse' collega dat hij straks nog een hartstilstand doet door zich zo op te winden, het lijkt profetisch. En Lanners kan ook bitter zijn: Verbrugghe die zelf aan de slipcursus meedoet, in het begin overtuigd en fel aan het stuur draaiend, dan twijfelend en tenslotte huilend, alsof hij zich bewust wordt van zijn eigen zieligheid, zijn eigen bedrieglijke belangrijkheid.

Ultranova moet het hebben van de sfeer en de lege filmfragmenten zonder veel beweging. Gebeuren doet er weinig en de karakters worden als met een grove borstel ruw op pellicule gezet: een veelzeggende gelaatsuitdrukking, een stille beweging, een bitter ontboezeming, een dierlijke schreeuw, weinig meer. Het resultaat is een Edward Hopperiaans universum met stilzittende en stilstaande mensen in lange filmsequenties, fascinerend, koud en vluchtig, zonder veel gevoel. De beklijving duurt net zolang als de film zelf. Niet veel langer. Boulis personages zijn te anekdotisch, te afstandelijk, te vreemd om enige mate van identificatie mogelijk te maken. Ze zijn zielig, aandoenlijk en meelijwekkend, neurotisch, maar hun grote verdriet leren we niet kennen, dat blijft voor ons verborgen. Omdat het allemaal zo precies is geregistreerd en op het juiste moment, zonder ongepast of overbodig cynisme of sarcasme, perfect van toon en kadrering, is Ultranova een verrassend debuut, zij het – inmiddels – volgens bekend (Waals) recept.

BEELD EN GELUID
Mist, regen, modder, slecht verlichte huiskamers, ze geven Ultranova een grimmig palet van grijs en grauw en nauwelijks heldere kleuren. Soms zien we een gelig lampje branden in een herberg, hangt er een bruine tint in een slaapkamer, maar blauw, grijs en zwart overheersten en Bouli heeft er alles aangedaan om kleur te vermijden om de sfeer van zijn film een duidelijke richting te geven. De film is zonder beschadigingen of vuiltjes overgeschreven naar dvd. De ondertiteling is in orde. De soundtrack is gecomponeerd in functie van de sfeer. Van muziek is er geen sprake, eerder van geluiden, ronkend, bonkend, klikkend, stotterend, stuitend, schurend, met een alien touch, origineel, ruimtelijk en vervreemdend. De 5.1-track geeft de mogelijkheid om de geluidjes via verschillende kanalen in de ruimte los te laten. De stemmen blijven vooraan, net als het omgevingsgeluid, links en rechts. Het surroundeffect is afgewogen, maar wel duidelijk aanwezig. De DTS-track klinkt iets voller met een ronder geluid.

EXTRA'S
Een pak extra's op deze dubbele dvd-uitgave en deze keer alles voorzien van Nederlandse ondertitels (behalve het commentaar), waarvoor dank aan Lumière! De commentaarband op Disc 1 is een verwarrende aangelegenheid: de regisseur, de producent, de hoofdacteur, de geluidsman, de cameraman, de monteur, allemaal doen ze hun zegje op de Commentaar-band, niet naast of achter elkaar maar door elkaar. Er is een stevige kennis Frans nodig om dat allemaal te kunnen volgen. Disc 2 verwent de kijker meer: de Originele Bioscooptrailer, Het Geheime Dagboek van Mr. Belorgey of zoals de hoes vermeldt: een Achter de Schermen met korte sequenties op de set, tijdens de voorbereiding, soms gewoontjes, soms grappig. Sweet Home (Weggelaten Scènes) bewijst dat Lanners aanvankelijk veel ruimere opnamen heeft gemaakt en pas bij de montage gekozen heeft om heel veel achtergrondsequenties en informatieve fragmenten achterwege te laten om z'n film zo donker mogelijk te houden. De weggelaten scènes geven wel toelichting bij de hoofdpersonages. Cinecure is een kunstzinnige reportage rond de sets, de acteurs en de crew, eerder dan een conventionele Making of. Lanners' artistieke voorgeschiedenis heeft daar alles mee te maken. In splitscreen-formaat kan de kijker vervolgens nog genieten van de Making of 8 mm, de kortfilm Muno, de eerste film van Bouli Lanners: Non Wallonie, Ta Culture n’est pas Morte en Western, een clip van de regisseur. Alles bij elkaar goed voor 98 minuten extra kijkplezier.

CONCLUSIE
Van Ultranova word je als kijker niet vrolijk. De film toont ons het Wallonië van de cineasten: arm, troosteloos, toekomstloos en gevoelloos. Vraag iemand op een buitenlandse festival naar een aantal karakteristieken van Franstalig België en wellicht noemt hij of zij ook nog al die andere dingen op die mensen als de gebroeders Dardenne hen met de regelmaat van een klok voorzetten: verwaarlozing, sociale achterstand, seksueel misbruik, geweld en vrouwenmishandeling. Een akelig portret van een streek die 's zomers zo vreedzaam en toeristvriendelijk oogt. Het levert wel confronterende cinema op.