Deze film maakt deel uit van Warners Tennessee Williams Collection, waartoe ook nog Cat On A Hot Tin Roof., Sweet Bird of Youth, The Roman Spring of Mrs. Stone en The Night of the Iguana behoren.

FILM
A Streetcar Named Desire was al een legende toen het nog een toneelstuk was, maar de adaptatie voor het grote scherm in 1951 cementeerde Tennessee Williams’ beroemdste werk als een klassieker. Elia Kazan, die het stuk ook al op de planken had gebracht, nam zelf plaats in de regiestoel en bracht nagenoeg de volledige Broadwaycast mee naar Hollywood. De enige die uit de boot viel was aanstormend talent Jessica Tandy. Studiobonzen bij Warner weigerden immers groen licht te geven zonder de inclusie van minstens één grote naam. Dat werd Vivien Leigh, toen nog de vrouw van Laurence Olivier, die de rol van Blanche Dubois had gespeeld in de Londense West End. Ironisch genoeg zou het Leighs laatste grote rol worden, terwijl de drie andere belangrijke vertolkers zouden uitgroeien tot vaste waarden in Hollywood. Karl Malden en Kim Hunter werden oscarwinnaars, Marlon Brando een legende.

Het verhaal is typisch Tennessee Williams. In het broeierige New Orleans gaat Blanche Dubois haar jongere zusje Stella opzoeken, dat kort tevoren getrouwd is met een Poolse arbeider, Stanley Kowalski. Stella heeft zich aangepast aan het werkersmilieu, maar Blanche houdt hardnekkig vast aan de voormalige rijkdom van de familie, die nu nog slechts een vage herinnering is. Toch is de oudste zus gecharmeerd door Mitch, een collega van Stanley die haar openlijk het hof maakt. Al zijn goede bedoelingen ten spijt wijst ze zijn avances echter af, gehinderd door een ziekelijke nostalgie naar het verleden. Haar bizarre handelen zet Stanley bovendien aan het denken: hij vertrouwt zijn schoonzus niet en spit haar verleden grondig uit. Heel wat metaforische lijken rollen al snel uit de kast en het komt tot een lijfelijke confrontatie tussen de in waanzin vergleden Blanche en de brute Stanley.



Dat Elia Kazan zich aangetrokken voelde tot A Streetcar Named Desire hoeft niet te verwonderen. De cineast koos doorheen zijn carrière steeds controversiële thema’s uit met als achtergrond de strijd tussen sociale klassen. En het stuk van Tennessee Williams past perfect in het plaatje. De broeierige seksualiteit zorgde voor een schokgolf in het conservatieve Amerika van de jaren vijftig en de harde, onverbloemde wijze waarop mentale instabiliteit en verkrachting getoond werden zou zelfs vandaag nog enkele wenkbrauwen doen fronsen. Op de intrigerende thema’s na, heeft Streetcar echter weinig te bieden op het vlak van de plot. De ideeën van de schrijver worden er met stevige mokerslagen in gehamerd, wat een aantal zeer sterke scènes oplevert, maar evenveel dode momenten, die de thema’s louter herhalen zonder het verhaal verder te stuwen. Ook werd ervoor gekozen het toneelstuk niet uit te diepen voor deze adaptatie. Dat leidt enerzijds tot een aanstekelijke claustrofobie, die perfect past bij het verhaal, maar anderzijds tot een overdreven aandacht voor het theatrale.

Niettemin levert een meer dan solide technische ploeg enkele wonderen af, die het filmische niveau van de prent meteorisch de hoogte in stuwen. Cameraman Harry Stradling haalt het maximale uit de filmframes en creëert een beklemmende sfeer. Ieder personage zit – op zijn/haar eigen wijze – gevangen in een uitzichtloze wereld en dat wordt subliem veruiterlijkt door een knappe belichting en prachtige camerabewegingen. De decors werden uitgewerkt als verlengstuk van de oorspronkelijke theatersets, maar ogen niet als filmdecors. Ze stralen een ouderwetse grandeur uit die zo uit de straten van een hyperreëel New Orleans gerukt schijnen. Eenzelfde compliment dient gemaakt voor de evocatieve kostuums, die in de loop der jaren iconen zouden worden. Ook Kazans regie is prima, hoewel je je nooit van de indruk kan ontdoen dat hij een toneelregisseur is die moet overleven in het lichaam van een cineast. Daarom is de bijdrage van monteur David Weisbart ook zo cruciaal voor het slagen van de film. Hij knipt en plakt de vrij rudimentaire shots op emotioneel geladen wijze aan elkaar en vervaardigt zo een werkstuk dat de visie van de regisseur overstijgt. Kers op de taart is echter de muziek van Alex North. Met een kruising tussen freewheelende jazz en een klassieke Hollywoodorchestratie overbrugt hij met veel pathos de dode momenten in de plot en punctueert hij de emoties in de sterke karakterscènes. Het is dan ook onmogelijk over de impact van A Streetcar Named Desire te spreken zonder Norths naam prominent te laten vallen.



Een andere pijler die de minder stabiele elementen van de film overeind houdt, is de prestatie van een uitmuntende cast. Maar liefst drie van de vier hoofdrolspeler mochten een Academy Award op hun schouw bijzetten dankzij Streetcar. Vooral in het geval van Vivien Leigh is dat remarkabel. Zij worstelde tijdens de opnames voortdurend met interne demonen en viel ten prooi aan zware depressies. Maar die zwaktes in haar echte leven kanaliseerde ze met veel acteerkunde naar het personage van Blanche Dubois, wat een hypnotiserende vertolking oplevert. Kim Hunter – als Stella – en Karl Malden – als Mitch – zijn de twee meest normale personen in A Streetcar Named Desire, mensen die rationeel kunnen denken ondanks hun gebreken. Dat houdt een stel rollen in die weinig externe show bevatten, maar die uitmunten in hun herkenbare alledaagsheid. De oscars honoreren niet vaak dergelijke ‘normale’ vertolkingen, dus hun bekroning is een bevestiging van hoe goed Hunter en Malden wel niet acteren in de prent. De enige die geen gouden beeldje mocht ontvangen voor Streetcar is vreemd genoeg de persoon voor wie de film dé grote doorbraak werd. Met een sexy, brute, getormenteerde, speelse vertolking zet hij nochtans een onvergetelijke Stanley neer en de beste rol van zijn carrière.

De fantastische technische kwaliteit en de beklijvende vertolkingen slagen er bijna in de tekortkomingen van A Streetcar Named Desire met de mantel der liefde te bedekken. Maar uiteindelijk schiet de prent tekort op het belangrijkste punt: het scenario. De scènes die goed zijn, zijn ook uitmuntend, maar alles er tussenin geeft de dynamische voortstuwende kracht een fikse knauw en verglijdt al te gemakkelijk in opgeklopt, melodramatisch sentiment. De rauwe kracht van Streetcar blijft ook anno 2006 probleemloos overeind, maar het is niet meer zo simpel de personages en hun belevenissen ad hoc te aanvaarden. Het is een verwijt dat zowat alle stukken van Tennessee Williams te maken valt. Laat ik echter eindigen met een compliment door te zeggen dat van al zijn werken A Streetcar Named Desire het minst lijdt onder de overdaad aan melodrama.



BEELD EN GELUID
A Streetcar Named Desire zou gemaakt zijn in 1951, maar als je de dvd-transfer bekijkt, zou je zweren dat de prent niet meer dan enkele jaren oud kan zijn. Het zwart-witte beeld is haast volledig vrij van vuiltjes en grain, het contrast is nagenoeg perfect, de zwarttonen ogen subliem en de scherpte kan de vergelijking met moderne transfers best doorstaan. Een exemplarisch beeld kortom. Ook het geluid kreeg een stevige opkuisbeurt. Dat resulteert in extreem heldere dialogen en dito muziekweergave. Kraakjes zijn nergens te bespeuren en de mix is ideaal afgesteld.

EXTRA’S
De term ‘Special Edition’ wordt tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt, maar hier is ze meer dan op haar plaats. Op de eerste schijf vinden we een Audiocommentaar terug met Karl Malden en filmkenners Rudy Behlmer en Jeff Young. Hun opmerkingen werden apart opgenomen, maar het gebrek aan interactie vertaalt zich niet in een gebrek aan interessante weetjes. Ook op disc 1 treffen we vier Trailers (9 min.) aan. Drie van hen zijn gewijd aan Streetcar, een vierde aan East of Eden.

Disc twee steekt van wal met een documentaire van een decennium oud die de filmcarrière van Elia Kazan overloopt: Elia Kazan: A Director’s Journey (75 min.). Al zijn belangrijke werken passeren de revue, gespekt met talloze clips en met de rustgevende stem van Eli Wallach als gids. Vervolgens is er een kwintet gloednieuwe featurettes, geproduceerd door Laurent Bouzereau. A Streetcar on Broadway (22 min.) blikt terug op het toneelstuk waarmee alles begon. A Streetcar in Hollywood (28 min.) doet dan weer het verhaal van de filmadaptatie. De invloed van het Breen Office op de finale cut van de prent staat vervolgens centraal in Censorship and Desire, dat ook een overzicht biedt van de verschillen tussen de 1951-versie en de gerestaureerde versie (met 3 extra minuten) die op disc 1 terug te vinden is. De vierde featurette heet North and the Music of the South (8 min.) en gaat dieper in op de revolutionaire muzikale score van Alex North. Tenslotte is er een eerbetoon aan het unieke talent van de jonge Brando in An Actor Named Brando (8 min.). Afsluitend herbergt de tweede schijf een recent teruggevonden Screentest (5 min.) die Brando ooit deed voor Rebel Without A Cause en een aantal Outtakes (15 min.) met alternatieve camerahoeken en dialogen.



CONCLUSIE
A Streetcar Named Desire is een intelligente adaptatie van een intrigerend toneelstuk dat echter té melodramatische plotverwikkelingen en dialogen kent om de kijker volledig te engageren. Hoogtepunten zijn de sublieme acteerprestaties en de hoge kwaliteit van de technische crew. Beeld en geluid staan beter op schijf geperst dan ooit tevoren en ook de bonussectie is nagenoeg perfect.