FILM
Kerstverhalen zijn van alle tijden. Sommigen zijn heel oud en bijgevolg heel eenvoudig met een boodschap voor alle mensen van goede wil en ze vertellen het verhaal van de Vlucht uit Egypte en de kerststal in de vriesnacht na het doodvonnis van koning Herodes tegen alle eerstgeborenen in wat in bijbelse termen het Heilige Land wordt genoemd. Andere spelen in op verzoening en vergeving en nog andere vertellen over slechte mensen die op kerstavond tot inkeer komen door goddelijke tussenkomst of als gevolg van een samenloop van omstandigheden die te maken heeft met gezondheid, ongeluk of tegenslag. In A Christmas Carol van de Britse auteur Charles Dickens gaat het hoofdfiguur Ebenezer Scrooge (Michael Hordern) voor de wind, zowel qua gezondheid als financieel. Sinds de dood van zijn zakelijke partner, Mr. Marley, zeven jaar geleden, is Scrooge de enige zaakvoerder van hun kantoor en hij heeft niet te klagen, in tegenstelling tot zijn klerk Bob Cratchit (Clive Merrison) die een jong gezin moet onderhouden van een klein salaris en overdag op kantoor zijn precieze schrijfwerk doet zonder de minste verwarming. Want Scrooge mag er dan warmpjes bijzitten, een ander gunt hij niets en wanneer twee voorname heren bij hem aankloppen voor een bijdrage in hun armenfonds, wijst Scrooge ze zonder scrupules de deur. Zijn neefje Fred, enige zoon van zijn overleden zus, een goedgemutste jongeman die zijn oom elk jaar rond deze tijd zijn beste wensen komt aanbieden, gunt Scrooge nauwelijks enige aandacht en zijn welgemeende uitnodiging voor een etentje lacht hij zonder meer weg. Zeven jaar al slaat Scrooge het kerstfeest over, je wordt er alleen maar ouder bij en geen uur rijker, is zijn sarcastische opmerking, terwijl hij een verse stapel munten in een grote zak stopt die hij in een zware koffer bewaart.

Het is kerstavond. Met tegenzin en morrend geeft Scrooge zijn bediende Bob vrij voor de volgende dag. Dat het om één vrije dag op een heel jaar gaat, hoort Scrooge nog nauwelijks wanneer hij zich door de mist en de sneeuw naar huis haast voor een solitaire en Spartaanse maaltijd: pap. Terwijl hij het vuur oprakelt om z'n kostje op te warmen krijgt Scrooge het bezoek van de geest van zijn overleden partner Mr. Marley die hem waarschuwt voor zijn wrokkig en asociaal gedrag en zijn gierige aard en hem het bezoek aankondigt van drie geesten. Sla hun waarschuwingen niet in de wind, zegt de geest van Mr. Marley, anders zal jouw geest na je dood voor eeuwig ronddwalen, gehuld in zware kettingen. Met een klein hartje ligt Scrooge in bed te wachten tot de klok één uur slaat en de eerste Kerstmisgeest verschijnt. De lakens heeft hij voor alle veiligheid tot tegen z'n neus opgetrokken. Dan wordt de kamer plots fel verlicht en is het moment van de waarheid aangebroken.



Charles Dickens is zoals van ouds goed op dreef in de korte novelle over de gierigaard Ebenezer Scrooge die de rest van de wereld geen cent gunt en tegen het moeilijke bestaan van arme en berooide stadsgenoten met een flinke portie leedvermaak aankijkt: als ze sterven is dat een oplossing voor de overbevolking, zegt hij brutaal tegen de mannen met de collectebus terwijl hij nauwelijks opkijkt en laat verstaan dat ze niet langer gewenst zijn. Zoals in de meeste van zijn romans schildert Charles Dickens de tegenstellingen tussen de ongelimiteerd rijken en het leger van arme sloebers dat z'n kinderen nauwelijks kan voeden, arbeiders en kleine handwerklieden die in de winter werkloos worden terwijl hun voorraadkelders leeg zijn en de laatste pennies aan een paar pijltjes brandhout besteed. Dickens omzwachtelt de aanklacht met humor en fijne intriges, maar desondanks moet het verband tussen de boodschap en de realiteit van alle dag ook in zijn tijd voor iedereen duidelijk zichtbaar zijn geweest. Charles Dickens als sociale en maatschappelijke chroniqueur van zijn tijd in listig en handig opgebouwde verhalen en veelzijdig gestructureerde romans, bevolkt met rondborstige en hartelijke volkse typen, venijnige intriganten uit de burgerij en gelukkig ook nieuwe rijken met het hart op de goeie plaats. Charles Dickens weet ze allemaal precies te karakteriseren in een realistisch en geloofwaardig kader dat de toeschouwer emotioneert. In A Christmas Carol confronteren de kerstgeesten Scrooge met de goedheid die hij heeft ondervonden van familieleden en vrienden in het verleden en het weinige dat hij heeft teruggedaan uit dankbaarheid. Ze tonen hem de genegenheid van mensen uit z'n omgeving die hij zonder meer afwijst en het leed dat zijn gierigheid veroorzaakt in de gezinnen die van hem afhankelijk zijn. Tenslotte gunnen ze hem een blik op de toekomst, zijn eigen toekomst, en die ziet er alles behalve rooskleurig uit. Charles Dickens produceert aan de lopende band kleine en veelzeggende anekdotes om zijn standpunt in te kleuren en het onrecht in de verf te zetten. Moira Armstong, de regisseur, heeft met een zeer beperkt budget het verhaal in beelden omgezet. Meer dan andere filmmakers is ze het originele verhaal van Charles Dickens trouw gebleven en ze schrikt er niet voor terug om zijn vroeg 19de eeuwse dialogen letterlijk over te nemen. A Christmas Carol is door haar aanpak meer geworden dan een simpel kerstverhaal voor kinderen. Het is tegelijk een zedenstudie waaruit ook volwassenen het één en ander kunnen opsteken. En uiteraard komt het op het einde allemaal goed, anders was dit geen kerstverhaal.

BEELD EN GELUID
De enscenering van A Christmas Carol houdt het middel tussen een film en een kamertoneelopvoering. De interieurscènes zijn eenvoudig, hoewel helemaal aangekleed naar de stijl van de tijd, maar af en toe neemt Moira Armstrong haar toevlucht tot geschilderde decors in plaats van echte sets. De buitenscènes zijn in mist en sneeuwbuien gewikkeld en het niet altijd even realistisch opgestelde licht verraadt het gebruik van studio-decors. Toch is A Christmas Carol een zeer aantrekkelijke en bekijkbare productie, ondanks de beperkte financiële mogelijkheden. De tand des tijds heeft uiteraard zijn werk gedaan en de dertig jaar oude videobeelden zijn niet helemaal in hun oude luister hersteld. Het beeld is bij momenten troebel en door het wegwerken van massa’s ongerechtigheden is er sprake van een korrelige textuur en af en toe komeetvorming. Het geluid heeft last van ruis, maar het is voor de rest goed hersteld. Indrukwekkend is de Dolby 5.1-geluidstrack die voor de gelegenheid is gemaakt waarbij niet alleen de muziek en de geluiden maar ook de stemmen via de surround de kamer ingestuurd worden, een effect dat zeldzaam is in dit soort producties.

EXTRA'S
De dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
A Christmas Carol is een mooi kerstverhaal dat teert op uitstekende acteerprestaties en zich afspeelt tegen een sociale achtergrond van uitbuiting, miskenning en maatschappelijke uitsluiting. Toch blijft het in de handen van meesterverteller Charles Dickens allemaal lichtvoetig, grappig en behapbaar voor de allerkleinsten. A Christmas Carol is misschien een beetje een ouderwets verhaal, maar het heeft na meer dan 160 jaar nog niets van zijn innerlijke kracht, actualiteitswaarde of toepasselijkheid verloren. Prettige Kerstfeest!