Deze film maakt deel uit van de negendelige The Powell and Pressburger Collection, waartoe ook nog 49th Parallel, The Life And Death Of Colonel Blimp, A Canterbury Tale, I Know Where I'm Going, A Matter Of Life And Death, The Red Shoes, Ill Met By Moonlight en They're A Weird Mob behoren. Recent verscheen een update van deze boxset die Black Narcissus en Tales Of Hoffman toevoegt aan de collectie.

FILM
Voor het eerst sinds The Small Back Room (1949) keren Michael Powell en Emeric Pressburger in 1956 terug naar het genre dat hen hun grootste triomfen had bezorgd: de oorlogsfilm. The Battle Of The River Plate vindt plaats in de eerste maanden van de Tweede Wereldoorlog, na de invasie van Polen, maar voordat Hitler zijn aanval inzette op West-Europa. Een Duits slagschip, de Graf Speer, bevaart de zeven wereldzeeën en brengt met een mix van durf, intelligentie en tactiek vele Britse schepen tot zinken. Wanneer het schip echter drie Britse oorlogsbodem tegelijk confronteert, komt de hoogmoed van de Duitse officieren voor de val. Gehavend weet de Graf Speer nog net de Uruguayaanse hoofdstad Montevideo te bereiken, aan de wijde monding van de Rio de la Plata. Internationaal recht beperkt echter de tijd die de bemanning heeft om het schip op te lappen in een neutraal land. De Britse vloot positioneert zich inmiddels in groten getale aan de monding van de rivier. Een tactisch spelletje begint, waarbij Duitse en Britse diplomaten een goede uitgangspositie trachten te bekomen. Duizenden Uruguayanen verzamelen zich ondertussen op de kades, in de hoop een nakende zeeslag te kunnen zien.

Nauwgezet tonen de filmmakers iedere zet in het tactische schaakspel tussen de marines van Duitsland en Groot-Brittannië, waarbij ze een haast documentaire reconstructie geven van de slag bij de Rio de la Plata. Maar in hun zoektocht naar een getrouwe weergave van de feiten, verliezen ze te snel uit het oog dat ze nog een publiek te entertainen hebben. Zo laten de twee het na een makkelijk te identificeren 'held' in het verhaal te steken. Integendeel: Powell en Pressburger voeren de ene generaal/commandant/kapitein na de andere op, die zowel in manier van handelen als in uiterlijk zoveel op elkaar gelijken dat emotionele identificatie met een van hen zo goed als onmogelijk wordt.

Het probleem beperkt zich echter niet louter tot de keuze van karakters. Ook de structuur die het script hanteert staat niet bepaald bol van de spanning. In de eerste plaats is dat omdat de makers voortdurend wisselen tussen verschillende personages, en steeds nieuwe karakters en plotlijnen bijvoegen, zodat het scenario naarmate de film vordert meer en meer een ondoorwaadbaar moeras wordt waarin het doel of de boodschap van de film zonder medelijden wordt meegezogen. Een half uur voor het einde van The Battle of the River Plate lijkt pas beterschap op til, wanneer de cineasten optimaal de spanning uitbuiten die gepaard gaat met een dilemma voor de Graf Speer: verlaten ze de haven van Montevideo, dan breken ze internationale wetten, maar blijven ze voor anker liggen, dan zijn ze nagenoeg verplicht hun schip in handen van Uruguay te geven. Deze sequentie is – hoewel er vooral in gepraat wordt en weinig actie ondernomen – de meest beklijvende van de film, en het is jammer dat het segment wordt afgerond met een anticlimax. Het is immers niet omdat een feit echt is gebeurd, dat het na verfilming ook overeind blijft als een bevredigende conclusie.



Waar The Battle Of The River Plate tekort schiet in het narratieve departement, excelleert hij in de technische executie. Bevrijd van de studiogebonden sets die hun werk uit de jaren veertig typeert, zoeken Powell en Pressburger hun heil op zeeën en aan kusten, waar ze beelden schieten die tot de beste behoren uit hun illustere carrière. Statige camerabewegingen, prachtige kadrages van o.a. scheepskanonnen en een wonderlijk shot van een brandend schip op de vlucht, enkel getoond door de witte en zwarte rook die in zijn zog te zien is, verheffen de film boven de middelmatigheid van het script. Wat meer uniformiteit in de keuze van productiemethodes had echter geen kwaad gekund, aangezien een handvol opnames met achtergrondprojectie het realisme van de prent vervaarlijk naar beneden haalt. De muzikale score van huiscomponist Brian Easdale is minder memorabel dan zin eerdere werk voor het Archersduo, maar benadrukt de factuele stijl die de regisseurs propageren in de prent.

De cast is naar goede gewoonte het summum van Britsheid, en bestaat uit het kruim van de Engelse karakteracteurs van de jaren vijftig. Anthony Quayle, John Gregson en Bernard Lee krijgen het meeste schermtijd toebedeeld en hoewel ze stuk voor stuk hun best doen, slaagt geen van hen erin om volledig in de huid van hun personage te kruipen, opdat we het karakter zouden zien i.p.v. de acteur. Noemenswaardig is echter vooral het optreden van twee performers die in de volgende decennia tot gerespecteerde sterren zouden uitgroeien, in twee heel diverse genres weliswaar. Peter Finch heeft wellicht de meest memorabele rol in de ganse film als een Duitse officier en toont al stukken van het talent dat hem tot een Oscarwinnaar in uitstekende drama's zou maken. In een rol waarin je hem nauwelijks herkent – en waarin hij enkel Spaans spreekt – duikt ook het toekomstige Hammericoon Christopher Lee op, die echter hopeloos miscast is als een Uruguayaanse bareigenaar.

The Battle Of The River Plate kreeg in 1957 drie BAFTA-nominaties, waaronder eentje voor Beste Film, maar men vermoedt dat dit eerder te danken is aan de naam van Powell en Pressburger dan aan de effectieve kwaliteit van de film. In hun oeuvre springt de prent er immers uit als een van hun minst meeslepende en eentje waarin alle visuele poëzie uit hun vorige werk ontbreekt. Dit maakt het ontzettend moeilijk om van de film te houden, hoe zeer je ook het vakmanschap bewondert dat erin aanwezig is. The Battle Of The River Plate toont ook aan dat de magie tussen het regisseursduo langzaam aan het wegebben is. De poëtische scripts van Emeric Pressburger liepen op hun laatste benen in een filmwereld die onder invloed van de continentale cinema meer naar realisme ging neigen dan naar extreem escapisme. En aangezien Michael Powell dat realisme verder wou exploreren, diende een breuk met zijn langdurige creatieve partner zich dan ook aan. Na deze prent zouden ze immers op een decennium tijd nog amper twee films samen maken. En dus is The Battle Of The River Plate een scharnierfilm in hun oeuvre, die alleen al daarom het bekijken waard is.



BEELD EN GELUID
The Battle Of The River Plate werd opgenomen in het Vistavisionformaat, naast 70mm de beste, helderste en meest gedetailleerde pellicule die in 1956 op de markt te vinden was. Hierdoor oogt de print vijftig jaar later nog steeds als nieuw, met een minimum aan vuiltjes, een extreem goede scherpte in vooral de dagscènes en een uitstekende kleurenweergave. Grain blijft in sommige sequenties een probleem, en het is jammer dat Carlton er niet voor koos een anamorfische transfer te maken, maar voor de rest ziet de prent er beter uit dan ik hem ooit zag. Het geluid had wellicht geprofiteerd van een herwerking naar 5.1, maar ook in mono klinken de ontploffingen redelijk goed, zij het dat ze dynamiek missen. Dialogen zijn steeds helder en duidelijk verstaanbaar, maar de muziek brengt soms een valse noot voort.

EXTRA'S
We moeten het stellen met een handvol Biografieën van cast en crew. Wat extra informatie over de werkelijke slag om de Rio de la Plata was welkom geweest, evenals inzicht in hoe Powell en Pressburger een logistiek zware film als deze tot een goed einde wisten te brengen.

CONCLUSIE
In The Battle Of The River Plate keren Powell en Pressburger terug naar hun geliefde oorlogsthema. Maar in tegenstelling tot hun films uit de jaren veertig ligt hier de nadruk op quasi-documentair vertellen i.p.v. op fantasie en emotie. De prent is bijgevolg indrukwekkend in zijn technische suprematie, maar weet je nooit ten volle te engageren. De audiovisuele presentatie op dvd is een lust voor oog en oor, maar de bonussectie is nagenoeg leeg.