FILM
Toen in 1916 Amerika in de Eerste Wereldoorlog werd betrokken, trok journalist John Reed (Warren Beatty) fel van leer tegen wat hij een door het kapitalisme geïnspireerde oorlog vond. Volgens Reeds politieke overtuiging is ook de armoedige situatie van de gemiddelde Amerikaanse arbeider een rechtstreeks gevolg van de oorlogseconomie, en neemt hij, tegen alle ethiek van de beroepsjournalistiek in, vaak niet neutrale, radicaal linkse standpunten in. Vindt hij aanvankelijk wat gehoor bij een select groepje intelligentsia, dan kalft die steun snel af wanner in 1917 de Russische revolutie uitbreekt, de bolsjewieken de macht overnemen, en langs het oostfront de Russen geen moeite meer doen om de geallieerden in hun strijd tegen de Duitse bezetter nog verder te zetten, wat Engeland, Frankrijk en Amerika in het verkeerde keelgat schiet. Reed trekt echter naar Rusland om rechtstreeks uit eerste hand verslag te doen van de revolutie; met zijn reputatie als tafelspringer kan hij het bovendien niet laten om in Rusland de arbeiders nog wat aan te porren, met de ietwat voorbarige mededeling dat de Amerikaanse werker bereid is om zich als één man achter de revolutionaire ideeën te scharen.



Reed maakt bovendien de reis niet alleen. Kort daarvoor heeft hij fotografe-journaliste Louise Bryant leren kennen, die er ongeveer dezelfde politieke opinie op nahoudt. In Reeds appartement - waar iedereen altijd welkom is, want een bordje aan de deur maakt de bezoeker diets dat persoonlijk bezit de ketens van alle kapitalistische zwijnerij is - houden Reed en zijn politieke vriendjes regelmatig discussieavonden zonder einde, waarin ruim plaats is voorbehouden voor dans, drank en vrije seks. De vrijgevochten Louise is alleszins geen gemakkelijke tante, en haar gebekvecht met Reed verwerft in hun kennissenkring al gauw legendarische status. Louise laat zich bovendien gewillig inpakken door de charmes van de ietwat suffe salonintellectueel Eugene O'Neill (Jack Nicholson). De vlam met Reed slaat pas werkelijk over wanneer ze samen naar Rusland afreizen en in een feestdronken bui de revolutie van dichtbij meemaken. Hun terugkeer naar Amerika loopt echter minder vlot dan ze hadden voorzien: klaar om de Blijde Boodschap van de Grote Revolutie te verkondigen, is tijdens hun afwezigheid de Amerikaanse politieke barometer definitief omgeslagen in een anti-communistische sfeer. De staking van de Russische soldaten aan de Duitse grens wordt gezien als een daad van verraad, en iedereen die er nog maar van verdacht wordt om enigszins linkse sympathieën te koesteren, waaronder nogal wat mensen uit Reeds en Bryants vriendenkring, wordt zonder pardon uit de Verenigde Staten verbannen.



John kan aanvankelijk de tegenwind nog de baas, omdat zijn boek Ten Days That Shook The World op nogal wat kritische bijval kan rekenen. In zijn blinde adoratie voor al wat ook maar een beetje naar communisme ruikt, met als einddroom het verenigen van alle werkers in een geünificeerde werklieden in één overkoepelende vakbond die ook de revolutie naar Amerika moet exporteren, neemt Reed echter een brug te ver. Zijn aard om het conflict op te zoeken, zorgt ervoor dat de socialistische, communistische en alle fracties die daartussen zitten omwille van de ego's van hun leiders opgesplitst geraken. John reist opnieuw naar Rusland om voor de Komintern, de internationale verdedigers van het communistische gedachtengoed, orde op zaken trachten te stellen en het leiderschap naar zich toe te trekken, maar het pakt anders uit. Eens Rusland binnen is het quasi onmogelijk het land weer te verlaten; Reed belandt tijdens een ontsnappingspoging om terug naar Louise te kunnen, terecht in een Finse gevangenis, waar zijn gezondheidstoestand snel aftakelt. De Amerikaanse regering geeft geen rat's ass om zijn lot; per slot van rekening heeft hij het land zelf zonder paspoort of visum verlaten, en elke reden om hem persona non grata te verklaren, is een goeie. Reed wordt door de Russen als krijgsgevangene geruild tegen enkele Finse geleerden die in Rusland gevangen worden gehouden. De communistische partij verlangt dat, zo lang Reed dan toch in Rusland vast zit, hij mee als onderdeel van de propagandamolen afreist naar de Midden-Aziatische staten om daar de revolutie te prediken. Zijn pogingen om Louise te bereiken blijven echter zonder resultaat. Bovendien merkt hij dat zijn idealisme uiteindelijk wordt misbruikt door de Sovjetleiders, die zijn klasserevolutie verkeerdelijk vertalen als een heilige oorlog tegen het verdorven kapitalistische Westen, en wanneer Louise eindelijk clandestien in Rusland arriveert, op zoek naar haar geliefde, is de man stervend en zal uiteindelijk wegrotten in een Russische kliniek.



Reds valt al meteen van de aanvang op door de aparte vertelstructuur: tal van oude mensen die de media-heisa rond John Reed nog persoonlijk hebben meegemaakt, worden voor de camera gehaald om hun herinneringen te vertellen, en zo worden we in het Amerika van de jaren '10 ondergedompeld. Reds is overduidelijk geïnspireerd op een klassieker als Doctor Zhivago, in die zin dat de film een bijna documentaire kijk biedt op de woelige jaren van de Russische revolutie door de ogen van een verliefd maar gedoemd koppel. Reds is zeker geen eenvoudige film, maar Warren Beatty geeft een genuanceerd en politiek vrij correct portret van de (korte) opkomst en de (roemloze) ondergang van de Communistische Partij van Amerika en zijn charismatische maar heetgebakerde leider, door hemzelf vertolkt. De verschillende getuigenissen van diegenen die op de aftiteling "the Witnesses" worden genoemd, geven alvast ook bewust geen éénduidig beeld van het koppel Reed-Bryant. Of Beatty hiermee nu al dan niet sympathie voor het communistische gedachtengoed wil tentoon spreiden, is niet helemaal duidelijk, want de laatste scènes duiden toch duidelijk op het feit dat Reed zich verraden voelde door de Sovjets, en - waar zijn vrouw hem herhaaldelijk op wijst - hij beter bij journalistiek was gebleven dan zich in de actieve politiek te mengen. Reed was volgens Beatty's lezing een gedreven idealist maar een zeer slechte pragmaticus, die door zijn eigengereidheid meer twist dan vereninging veroorzaakte. Beatty bewijst alleszins wel dat hij naast een gedreven filmmaker en charismatische acteur ook redelijk goed beslagen is in geschiedenis, en dan vooral in de paranoïde anti-linkse kramp die in de jaren twintig over Amerika spoelde, en er tot op vandaag, bijna twintig jaar na de val van de Berlijnse muur, nog nazindert. De ingebakken haat tegenover al wie zichzelf ook maar een beetje liet opvallen door sympathiem voor het comministische gedachtengoed werd dertig jaar later pas echt tastbaar, toen senator McCarthy een nooitgeziene verklikkerscampagne op poten zette, met de bedoeling de media, politiek, showbusiness en zakenwereld "uit te zuiveren".



Warren Beatty werkte obsessief aan deze biografie van John Reed, en nam daar zelfs in de jaren '80 nog het risico voor om als onverbeterlijke linkse rakker bestempeld te worden. Afgezien van de controversiële inhoud zag de Academy echter wel de filmische kwaliteiten van de grootschalige en epische prent in, en Beatty mocht onder meer het Oscarbeeldje voor beste regie mee naar huis nemen, net als Vittorio Storaro voor de impressionante fotografie. Het succes van de film is echter mee te danken aan de puike cast. Diane Keaton, ten tijde van het filmen van Reds de levenspartner van Beatty, is exceptioneel als Reeds heetgebakerde proto-feministische vrouw Louise Bryant, en ze zag er anno 1981 ook nog niet uit als de uitgedroogde pruim die ze nu is, die haar talent verschijt aan wangedrochten als Hanging Up en The First Wives Club. In een bijrol zien we ook een door en door cynische Jack Nicholson die als Eugene O'Neill het ménage-à-trois vervolledigt; in de nevencategorieën ging er echter ook nog een beeldje naar Maureen Stapleton die Emma Goldman vertolkt, één van de naar Rusland verbannen politieke compagnons-de-route van John Reed. Reds zou uiteindelijk drie van de massale twaalf Oscarnominaties verzilveren.

BEELD EN GELUID
Om de kwaliteit van het beeld te vrijwaren werd Reds verdeeld over twee double layer-schijven, wat niet helemaal onlogisch is, vermits de film een entr'acte heeft. Het is een genoegen om vast te stellen dat men deze film uit 1981 ter gelegenheid van zijn 25ste verjaardag toch met de nodige zorg op dvd heeft overgezet. De scherpte is niet te vergelijken met recente producties, en op high definition-media zou zonder remastering de film genadeloos door de mand vallen, maar deze dvd-transfer is vrij goed. De kleuren ogen natuurlijk, het contrast is redelijk maar wat aan de donkere kant, en de enige echte fout die er te bespeuren is, is telecine-wobble in de openingscredits. Naast een serie dubbings is van de film zowel de originele monotrack als een iets helderdere Dolby Digital 5.1-track terug te vinden. Deze maakt vooral het verschil in enkele ambiënte scènes, zoals de Russische volksopstand op het einde van de eerste disc of de aanslag op de trein op de tweede disc. De soundtrack is overigens van de hand van Stephen Sondheim.



EXTRA'S
Op de eerste disc, waar ook het leeuwendeel van de film terug te vinden is, vinden we enkel nog de trailer als extra terug. De tweede disc bevat een indrukwekkende, zevendelige making of-documentaire Witness To Reds die afklokt op 65 minuten, en onder meer interviews met cast en crew bevat. Vooral de medewerking van regisseur Warren Beatty zelf, waarvan algemeen bekend is dat hij het absolute lak heeft aan bonusmateriaal, toont aan hoe nauw deze film hem aan het hart ligt.

CONCLUSIE
Reds een episch meesterwerk noemen is niet ver van de waarheid verwijderd, alhoewel de combinatie van een liefdesverhaal tegen een historische achtergrond inmiddels een grijsgedraaide plaat is. Deze 25th Anniversary Edition overtuigt kwalitatief.