FILM
Het feit dat producers nog steeds twee keer nadenken alvorens ze in zee gaan met filmmaker Terry Gilliam heeft niet zozeer te maken met de bittere strijd die hij voerde voor het verkrijgen van een director's cut van Brazil, maar vooral met de nachtmerrieproductie van een van zijn droomprojecten: The Adventures Of Baron Munchausen. Alles wat mis kon gaan, ging ook daadwerkelijk mis op en rond de set: kostuums werden niet tijdig overgevlogen, een machtswissel bij filmstudio Columbia gooide roet in het eten, de Italiaanse crew was een voorbeeld van efficiënte corruptie en de prent was al tien miljoen dollar over haar budget en twee weken over tijd nog voor er één framepje film was geschoten. Vreemd genoeg is van die stormachtige strijd achter de schermen weinig tot niets te merken in het afgewerkte product, want The Adventures Of Baron Munchausen is een behoorlijk entertainende film, die bol staat van de fantasie, alle kwaliteiten van Gilliam als cineast ten volle benut en verrukkelijk is om naar te kijken. Dat de prent niettemin te veel hooi op haar vork neemt om een échte voltreffer te zijn, nemen we er dan met plezier bij.

Terry Gilliam en co-scenarist Charles McKeown (de twee werkten ook al samen voor Brazil) plukken rijkelijk incidenten uit de originele verhalenbundel van Rudolf Erich Raspe. De reis naar de maan, de dodenrit op een kanonskogel, de baron die zichzelf met zijn haren uit het water sleurt, allemaal passeren ze de revue. De scenaristen voegen echter een tweede laag toe door een interessante rode draad te verzinnen voor de faits divers. Het is het einde van de zeventiende eeuw - The Age of Reason zegt een ironische schermtitel - en in een belegerde Turkse stad verstoort Baron von Munchausen geërgerd een komisch toneelstuk dat op zijn avonturen gebaseerd is. Omdat de Baron volgens zijn eigen beweringen zelf verantwoordelijk is voor de huidige oorlog, besluit hij zelf een einde aan de schermutselingen te maken. Hiervoor moet hij wel de halve wereld afreizen om zijn oude vrienden op te halen: zonder hun hulp kan hij niet in zijn opzet slagen. Het nieuwsgierige meisje Sally Salt verstopt zich en gaat tegen de zin van de Baron mee op zijn wonderbaarlijke reis. Maar het is haar onwrikbare geloof in de bizarre vertelsels van Munchausen dat uiteindelijk de sleutel tot het succes zal blijken te zijn.

De scenaristen verdienen lof voor de wijze waarop zij erin slagen een eclectische groep verhalen tot een min of meer coherent geheel te smeden. De film blijft weliswaar te veel een aaneenrijging van incidenten, maar de onderliggende drive van de protagonisten werk beter als lijm dan verwacht. Door een oude Munchausen op te voeren verlenen Gilliam en McKeown de prent bovendien een aura van vergane glorie. De resulterende sfeer past perfect bij het verhaal dat ze willen vertellen en zorgt voor een onmiddelijke empathie van de kijker voor het hoofdpersonage. Het helpt eveneens om de scepsis t.o.v. van de verhalen van de Baron zonder veel moeite te overwinnen en mee te gaan in een wereld waar de ongebreidelde fantasie koning is.

Gilliam zou Gilliam niet zijn, mocht hij de fantastische plot niet koppelen aan indrukwekkende beelden. Wie dacht dat Brazil al een ode aan de visuele verbeelding was, krijgt in The Adventures Of Baron Munchausen pas écht een beeld van hoe het brein van de cineast functioneert. Geholpen door de kunstigheid van de roemruchte Italiaanse designer Dante Feretti - iets minder door die van cinematograaf Giuseppe Rotunno - schildert Gilliam wellicht de meest intrigerende visuals uit zijn carrière op het filmdoek. Een ballon gemaakt van onderbroeken zet de toon, de aankleding van een Turkse harem mixt realisme met overdaad en het ingewand van een vulkaan onthult een verrassend diverse wereld van water én vuur. Ronduit glorieus is bovendien het stranden van het schip van Munchausen op de maan: de scène duurt nauwelijks tien seconden, maar ze behoort tot het mooiste wat ooit op film is vastgelegd. Dat Gilliam in zijn visuele verbeelding volop hommage brengt aan zijn kunstzinnige helden als Gustave Doré en Sandro Botticelli is de kers op de taart.

Voor de keuze van zijn hoofdrolspeler ging de regisseur bijvoorbeeld uit van Dorés etsen. John Neville lijkt bijgevolg als twee druppels water op de gekende illustraties, maar hij knoopt daar ook een steengoede vertolking aan vast. Hij speelt de Baron als een oude, eigenzinnige man die zelf niet meer volop in zijn eigen kunnen gelooft, maar die slechts een kleine vonk nodig heeft om de inwendige vlam van avontuur weer te doen opflakkeren. Sarah Polley was amper acht jaar oud ten tijde van de opnames, maar ze zet een zelfzekere Sally Salt neer. Zij combineert de naïviteit van haar jeugd met een volwassenheid die je niet van een achtjarige verwacht. Polley en Neville vormen de kern van het acteursensemble, maar ze worden omringd door veel bekende namen in kleine rollen. Uma Thurman als Venus is een godin op het witte doek. Oliver Reed gaat schaamteloos over the top als haar echtgenoot Vulcan. Eric Idle overtuigt echter niet als een van de kompanen van de baron, terwijl Jonathan Pryce het soort bureaucraat vertolkt dat hij nog hardnekkig bevocht in Brazil. De meest ergerlijke verschijning is die van Robin Williams als de Koning van de Maan: hij ruïneert haast eigenhandig een van de belangrijkste sequenties van de prent.

Dergelijke faux pas zijn dan ook de reden dat The Adventures Of Baron Munchausen geen grootse film is. Naar goede gewoonte weet Terry Gilliam namelijk niet van ophouden eenmaal hij zich in een scène gooit: soms levert dat goede cinema op, soms ook eindeloos gezever. De algemene balans blijft ronduit positief, maar er zat meer in dit project. Wellicht is het zo dat de financiële en productionele besognes dan toch impact hebben gehad op de prent, want te oordelen naar al het intrigerende materiaal dat als extra op deze Blu-raydisk staat, had The Adventures Of Baron Munchausen dé sleutelfilm uit de carrière van Gilliam kunnen zijn.

BEELD EN GELUID
Dat de prent al van 1989 dateert, merk je aan de visuele presentatie. Vooral enkele special effects (de reis met een ballon door het wolkendek bijvoorbeeld) vertonen bijzonder veel grain. In andere scènes oogt de prent echter zo goed als nieuw, met haarscherpe close-ups, uitstekende zwartniveaus en heldere kleuren. Kortom, de film is visueel niet hét summum van wat er op de markt te vinden is, maar ik maak me sterk dat The Adventures Of Baron Munchausen er op Blu-ray beter uitziet dan ooit tevoren. De soundtrack is bovendien even goed. Niet alle kanalen worden even doeltreffend gebruikt, maar de helderheid van de dialogen, de uitgebalanceerde mix en de prima dynamiek doen wonderen in een home cinemaomgeving.

EXTRA'S
De disk bevat een aantal uitstekende extra's. Het aanwezige materiaal biedt bovendien een enorme meerwaarde voor de appreciatie van de prent. Het Audiocommentaar van regisseur Gilliam en co-scenarist McKeown schuwt de problemen van de productie niet, maar toont vooral aan hoe twintig jaar na dato de passie voor het project nog steeds oplaait. Voor wie het babbelspoor niet genoeg is, is er eveneens The Marvellous World of Munchausen, een trivatrack die tijdens de film de nodige weetjes spuit. Maar dé revelatie van de schijf is zonder twijfel The Madness and Misadventures of Munchausen (74 min.), een driedelige retrospectieve documentaire die alle participanten ruim aan het woord laat. Wie nu gelijk heeft en wie niet - regisseur en producent spreken elkaar bijvoorbeeld radicaal tegen - is niet altijd duidelijk, maar de sympathie van de kijker gaat toch vooral uit naar Gilliam en co. Storyboard Sequences (30 min.) zijn meestal de saaist gebrachte elementen op een dvd, maar hier worden de tekeningen vergezeld door een audiotrack waarop Gilliam en McKeown de dialogen en bindteksten inspreken, waardoor je gefascineerd blijft kijken. De vier Deleted Scenes (15 min.) blijven dan weer nauwelijks hangen.

CONCLUSIE
The AdventuresOf Baron Munchausen is een ode aan de fantasie maar geen fantastisch goede film. Niettemin kan men niet anders dan genieten van de visuele vondsten van Gilliam, enkele goede acteerprestaties en een scenario zonder pretenties. Beeld en geluid ogen en klinken beter dan ooit tevoren. De bonussectie biedt bovendien bijna alles wat een fan van de prent wil zien.