FILM
American Sniper lokte heel veel controverse uit toen de film in de bioscoop verscheen, want het is niet de zoveelste actiefilm, maar de verfilming van de autobiografie van Chris Kyle, een voormalige rodeorijder die na de aanslag op de Twin Towers besloot om zich ten dienste te stellen van zijn land. Wat regisseur Clint Eastwood in zijn 34ste bioscoopproductie toont is dus geen fictie maar harde realiteit en die komt hard aan als in de eerste vijf minuten van de film een jongetje van een jaar of 8 door Kyle wordt doodgeschoten (en nadien z’n 15-jarig zusje) omdat ze een Russische granaat naar een Amerikaans tank proberen te gooien. Kyle ligt op het dak van een belendend gebouw en ziet ze door z’n verrekijker in de richting van de tank lopen. Hij meldt het aan z’n collega’s op de begane grond en die laten de beslissing aan hem over. Hij is opgeleid om te doden als zijn collega’s belaagd worden en dus is het logisch dat hij de trekker overhaalt.

Het is een verontrustend en schokkend tafereel, want dit soort materiaal hebben we sinds de Vietnamoorlog niet meer gezien. Die verloor het Pentagon destijds omdat men niet voorbereid was op de guerrillatechniek van de Vietcong, maar ook omdat president Richard Nixon moest buigen voor een publieke opinie die vervuld was van afschuw na de overvloedige en zelden gecensureerde beelden die de networks in hun nieuwsuitzendingen stopten. Dié fout zou George W. Bush niet maken tijdens de oorlogen in Afghanistan en Irak. Toen hield men journalisten en cameraploegen op een veilige afstand en werden de networks bevoorraad met beeldmateriaal dat via de militaire censuur was gepasseerd. Dus geen lijken meer, geen beelden van naakte vluchtende meisjes zoals destijds in Vietnam, wél veel wrakken van militaire voertuigen, buitgemaakt Scudinstallaties en satellietopnamen van perfect gedropte cruise missiles. Een technologische oorlog zonder kapotgeschoten lichamen…
 

En dan verschijnt in 2012 de autobiografie van de Texaanse soldaat Chris Kyle die meteen een bestseller wordt. Daarin doet de Navy Seal verslag van zijn vier missies in Irak tijdens dewelke hij als scherpschutter meer dan 160 tegenstanders doodschoot. De controverse bleef uit, maar ze laaide dus wel op toen Clint Eastwood er beelden opplakte die eigenlijk precies hetzelfde verhaal vertellen. Wat was er veranderd? Niets natuurlijk, maar beelden zijn zo veel directer dan woorden, en doden op papier spreken zo veel minder tot de verbeelding omdat ze niet zijn gekoppeld aan echte mensen van vlees en bloed, in dit geval aan een jongetje. Het doodschieten van een kind is weerzinwekkend en niet acceptabel en voor even vergeet men dat het eigenlijk om een miniatuurterrorist gaat die dezelfde schade kan aanrichten als zijn grotere broer met de bommengordel in een metrotunnel in Brussel, en muziektempel in Parijs, een treinstation in Madrid…
 

Dat Chris Kyle twee missies later – als hij zelf vader is geworden – twijfelt als hij opnieuw een jongetje voor zijn vizier krijgt, is begrijpelijk, maar dat fragment kan de indruk dat hij een monster is niet meer compenseren. Hij heeft eerder de grens van de politieke correctheid overschreden en die hebben we in het Westen inmiddels tot een onaantastbaar credo verheven. Als de slachtoffers dan achteraf bij ons vallen, zoeken we meteen naar significante voorwendsels om ons bastion van politieke correctheid overeind te houden… Oorlog is geen cleane technologische confrontatie, het is een smerig treffen waarbij het uitschakelen van mensen belangrijker is dan het vernietigen van militair materieel. Dat zijn we vergeten.
 

American Sniper kan je best van al vergelijke met Zero Dark Thirty (2012) van regisseur Kathryn Bigelow, want ook in die film speelt de actie zich bijna voortdurend tijdens de actie van een Amerikaans commando in de straten van een Arabische stad af. In de rest van de film krijgen we een indruk van de opvoeding van de jonge Chris Kyle. Er zijn in de wereld schapen, wolven en herdershonden, hield z’n vader hem steeds voor en het was duidelijk dat de oudere man z’n zoon graag tot die laatste groep wilde rekenen. Chris Kyle heeft hem niet teleurgesteld, maar hij was ook voorbestemd voor de job, want zijn handigheid met vuurwapens bleek duidelijk tijdens z’n opleiding. Hij kreeg de naam Legend van zijn mede-seals en met die naam werd hij in 2013 vereeuwigd tijdens zijn begrafenis nadat hij op een schietbaan in Chalk Mountain (Texas) door een marinier was doodgeschoten.
 

Bradley Cooper (The Hangover; 2009; Silver Linings Playbook, 2012) speelt de rol van Chris Kyle op een voortreffelijke manier en er is alles aan gedaan om hem op de echte Chris Kyle te laten lijken. In  de scènes met zijn vriendin en latere echtgenote Taya wordt een menselijk portret geschilderd en ook daarin voelt Bradley Cooper zich schijnbaar als een vis in het water, al is hij duidelijk een acteur die beter tot zijn recht komt in actiescènes. Sienna Miller (Factory Girl, 2006; Stardust, 2007) kruipt in de huid van Chris’ echtgenote Taya, een vrouw die haar kinderen gedurende vele jaren alleen opvoedt, die haar man in zijn werk probeer te steunen, maar die vanbinnen toch stilletjes kapotgaat als gevolg van zijn afwezigheid en de voortdurende angst dat het op een keer fout gaat.
 

Een film over een nationale held leidt bijna automatisch tot een zekere mate van patriotisme. In een Amerikaanse film over een Amerikaanse held is dat bijna onvermijdelijk. Wij hebben zelf geen probleem met patriotisme, in zoverre we zelf niet gedwongen worden om met Belgische vlaggetjes te zwaaien als de Rode Duivels nog een keer het goud mee naar huis nemen. Patriotisme is schijnbaar even menselijk als religiositeit en het zou ons niet verbazen dat vooral Vlamingen er aanstoot aan nemen wegens een zeer gebrekkig nationaal gevoel. In Engeland noemt men België niet zonder reden a country without identity, en dat slaat beslist op ons onvermogen om fier te zijn op ons zgn. vaderland, tenzij het dus de Rode Duivels betreft of de dood van het staatshoofd of zijn echtgenote.
 

CONCLUSIE
American Sniper is in de eerste plaats de karakterstudie van een man die grote risico’s nam om z’n land te dienen en die bijna tien jaar van zijn leven in dienst zat. Ja, de film is gewelddadig en soms patriottistisch, maar hij is naar de werkelijkheid geconstrueerd, want wat wordt getoond is echt gebeurd. Of moet zelfs de werkelijkheid het afleggen tegen politieke correctheid?