FILM 
Wie zijn weg kent in het arthousegenre, zal ongetwijfeld al de titel van The Painted Bird hebben zien passeren. Een zeer controversiële titel die bij zijn release de meest uiteenlopende reacties veroorzaakte, en dat ging van "ultiem meesterwerk" tot "volslagen weerzinwekkend". Maar laat dat geen verrassing zijn, want dat was ook al het geval met het gelijknamige boek van Jerzy Kosinski dat handelt over de wreedheden die hij zelf heeft meegemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Jerzy was zes jaar toen hij door zijn ouders werd achtergelaten en hij zelf moest zien te overleven, waardoor hij van de ene brutaliteit in de andere belandde. Ook al wordt het boek beschouwd als één van de mijlpalen uit de Holocaust-literatuur, is het koffiedik kijken of het allemaal wel echt is gebeurd, want verschillende bronnen lijken dat te ontkennen.




Gedroomd filmvoer dus, maar Jerzy Kosinski bleef zich verzetten tegen een verfilming van zijn roman omdat het een veel te persoonlijk verhaal was en daarom wilde hij niet dat het via een film aangepast zou worden. De enige die dat wel zouden mogen doen, waren Federico Fellini of Luis Buñuel. Of hij gelukkig is met de adaptie van Václav Marhoul zullen we nooit weten, want de lieve man overleed in 1991. Maar als het op controverse aankomt, dan heeft de Tsjechische regisseur absoluut alles uit de kast gehaald. Een opmerkelijk feit is wel dat Václav Marhoul zijn film niet in een bepaald land wilde laten afspelen. Geen enkel volk krijgt een veeg uit de pan, en dat terwijl de roman zich in Polen afspeelt. Uiteindelijk kan iedere mens zich als een beest gedragen en daarom koos hij voor de taal het Interslavischs wat een bonte mix is van allerlei Slavische talen. De financiering van de film was wel geen pretje. Het kostte Václav Marhoul tien jaar om het geld te vergaren en Stellan Skarsgård (samen met de alom aanwezige Udo Kier één van de weinige internationale sterren uit de film) was zo gecharmeerd door het feit dat Marhoul één van zijn favoriete boeken wilde verfilmen, dat hij aan de regisseur voor zijn rol een symbolische gage van 100 euro (jawel) vroeg. De film kreeg screenings op verschillende filmfestivals, maar het was vooral op het filmfestival van Venetië in 2019 dat hij de krantenkoppen haalde omdat een paar gechoqueerde toeschouwers de zaal wilden verlaten, maar dat door de gesloten deuren niet konden. Een betere reclamecampagne kon de Tsjech zich niet dromen...




We volgen twee uur en een half het lot van de zigeunerjongen (voortreffelijk vertolkt door Petr Kotlár) in het door de Tweede Wereldoorlog verscheurde Oost-Europa, die door zijn ouders naar zijn tante gestuurd wordt om te ontsnappen aan de Duitsers. Het plan loopt echter fout wanneer zijn tante sterft en het jonge ventje zo van de ene verschrikking in de andere tuimelt. Hij komt terecht bij een oude vrouw die aan zwarte magie doet en het ventje uitbuit, hij wordt gegrepen door de nazi’s, dan komt hij hij in de beestachtige handen van een pedofiel terecht of een jonge krankzinnige vrouw die bestialiteit pleegt.




Václav Marhoul schuwt de harde beelden niet en kiest voor een zwart-witfotografie waardoor de ellende er alleen maar grauwer uitziet. De jongen zelf zegt geen woord, en zo’n gegeven kan op de zenuwen werken in zo’n lange film, maar dat doet de film geen seconde, ook al filmt de cineast het verhaal zeer fragmentarisch. De film lijkt een collage van scènes waarbij de arme jongen van de ene brulaap naar de andere geslingerd wordt. Je kan het misschien Marhoul wat kwalijk nemen dat hij geen eigen filmtaal hanteert want je merkt er elementen van de gebroeders Taviani, Volker Schlöndorff (Die Blechtrommel) en Michael Haneke (Das Weiße Band) in, maar de Tsjechische cineast slaagt er desalniettemin in om op een perfecte (volgens sommige choquerende) manier de kijker met het zwartste en het wreedste uit de mensheid te confronteren.




BEELD EN GELUID
Als we spreken over een meesterwerk, dan zien we dat graag op Blu-ray verschijnen, maar helaas is The Painted Bird in de Benelux alleen maar beschikbaar op dvd. Het goede nieuws is echter dat het om een zeer mooie transfer gaat die de knappe zwart-witfotografie alle eer aandoet, en er is steeds sprake is van een voldoende gedetailleerd beeld met goed uitgebalanceerde lichtcontrasten. De geluidsband is een zeer krachtige Dolby Digital 5.1 die je homecinema via het afweergeschut zal doen beven en trillen. Voor de rest zijn het minimale effecten zoals bijvoorbeeld de fluister van de wind en vele Slavische dialogen.

EXTRA'S
Het is zeer jammer, maar dit is een disk zonder extra’s.

CONCLUSIE
The Painted Bird liep in het arthousecircuit vooral in de kijker wegens zijn "choquerende" beelden, maar ook al schuwt Václav Marhoul net als pakweg Lars von Trier geen seconde de controverse, blijft het een fantastische stukje cinema die het wreedste uit de mensheid naar bovenhaalt.