FILM
Je moet echt al een kei in filmgeschiedenis zijn om te weten wie in 1972 in Cannes de Gouden Palm won. Dankzij het gloednieuwe filmlabel Radiance komt daar wat verandering in, want de Cannes-winnaar (weliswaar een Palm die moest gedeeld worden met The Mattei Affair van Francesco Rosi) uit dat jaar was The Working Class Goes To Heaven (in het Italiaans uitgebracht als La Classe Pperaia Va In Paradiso) van Elio Petri. Een pittig detail is dat in de twee prijsbeesten Gian Maria Volonté in de hoofdrol had.




In The Mattei Affair speelt de Italiaanse ster een keiharde zakenman die in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog op een niet al te koosjere manier olie- en gasdeals afsluit. Het contrast met zijn rol in The Working Class Goes To Heaven kan niet groter, want daarin vertolkt hij de fabrieksarbeider Lulu Massa, die slaafs doet wat de baas van hem verlangt. Massa is één van de meest productieve arbeidskrachten die voor het management als de modelarbeider geldt. Ook al leidt zijn privéleven hier sterk onder, vormt de man met zijn machine één geheel en is hij het levende bewijs dat een hoge concentratie en volle overgave kan leiden tot een hogere output.

De gatlikker kan hierdoor maar op weinig sympathie rekenen van zijn collega's, die meer en meer oor beginnen te krijgen naar de revolutionaire slogans van de studenten die aan de fabriekspoort de werklieden oproepen om samen met hun één front te vormen tegen de consumptiemaatschappij, die in stand gehouden wordt door zakenlui die alleen maar aan hun eigen gewin denken. Alles verandert wanneer Massa bij de alsmaar hogere werkdruk een vinger verliest bij een arbeidsongeval. De verloren vinger beschouwt de ploegbaas als een equivalent van acht procent minder productiecapaciteit. Deze ijskille douche opent de ogen van de arbeider, die zich aansluit bij het stakingsfront en één van de spreekbuizen ervan wordt.




The Working Class Goes To Heaven past perfect bij Petri's extreem-linkse levensvisie. Na een tijdje te hebben gewerkt als communistische politicus, kwam de jonge Italiaan in de filmwereld terecht, waar hij achter de schermen meewerkte aan een paar minder bekende neo-realistische titels. In de jaren '60 maakte hij zelf een paar films waarvan het futuristische The 10th Victim met Marcello Mastroianni en Ursula Andress de bekendste was, maar zijn roem als auteur-regisseur kwam op het einde van de jaren '60 met A Quiet Place In The Country, die in Berlijn de Zilveren Beer won. Met Investigation Of A Citizen Above Suspicion won hij later de Academy Award voor beste niet-Engelstalige film, en een paar jaar later veroverde hij met The Working Class Goes To Heaven de harten van Cannes.

Gian Maria Volonté kende het grote publiek vooral uit de spaghettiwesterns van Sergio Leone, maar in dit sociaal drama dat heel wat gelijkenissen vertoont met de Sovjet-films van Sergej Eisenstein, is hij eerder een zielepoot. Thuis bakt Massa er in bed niks van, waardoor hij van zijn minnares de meest harde vernederingen moet slikken, maar ook op de sociale ladder stelt hij niks voor. De slaafse man maakt heel zijn leven stalen ringen waarvan hij niet eens weet waarvoor ze moeten dienen. Het is een job die iedereen kan, zelfs een aap, zoals hij zelf zegt, en het is er bovendien één die je in een paar uur kan aanleren.




Bij dit soort films rijst natuurlijk de vraag of ze vijftig jaar later nog even relevant zijn, maar wie ooit een dag in een fabriek stond, weet dat dit zo is. Laaggeschoolden zullen altijd een minuscuul onderdeel blijven van de economische draaimolen die je in een mum van tijd kan vervangen. Een triest feit waar linkse woorden, zoals de geschiedenis al zo vaak heeft aangetoond, niets aan zullen veranderen. Vechten tegen windmolens, maar het levert in het geval van The Working Class Goes To Heaven wel een ongelooflijk sterk politiek pamflet op.

Het arbeidersdrama geniet niet alleen van een schitterende Gian Maria Volonté, maar ook van de repetitieve industriële score van Ennio Morricone, die atypisch is voor zijn doen en de film een ongelooflijke schwung bezorgt. The Working Class Goes To Heaven is vrij luidruchtig van aard, en uiteraard zeer politiek links beladen, en tovert nauwgezet de zenuwachtige sfeer van het fabrieksleven in bijna minutieuze filmvorm om. Deze film van Petri is misschien wel niet het typische filmvoer dat je via de boutiquelabels aangeboden krijgt, maar een selectie als deze doet alleen maar smaken naar meer.




BEELD EN GELUID
Radiance is duidelijk een speler in de boutiquelabels waar in de toekomst veel aandacht aan mag geschonken worden. Deze vrij obscure Italiaanse film heeft een transfer gekregen om van achterover te vallen. Wel is het zo dat de kleuren eerder vies en afgeleefd zijn, maar dat is eigen aan de film, want Petri wilde in zijn film letterlijk het bloed, zweet en tranen van de arbeider tonen. Er zijn heel wat donkere scènes in de film, maar je ziet in geen enkele seconde ook maar iets van filmgrain of een ander mankement. De geluidsband is een Italiaans PCM Mono met Engelse ondertitels. Naast de typische Italiaanse hysterie zijn het vooral de krasse geluiden van de atypische Ennio Morricone-soundtrack die opvallen.

EXTRA'S
Aan extra's is er allesbehalve gebrek. De fun begint met een boekje dat zo maar eventjes 55 pagina's telt en je een fantastische kijk biedt op het werk van Elio Petri. Wie de man zelf aan het woord wil horen, kan dat in een archiefinterview van een kleine tien minuten dat werd uitgezonden naar aanleiding van het Cannes Film Festival. Ook Gian Maria Volonté wordt gelauwerd met een 30 minuten durend televisie-interview (en volledig gerestaureerd!), en nog wel eentje van de toenmalige RTBF waarin filmboegbeeld Sélim Sasson (de Waalse Jo Röpcke) het in Cinéscope allesbehalve gemakkelijk had met de nogal arrogante Italiaan. Nog meer over Gian Maria Volonté verneem je via regisseur Alex Cox die zijn carrière overloopt. Petri's Praxis: Ideology and Cinema in Post-war Italy is een documentaire waarin Matthew Kowalski de relatie toont tussen de cinema van Petri en de linkse Italiaanse politiek. Er is eveneens een interview met acteur Corrado Solari, die het vooral fantastisch vond dat hij samen op de set mocht staan met Gian Maria Volonté. Tenslotte is er naast een trailer ook nog de bijna één uur durende documentaire The Working Class Goes To Heaven - Background to a Film Shot in Novara, waarin men het heeft over de fabriek, die echt bestond, uit de film. Deze editie is gelimiteerd op 2000 exemplaren, ook al liet Radiance reeds weten dat er bijkomende exemplaren zullen gedrukt worden, maar dan wel zonder het boekje.




CONCLUSIE
The Working Class Goes To Heaven is een straf stukje Italiaanse ellendeporno waarin cineast Elio Petri op treffende wijze het harde labeur in een fabriek schetst. Een vergeten Cannes-klassieker die nu op weergaloze wijze wordt uitgebracht op Radiance.