FILM
Ergens in de laatste ijstijd ziet een jong Cro-Magnon meisje, Ayla (Emma Floria) tijdens een aardbeving haar moeder voor haar ogen wegzakken in een modderput. Op de dool wordt ze verwond door een holenleeuw, en voor dood achtergelaten. Haar pad wordt echter gekruist door dat van een stam Neanderthalers, die hun grot zijn kwijtgeraakt in dezelfde aardbeving. De kruidenvrouw, Iza (Pamela Reed), die zelf net zwanger is, neemt het kind op, ondanks de tegenwerpingen van de nogal traditionalistisch ingestelde stam. De Mog-ur - zeg maar de sjamaan - van de stam, de mismaakte Creb (James Remar), broer van Iza, ziet echter in dat Ayla een belangrijke rol zal spelen in het voortbestaan van de stam. Ayla (Nicole Eggert) groeit op, en leert al snel met schade en schande dat de mannen van de Stam van de Holebeer de lakens uitdelen: aan vrouwen wordt niet toegestaan om te jagen, en van hen wordt enkel onderdanigheid verwacht. Vooral de zoon van het stamhoofd, Broud (Joey Cramer), heeft het niet zo op de nieuwkomer begrepen. Het litteken dat de leeuw op Ayla's been heeft achtergelaten, is volgens Creb een voorteken dat dit haar beschermtotem is. Een leeuw is echter een zodanig sterke totem dat geen van de mannen van de stam haar ooit de baas zal kunnen, wat Broud mogelijk nog wat pissiger maakt. Omdat Creb en Iza voorzien dat Ayla hen waarschijnlijk zal overleven, besluiten ze haar in te wijden in de geheimen van de prehistorische geneeskunde, met de bedoeling dat ze ooit de nieuwe kruidenvrouw van de Clan wordt. Wanneer Ayla (Daryl Hannah) volwassen wordt, en door haar afwijkend uiterlijk door de andere Neanderthalers als lelijk wordt beschouwd (waar wij toch erg mee van mening verschillen, maar soit), is ze vooral een doorn in het oog van Broud (Thomas G. Waites), wiens aanvankelijke haat omslaat in seksuele agressie. Hij verkracht haar op regelmatige basis, en ze wordt zwanger. Als een kind uit de stam bijna wordt meegevoerd door de wolven, komt bovendien ook nog eens aan het licht dat Ayla in het geheim met wapens aan het oefenen is geweest, wat voor vrouwen normaal de "doodverklaring" met zich meebrengt. Omdat ze echter het leven van een Clanlid heeft gered, geldt haar verbanning uit de stam maar voor één maand. Helemaal alleen zet ze haar zoon, Durc (Rory L. Crowley) op de wereld. Zodra haar verbanning voorbij is, stelt zich echter een nieuw probleem: Ayla heeft geen man, en niemand zal voor het kind willen jagen. Tot grote woede van Broud krijgt ze daarom een bijzondere toelating om als enige vrouw wapens te mogen hanteren. De opgekropte frustraties bij Broud ontladen zich vanaf het moment dat zijn vader, Brun (John Doolittle), het gezag over de Clan overdraagt aan zijn zoon. Een finale confrontatie kan niet uitblijven.



Jean M. Auel boorde met haar Earth's Children-reeks, die intussen al vijf boeken telt, een nieuw subgenre binnen het fantasy-genre aan: de prehistorische roman, die prompt daarna door verschillende auteurs werd gekopieerd, maar slechts zelden geëvenaard. Auel focust zich in haar werk op de periode in de geschiedenis waarin de Cro-Magnons en de Neanderthalers naast elkaar leefden, waarbij deze laatste uiteindelijk zouden uitsterven ten voordele van de eerste vanwege het verschil in cerebrale ontwikkeling. Survival of the Fittest heet zoiets. Natuurmens Auel heeft voor haar boeken zeer uitgebreide research verricht over de levenswijze van de primitieve volkeren, en is onder meer in de Amerikaanse wildparken gaan kamperen om inspiratie op te doen. Haar doorgedreven opzoekwerk gaf haar destijds in literaire kringen het nodige aanzien, en het eerste boek, The Clan Of The Cave Bear, vertaald als De Stam Van De Holebeer, genoot nogal wat kritisch respect. Vanaf deel twee heeft ze echter dat respect deels te grabbel gegooid: de verdere avonturen van Ayla zijn nog voor 80 % authentieke prehistorische roman, maar Auel heeft voor de weg van de gemakkelijkheid gekozen en de 20 overige procenten van haar boeken worden gevuld door gradueel alsmaar explicieter geworden harde sex-scènes, die in tegenstelling tot de plotwendig bekeken redelijk essentiële verkrachtingsscène uit het eerste boek niet echt veel aan het verhaal toevoegen. De critical acclaim voor delen twee tot en met vijf is daarmee als een mislukte soufflé in elkaar gestort, en - wat de lezers van deze pagina's waarschijnlijk het meest zal interesseren - de verhalen zijn daarmee zo goed als onverfilmbaar geworden. Of toch niet, maar een getrouwe verfilming van de delen vanaf 2 zouden dan eerder in het bovenste rekje in de betere speciaalzaak terecht komen, U weet wel, buiten bereik van nieuwsgierige kinderoogjes.



Voor het eerste boek kon een verfilming echter niet uitblijven, en alhoewel Auel zich achteraf van het resultaat met alle mogelijke middelen heeft gedistantieerd, is de film zeker niet slecht te noemen. Uiteraard zijn er aan het verhaal zware toegevingen gedaan, want de tientallen bladzijden beschrijving van de prehistorische natuur en de gedetailleerde werking van diverse kruiden - grotendeels authentiek in de boeken - kan moeilijk een inspiratiebron zijn voor een geweldig onderhoudende film. Pakweg de eerste helft van de film is echter redelijk getrouw aan het boek verfilmd; de openingsscène, waarin Ayla haar moeder kwijtgeraakt en vervolgens verwond wordt door een leeuw, is een erg goede projectie van onze eigen verbeelding toen we destijds het boek lazen. Regisseur Michael Chapman heeft daarbij vooral veel nut gehad aan de inbreng van cameraman Jan De Bont, die als director of photography ons op de ene na de andere uitgebalanceerde compositie - overigens geschoten in British Columnia - trakteert. Er is ook een poging gedaan om de combinatie van gebarentaal en gegrom die als primaire vorm van communicatie dient in de wereld van Ayla, in zijn waarde te laten, slechts zeer af en toe afgewisseld door een vertelster-stem (Salome Jens), die de dialogen aanvult met wat extra informatie die moeilijker in de plot te vatten is. Dit heeft wel tot gevolg dat een deel van de dialoog op de originele beeldband ingebakken zit, en een ander deel via het ondertitelingsspoor op moet worden geroepen. Voor één keer zien we dit door de vingers, omdat dit duidelijk de bedoeling van de regisseur was, en het de film een authenticiteit geeft die je zelden in andere films over de prehistorie ziet, waarbij de oermensen allemaal een soort van Jerommeke-Engels spreken. (Ug! Mij mammoet doden!) De sterkte van de film zit 'm overigens net in het feit dat er enorm veel gebruik wordt gemaakt van beeldtaal om het verhaal te vertellen, en het gebrek aan uitgebreide dialogen wordt uiteindelijk meer een troef voor de prent dan een beperking. Verder is Daryl Hannah perfect gecast als Ayla, alhoewel Nicole Eggert als haar jongere versie ook een danig overtuigende rol neerzet.



Er zijn echter ook een paar - al dan niet terechte - kritieken te spuien op de film, zeker voor de puristen die er om de haverklap het boek willen bijsleuren. De fysiologie van de Neanderthaler was danig anders dan die van de Cro-Magnon, en alhoewel dit voor Ayla min of meer geloofwaardig is, lijken de andere Clanleden nog in de verste verten niet op Neanderthalers. Het enige verschil schijnt te zijn dat ze behoorlijk wat meer haar hebben, en om het contrast nog wat meer in de verf te zetten is Ayla de enige blondine met blauwe ogen tussen de rest. Gezien de ouderdom van de film, het beperkte budget en de belachelijke make-up van de latere Planet Of The Apes-sequels indachtig, was dit al bij al toch niet zo'n verkeerde keuze. Tweede punt van kritiek van de die-hardfans is de leeftijd van Ayla. Het boek eindigt ergens wanneer ze veertien wordt - ongeveer de leeftijd die Nicole Eggert heeft in de eerste helft van de film, iets waar zelfs Daryl Hannah ons niet kan doen intrappen. Hier kunnen we echter ter verdediging opwerpen dat de (nogal brutale) verkrachtingsscène in het hokje van de pedofilie zou worden opgedeeld, en daardoor de film onuitvoerbaar zou gemaakt hebben. Als men 100 % realisme had moeten nastreven had men overigens iets dergelijks moeten doen, rekening houdend met het feit dat de levensverwachting van de prehistorische mensen een flink stuk korter was dan de onze. Als ik me niet vergis wordt Iza in het boek op haar 26 jaar als een "bejaarde vrouw" bestempeld; dat Ayla op haar elfde moeder wordt - zoals in het boek - zal naar prehistorische normen nog niet zo erg overdreven zijn. Maar goed, we hebben begrip voor de veranderingen die de regisseur hiervoor heeft moeten aanbrengen.



Dan enkele punten van kritiek waar we niet zo makkelijk kunnen overheen kijken: de tweede helft van de film wijkt danig af van het boek. Wat op zich natuurlijk niet noodzakelijk een tekortkoming is, maar in dit geval worden er wel een paar artistieke vrijheden gepermitteerd. Wat de fans heeft doen steigeren is dat Ayla tijdens een bijeenkomst een man ontmoet die net als zijzelf en haar zoon blauwe ogen heeft, wat erop duidt dat er nog meer interraciale vermenging tussen Cro-Magnons en Neanderthalers heeft plaatsgevonden. Net de scheiding tussen die twee bevolkingsgroepen en de daaruit resulterende conflicten, waarbij Ayla als enige de rol van tussenpersoon op zich kan nemen, is een belangrijk gegeven in de volgende boeken, en het is wellicht iets te ver doorgedreven om in deze film een dergelijk, niet in de boeken voorkomend personage in het scenario te schrijven. Zelfs al zullen de andere boeken omwille van de hierboven aangehaalde redenen nooit het daglicht zien. Tweede punt van kritiek is dat de tweede helft van de film het verhaal wel op een erg snel tempo afraffelt, en vooral de climax, die in het boek een flink stuk dramatischer uitdraait dan hier in de film wordt aangegeven, doet sterk vermoeden dat het budget opgesoupeerd was. Het einde is té overhaast in elkaar gestoken, maar diverse plotlijnen uit het boek die zonder al te veel moeite nog hadden kunnen worden opgenomen én het verhaal een meerwaarde hadden kunnen geven, zijn niet verfilmd. De globale balans helt toch sterker over naar de positieve kant, ook al omdat The Clan Of The Cave Bear geen evident boek is om te verfilmen, en Michael Chapman er toch een verdienstelijke poging voor heeft ondernomen.

En, for the record, de beer uit de film is dezelfde als die uit L'Ours van Jean-Jacques Annaud. 't Is maar dat U het weet.



BEELD EN GELUID
The Clan Of The Cave Bear is zowel in regio 1, 2 (onder meer U.K. en Duitsland) als 4 verschenen. De regio 4-versie is de facto regiovrij, maar we hebben desondanks per hoge uitzondering voor de regio 1-versie gekozen, omdat dat de enige versie is die naast een amechtig verknipte pan & scan-versie ook de originele 2.35:1-widescreenversie bevat, nog wel in een anamorfische uitvoering. Een film als deze schreeuwt gewoon om bekeken te worden in de correcte aspect ratio. De print is echter niet overal optimaal: naast compressie-artefacts, vorming van redelijk artificieel afgelijnde kleurvlakken in de donkere scènes (in de grotten zeg maar) en een matige scherpte is het voornaamste probleem bij deze film de telecine-wobble tijdens de openingscredits. Andere scènes bevatten dan weer een flinke dosis grain. Kortom, de beeldkwaliteit is wisselend. Een Dolby Surround 2.0-track volstaat ruimschoots voor een film waarin amper dialogen zitten, maar toch wordt bijvoorbeeld in de aardbevingsscènes voldoende gebruik gemaakt van het stereo-effect en van de lagere frequenties. Het is alleen uiterst jammer dat de muzikale score van Alan Silvestri soms een beetje off-key klinkt. Voor verzamelaars: de soundtrack-cd van deze film is een waar collector's item waar onredelijke bedragen voor worden neergeteld. Als U er eentje op overschot mocht hebben, mag U die me altijd toesturen.

EXTRA'S
Geen extra's aanwezig.

CONCLUSIE
Alhoewel we een Nederlands ondertitelingsspoor nogal redelijk hoog in het vaandel dragen, al was het maar om mensen die de Engelse taal onvoldoende machtig zijn te laten kennismaken met zo veel mogelijk films, gaat onze voorkeur voor deze maar van schaarse dialogen voorziene film uit naar de widescreen-versie uit regio 1, die dan ook nog eens vreselijk goedkoop is. De technisch niet zo hoogstaande kwaliteit en het gebrek aan extra's nemen we er dan maar op de koop toe bij.