DOCUMENTAIRE
Sinds halfweg de jaren '70 daalt het budget dat Europese gezinnen jaarlijks aan eten en drinken besteden gestaag ten opzichte van hun beschikbare inkomen. De prijs van voedsel en drank stijgt minder snel dan ooit. Van voedseltekorten en schaarste is er in het Westen totaal geen sprake meer. Dat is ooit anders geweest. Nog aan het eind van de 19de eeuw werden onze contreien regelmatig geplaagd door mislukte oogsten en plantenziekten met hongernood en gigantische prijsstijgingen als gevolg. Sinds de mechanisering van de landbouw, de extensivering van de teelten en de massale invoering van technologie in de vleesverwerkende sector, is er sprake van overproductie en marktprijzen die de investeringen (de kostprijs) soms met moeite dekken. Inmiddels zijn de moderne productiemethoden ook in Derde Wereldlanden geïntroduceerd, waardoor zij van importeur naar exporteur zijn geëvolueerd voor specifieke gewassen en dierlijke producten. De overproductie neemt ondertussen globale afmetingen aan en ook de boeren in de rest van de wereld voelen nu massaal de teruggang van de prijzen aan den lijve.



De Oostenrijkse regisseur Nikolaus Geyrhalter toont in zijn documentaire film Our Daily Bread (originele titel: Unser Täglich Brot) de stand van zaken in de Europese voedselnijverheid. Hij richt zijn camera’s op de voedselproductie en op de vleessector. Wat het telen van gewassen betreft maakt hij vooral mooie plaatjes, van het schudden van olijfbomen in het Zuid-Spanje tot het oogsten en wassen van appels aan de Bodensee in het zuiden van Duitsland. Zijn opnamen van Franse zonnebloemvelden zijn bijna idyllisch en doen denken aan Van Gogh, tot op het moment dat een klein vliegtuigje verschijnt en z'n giftige lading tegen insecten en parasieten als een mist over de gele kopjes uitsproeit. Dit is industrie zonder schoorstenen en vervuilde sites, maar met hetzelfde doel: zoveel mogelijk opbrengst. Hetzelfde scenario zien we later in de glazen kassen waar volledig geautomatiseerde sproeiwagentjes af en aan rijden tussen de tomatenplanten en zelfs op de aspergevelden, al gaat het hier hoofdzakelijk om water.

De automatisering als algemene technologische evolutie is de vleesverwerkende industrie is indrukwekkender. Ondanks de Europese regels in verband met leefoppervlakten voor kippen en varkens, is er op het terrein weinig zichtbare evolutie. De legkippen zien er nog net zo kaal uit als 25 jaar geleden ondanks de grotere bewegingsvrijheid, want die blijft relatief: kippen moeten kunnen scharrelen en de grond omwoelen en ze hebben vooral ruimte nodig om elkaar te verdragen. Hun kuikens komen uit een broedmachine, met duizenden tegelijk, kleine gele piepers in opgetaste blauwe plastic bakken. Ze worden gesorteerd zoals de appels aan de Bodensee, gelabeld, de snavels afgeknipt en in een andere bak gegooid. Vandaar gaat het via een lopende band naar een ontsmettingsunit die ze daarna als dikke rijstkorrels uitspuwt in weer nieuwe plastic bakken voor het transport naar de kippenboerderijen. Men ziet ze niet als levende wezens, maar als grondstof die een paar weken later door een gigantische stofzuiger wordt opgezogen met als doel de slachterij. De situatie van de stieren is al even bedroevend. Het zijn zware, logge beesten met vette billen en schouders. Ze worden met twintig tegelijk naar één koe gebracht met het doel te copuleren. Maar het allerheilige bereiken ze nooit, want wanneer ze het hulpeloze beest bestijgen, wordt er een plastic koker over hun penis geschoven om het kostbare zaad in op te vangen. Dat wordt meteen daarna door een specialist onderzocht op kwaliteit en klaargemaakt voor langdurige bewaring. Het dier belandt weer op z'n vier poten en wordt weggevoerd. Taak volbracht. Het volgende staat al te trappelen, zij het zonder veel animo.



Our Daily Bread is een koel en geraffineerd portret van een industrietak waar alles aan efficiency en maximale opbrengst is opgeofferd. Zonder muziek, commentaar of interviews registreert Nikolaus Geyrhalter wat hem wellicht met fierheid wordt getoond: kraaknette slachtinstallaties, netjes onderhouden serrres en perfect geconcipieerde werkmethodes om vertragingen en storingen van het productieproces te voorkomen. Hygiëne is belangrijk. De zorg die wordt besteed aan schoonmaken en ontsmetten is indrukwekkend en gelukkig maar. Maar de werknemers zelf zijn al net zo anoniem als de dieren die ze volgens precieze voorschriften doormidden zagen. De weeïge geur van bloed en ingewanden zijn ze ogenschijnlijk gewend. Praten doen ze zelden of met mondjesmaat. Het werkritme is hoog en laat geen ruimte voor uitgebreide sociale contacten. De voedselindustrie is verworden tot een perfect gerunde industrietak die voor de laagst mogelijk prijs de beste kwaliteit levert.

Nikolaus Geyrhalter kiest voor een rustig tempo en de originele geluiden die het werk begeleiden. Z'n beeldinstellingen zorgen voor fraaie opnamen die tot de verbeelding spreken en soms afkeer of ongeloof opwekken. Want hoe netjes en hoe efficiënt het er allemaal aan toe gaat, een gevoel van onaandoenlijkheid en pure financiële berekening op kosten van natuur en milieu overheerst tot de laatste minuut. Twee jaar heeft Geyrhalter er over gedaan om het allemaal heel precies op videoband vast te leggen en nergens geeft hij de indruk op tegenstand of voorbehoud te zijn gestoten. Alles gebeurt immers volgens de voorschriften.

BEELD EN GELUID
Het beeld is quasi perfect met een uitstekend contrast, meer dan voldoende scherpte en natuurlijke kleuren. De master heeft geen ongerechtigheden of technische mankementen. Het geluid staat in een 5.1-versie, maar door het ontbreken van toegevoegd geluid zijn het vooral de ronkende motoren en sissende sproeisystemen die voor de ambiance zorgen samen met het geluid van dieren en de zwijgende arbeiders.



EXTRA'S
Als extra's zijn een korte Originele Trailer en een al even korte Extra Trailer toegevoegd en de korte film Le Delizie Del Piccolo Mondo oftewel De Delicatessen Uit Een Kleine Wereld, over een ouder echtpaar uit een klein dorpje in de Italiaanse Aostavallei met als passie de traditionele bergkeuken (ruim 4 minuten).

CONCLUSIE
Our Daily Bread van de Oostenrijkse regisseur Nikolaus Geyrhalter is een fraai ogende documentaire over de Europese voedselindustrie anno 2005. De regisseur reikt de toeschouwer beeldmateriaal aan dat hij zelden of nooit te zien krijgt uit een industrietak waar buitenstaanders om begrijpelijke redenen van hygiënische en sanitaire aard worden geweerd. De mooie plaatjes zijn een ode aan de efficiency en het technisch vernuft van de sector, maar ze tonen ook de keerzijde van al die perfectie inzake de omgang met de dieren en het milieu. Geyrhalter oordeelt niet, hij trekt geen conclusies en geeft ook geen commentaar. Hij laat het oordeel aan de kijker over. Na China Blue (2005) van Micha X. Peled en We Feed The World (2005) van die andere Oostenrijker Erwin Wagenhofer, is Our Daily Bread de derde documentaire die een kritische kijk geeft op het reilen en zeilen in de industrie, bij ons en in de rest van de wereld. Gecombineerd met An Inconvenient Truth van Al Gore over de opwarming van de aarde, beschikken we stilaan over voldoende bruikbaar en zinvol materiaal om ons te bezinnen over hoe het verder moet.