DOCUMENTAIRE
In Forgotten Heroes & Volunteers Of World War II vertelt BBC Timewatch het verhaal over de vergeten bemanningen van de Britse koopvaardijschepen die tijdens W.O.II voor de bevoorrading van de troepen overzee instonden. In een tweede documentaire wordt uitgebreid aandacht besteed aan de honderdduizenden Indiase oorlogsvrijwilligers die hun leven gaven in de strijd tegen de fascistische regimes van Hitler en de Japanse keizer en daarvoor nooit de erkenning kregen waarop ze aanspraak konden maken.

1. The Forgotten Heroes
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vordert de Britse overheid in Engeland en Schotland alle bruikbare boten en schepen voor het bevoorraden van de legers overzee. De British Merchant Navy voorziet de troepen in Noord-Afrika met voedsel, oorlogstuig en munitie en neemt duizenden barrels benzine en diesel aan boord voor de oorlogsvoering in Europa. De vrije toegang tot de oliebronnen van Noord-Afrika en het Midden-Oosten is een prioritaire aangelegenheid voor de Britten, vandaar ook de hevige gevechten, eerst tegen de Italianen die Egypte aanvallen vanuit Libië en later tegen de Duitse troepen onder leiding van de Duitse generaal Rommel, die na het debacle in Rusland meer dan ooit zijn inspanningen richt op het veiligstellen van de aanvoer van brandstof uit die regio.

Over de oorlogsactiviteiten van de Britse landmacht, zeemacht en Airforce zijn dikke boeken geschreven in de voorbije halve eeuw, met veel aandacht voor de heldendaden en de vele honderdduizenden slachtoffers. Daarbij zijn evenwel stelselmatig de vele duizenden mannen vergeten die hun leven waagden op de koopvaardijschepen, de logistieke steun die het verschil zou maken tussen een gewonnen of een verloren oorlog ver van huis. De burgerveteranen van toen voelen zich nog altijd tekort gedaan, vooral omdat ook zij veel kameraden hebben verloren voor de goede zaak: in hun gelederen liepen de verliezen op tot 25 procent, een cijfer dat veel hoger ligt dan bij de andere drie machten. Na de oorlog zijn ze doodgewoon vergeten. Hun salarissen werden niet meer uitbetaald vanaf het moment dat hun schip door torpedo’s werd gekelderd en ook een pensioen is vaak aan hun neus voorbij gegaan. De meeste rekruten waren jongemannen uit de grote havens van Engeland die alleen de koopvaardijschepen als werkgevers kenden. Omdat het werk indirect met de oorlog te maken had, waren ze er gerust in dat het avontuur en het gevaar binnen acceptabele grenzen zouden blijven. Maar dat was zonder de U-boten van de Duitse marine gerekend. Die hielden elke beweging in de Britse havens in het oog en deden er alles aan om de bevoorradingschepen te kelderen vóór ze hun kostbare voorraden ter bestemming konden brengen.

De gevorderde schepen dateerden vaak van vóór de Eerste Wereldoorlog. Ze waren slecht onderhouden en misten elk comfort. 30 procent van de vloot was in privé handen en de raiders betaalden lage salarissen en boden miserabele leefomstandigheden op hun schepen. De beloofde zorg voor de families van de scheepslui kwam er nooit en na de oorlog was er ook hier nauwelijks sprake van extra premies of een fatsoenlijke pensioenregeling. Ondertussen zijn de jonge zeebonken van toen oude mannen geworden, maar de angst voor torpedo’s en de paniek als nog maar eens een boot tot zinken werd gebracht, die zijn ze nooit vergeten.

2. The Forgotten Volunteers
Ook redenen tot klagen hebben de ruim 2,5 miljoen Indiase en Pakistaanse burgers die zich in 1940 als vrijwilliger aanmeldden bij het Britse leger. Hun land maakte deel uit van het Britse Rijk en dus betekende vechten voor de Britten zoveel als vechten voor de eigen zaak. Op alle Europese fronten zouden Aziaten hun leven laten voor de bedreigde vrijheid van Groot-Brittannië, van de Somme tot de zuidelijke punt van Italië, en in quasi alle veldslagen in Noord-Afrika waren het Indiërs en Pakistani die het gros van het landleger uitmaakten, die er verbeten vochten en de vijand uiteindelijk op de knieën dwongen, ondanks grote verliezen in eigen rangen.

Net zoals in de koloniën werden de Aziaten in het Britse leger gediscrimineerd. Hun barakken waren primitiever dan die van de blanke soldaten, hun soldij veel lager en ondanks al hun inspanningen en successen bleef Winston Churchill, aanvankelijk de Britse minister van Marine en kort nadien premier (na het aftreden van Neville Chamberlain), ze afschilderen als minderwaardig en onbetrouwbaar. Legeroverste Montgomery deelde dezelfde mening, ook al bestond zijn Noord-Afrikaleger grotendeels uit Indiërs en Pakistani. Churchills wrevel jegens de Indiërs had alles te maken met de politieke spanningen in India zelf: geweldloosheidsactivist Mahatma Gandhi zette er zich in voor de onafhankelijkheid van India. Hij keerde zich publiekelijk tegen de rekrutering van zijn landgenoten ten voordele van de Britse vrijheidsstrijd in Europa omdat de Britten de Indiase bevolking diezelfde vrijheid weigerden te verlenen. De controverse verdeelde India in twee kampen en toen de Japanners de Britten uit Zuid-Oost-Azië probeerden te verdrijven, rekruteerden ze op hun beurt grote groepen Indiërs om de koloniale bezetter te bevechten. Tegen het einde van W.O.II zouden Indiërs in Burma en het oosten van India tegenover elkaar staan. Zowel de ene als de andere groep claimde te vechten voor de bevrijding van het vaderland.

Na de oorlog kregen de Indiërs en Pakistani die voor Engeland hadden gevochten nauwelijks erkenning voor hun inzet. Opnieuw werden ze gediscrimineerd. India koos na de oorlog de zijde van degenen die mét de Japanners tégen de Britten hadden gevochten. Dat een eventuele Japanse overwinning in Azië ook een dictatoriale Japanse overheersing had kunnen betekenen voor India, werd in New Dehli weggewuifd. Tot op vandaag ligt de hele kwestie gevoelig in India, want het BBC-team kreeg van de Indiase overheid geen toelating om in India opnamen te maken voor deze documentaire.

BEELD EN GELUID
Beide documentaires bestaan hoofdzakelijk uit gesprekken met betrokken. Voor het verhaal over de bevoorradingsschepen heeft men een beroep gedaan op reconstructies omdat er nagenoeg geen archiefmateriaal voor handen is over deze problematiek. Deze documentaire is zo goed als helemaal in kleur gedraaid. De documentaire over de Aziatische vrijwilligers bestaat wél hoofdzakelijk uit archiefmateriaal en beelden van de onafhankelijkheidsbeweging in India. Voor de informatie hebben de makers een beroep gedaan op de Britse veteranen en vrijwilligers uit de Noord-Afrikaanse oorlog tegen de Duitsers. Het gaat om mensen die na de oorlog naar Groot-Brittannië zijn gegaan omdat ze in India niet welkom waren. Ze worden er als collaborateur gebrandmerkt.
Het geluid is in orde, zij het dat er onder geen enkel archiefbeeld om begrijpelijke reden origineel geluid staat.

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Forgotten Heroes & Volunteers Of World War II richt de schijnwerper op twee partijen uit de Tweede Wereldoorlog wier verhaal nog nauwelijks is verteld, aan de ene kant de bemanning van de Britse koopvaardijschepen die instonden voor de bevoorrading van de troepen overzee, anderzijds de 2,5 miljoen Indiase en Pakistaanse vrijwilligers die voor de Britse kroon vochten en nooit erkenning hebben gekregen voor hun inzet en moed. Die laatste groep vindt het ondertussen zeer pijnlijk dat zij én haar nakomelingen in heel Groot-Brittannië met het scheldwoord paki worden aangeduid.